Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, έχει εντείνει τις μαζικές απελάσεων μεταναστών, στέλνοντάς τους όπου είναι δυνατόν.
Έτσι, οι μετανάστες που απελαύνονται δεν επιστρέφουν απαραίτητα στις χώρες καταγωγής τους, αλλά και σε λεγόμενες «τρίτες χώρες» — κράτη με τα οποία δεν έχουν απολύτως καμία σύνδεση.
Η Αφρική έχει εξελιχθεί σε βασικό προορισμό για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.
Το 2022, όταν η τότε βρετανική κυβέρνηση είχε προσεγγίσει αφρικανικά κράτη με παρόμοιο αίτημα, μόνο η Ρουάντα ανταποκρίθηκε θετικά.
Τελικά, το βρετανικό πλάνο δεν προσχώρησε λόγω εσωτερικών και διεθνών αντιδράσεων, ενώ κρίθηκε και παράνομο.
Αντίθετα, η κυβέρνηση Τραμπ κατάφερε να βρει περισσότερους πρόθυμους συνομιλητές στην ήπειρο και να βάλει το σχέδιό της σε λειτουργία.
Ποιες χώρες δέχτηκαν μετανάστες
Η Γκάνα, η Ρουάντα, το Νότιο Σουδάν και το Εσουατίνι είναι τα κράτη που έχουν δεχθεί μέχρι τώρα απελαθέντες μετανάστες στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών με τις ΗΠΑ, ενώ και η Ουγκάντα δήλωσε πρόσφατα ότι έχει καταλήξει σε προσωρινή συμφωνία με την Ουάσινγκτον.
Τον περασμένο μήνα, 12 άνδρες από χώρες όπως το Μεξικό, η Μιανμάρ και η Υεμένη μεταφέρθηκαν αεροπορικώς στο Εσουατίνι και το Νότιο Σουδάν. Ένας ακόμα Νοτιοσουδανός επαναπατρίστηκε από τις ΗΠΑ.
Οι αμερικανικές αρχές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για καταδικασμένους εγκληματίες, όμως το νομικό και ηθικό υπόβαθρο αυτών των απελάσεων αμφισβητείται από διεθνείς οργανισμούς.
Πολιτικά ανταλλάγματα και πιέσεις
Η προθυμία ορισμένων αφρικανικών χωρών να συνάψουν τέτοιες συμφωνίες ερμηνεύεται, σύμφωνα με ειδικούς, ως αποτέλεσμα πολιτικών και οικονομικών υπολογισμών.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι ανταμείβει τη συνεργασία και τιμωρεί την αντίσταση.
Εν προκειμένω, η ετοιμότητα της κυβέρνησης να πολλαπλασιάσει τους δασμούς στα αφρικανικά προϊόντα και να επιβάλει επαχθείς περιορισμούς στις βίζες έχει λειτουργήσει ως εργαλείο πίεσης όταν ζητά από τις χώρες να δεχτούν απελαθέντες, λένε οι ειδικοί.
«Οι χώρες το βλέπουν ως ευκαιρία για να καλοπιάσουν την κυβέρνηση Τραμπ», σχολίασε στους New York Times ο Κάμερον Χάντσον, συνεργάτης στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) στην Ουάσινγκτον.
Για παράδειγμα, ενδεικτική είναι η μεταστροφή της Γκάνας. Το 2022, είχε απορρίψει κατηγορηματικά τη συμμετοχή στο βρετανικό πρόγραμμα απελάσεων.
Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2025, η νέα κυβέρνηση του προέδρου Τζον Μαχάμα δέχτηκε 14 μετανάστες από τις ΗΠΑ,
χαρακτηρίζοντας την ενέργεια αυτή ως πράξη αφρικανικής αλληλεγγύης. Σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών, Σαμουέλ Οκουτζέτο Αμπλάκβα, η κυβέρνηση δεν έλαβε καμία πληρωμή και όλοι οι μετανάστες ήταν Δυτικοαφρικανοί.
Αντιδράσεις και καταγγελίες
Στο Εσουατίνι, πέντε μετανάστες από τρίτες χώρες κρατούνται σε φυλακή, ενώ η κυβέρνηση δηλώνει πως πρόκειται να επιστραφούν στις χώρες καταγωγής τους. Πράγματι, την Τρίτη, επαναπατρίστηκε ένας Τζαμαϊκανός που είχε καταλήξει στην αφρικανική χώρα μετά την απέλασή του από τις ΗΠΑ.
Αντίστοιχα, η συμφωνία με το Νότιο Σουδάν φαίνεται να επήλθε έπειτα από ισχυρή διπλωματική πίεση. Αφού η κυβέρνηση Τραμπ ανακάλεσε όλες τις βίζες για πολίτες του Νότιου Σουδάν, η χώρα άλλαξε στάση.
Τον Ιούλιο, οκτώ μετανάστες από το Λάος, το Βιετνάμ και τη Μιανμάρ μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα Τζούμπα.
Και στη Λατινική Αμερική
Οι απελάσεις δεν περιορίζονται στην Αφρική. Πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν επίσης δεχτεί απελαθέντες, με εκατοντάδες Βενεζουελάνους να στέλνονται στις διαβόητες φυλακές του Ελ Σαλβαδόρ, ενώ άλλοι σε χώρες όπως η Κόστα Ρίκα και ο Παναμάς.
Η Παραγουάη υπέγραψε πρόσφατα μια αντίστοιχη συμφωνία, ενώ το Μεξικό, αν και δεν έχει επίσημα ενταχθεί στο πρόγραμμα, έχει δεχτεί απελαθέντες από την Κεντρική Αμερική, την Κούβα, την Αϊτή και τη Βενεζουέλα.
Νομικές και ηθικές αντιρρήσεις
Οι πρακτικές αυτές έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία τόσο από οργανώσεις προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και από εμπειρογνώμονες του διεθνούς δικαίου.
Η αρχή της μη επαναπροώθησης, που απαγορεύει την επιστροφή ατόμου σε χώρα όπου κινδυνεύει, ισχύει όχι μόνο για την πατρίδα του μετανάστη, αλλά και για οποιαδήποτε τρίτη χώρα.
Ο καθηγητής Ρέι Μπρέσια, από τη Νομική Σχολή του Όλμπανι, σχολιάζει στο BBC: «Η όλη έννοια της απέλασης σε τρίτες χώρες πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της ευρύτερης έννοιας του ασύλου… Αν η χώρα δεν είναι ασφαλής, η απέλαση μπορεί να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο».
Η ίδια αρχή ήταν και το κριτήριο με το οποίο το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου μπλόκαρε το σχέδιο απελάσεων της κυβέρνησης στη Ρουάντα το 2023, κρίνοντας ότι η χώρα δεν πληροί τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφάλειας
