Οι σκύλοι έχουν από τις πιο εκπληκτικές όσφρησης στη φύση, με περίπου 300 εκατομμύρια οσφρητικούς υποδοχείς στον ρουθουνιασμένο τους «αισθητήρα», σε σύγκριση με 5-6 εκατομμύρια στον άνθρωπο. Αυτή η υπερδύναμη τους επιτρέπει να εντοπίζουν μυρωδιές που για εμάς είναι εντελώς αόρατες, και όχι μόνο για να βρουν κρυμμένα σνακ στο σπίτι αλλά και για να ανιχνεύουν αλλαγές στη χημεία του ανθρώπινου σώματος που συνδέονται με ασθένειες.
Η μοναδική οσφρητική ικανότητα των σκύλων δεν είναι τυχαία, αποτελεί προϊόν εξέλιξης και επιβίωσης. Οι πρόγονοι των σημερινών σκύλων, άγρια ζώα σε επικίνδυνες συνθήκες, εξαρτιόνταν από την όσφρησή τους για να εντοπίζουν θηράματα, αλλά και άρρωστα ή επικίνδυνα ζώα. Αυτό το ένστικτο επιβίωσης ενισχύθηκε με το πέρασμα των αιώνων, καθιστώντας τους σκύλους εξαιρετικά ευαίσθητους στις χημικές ενδείξεις ασθενειών.
Σε σύγχρονες εφαρμογές, σκύλοι έχουν εκπαιδευτεί να μυρίζουν καρκίνο σε δείγματα όπως ούρα, ιδρώτας, αίμα ή ακόμη και ανάσα ανθρώπων, εντοπίζοντας πτητικές οργανικές ενώσεις που παράγονται από καρκινικά κύτταρα, και σε όλα τα στάδια της νόσου. Η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου έχει αποδειχθεί κρίσιμη, και αρκετές φορές σκύλοι βιο-ανίχνευσης έχουν εντοπίσει υποψίες πολύ νωρίτερα από ιατρικές διαγνώσεις.
Δεν σταματούν όμως εκεί. Κατά τη διάρκεια του καιρού που ξέσπασε ο κορονοϊός, εκπαιδευμένοι σκύλοι κατάφεραν να διακρίνουν τον ιό από την αναπνοή ανθρώπων. Παράλληλα, ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι βοηθούν άτομα με διαβήτη ανιχνεύοντας πτώσεις ή αυξήσεις στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα πριν γίνουν επικίνδυνες, σώζοντας συχνά ζωές με τις έγκαιρες ενδείξεις τους.
Η αντίδραση ενός σκύλου όταν «μυρίζει» ασθένεια μπορεί να είναι πολύ συγκεκριμένη: μπορεί να γαβγίσει, να πατήσει απαλά το πόδι ή να σας σπρώξει με τη μύτη του, εκπαιδευμένα σήματα που οι χειριστές γνωρίζουν να αναγνωρίζουν. Ακόμη και σκύλοι χωρίς επίσημη εκπαίδευση μπορεί να δείξουν περίεργη συμπεριφορά, όπως να γείρουν το κεφάλι, να παραμένουν σε εγρήγορση, να κοιτάζουν επίμονα ή να μένουν κοντά σας προστατευτικά επειδή αντιλαμβάνονται ότι κάτι «δεν είναι φυσιολογικό».
Η ικανότητα αυτή δεν είναι απλώς ένα συμπτωματικό ταλέντο, αλλά πρόκειται για μια βιολογική υπεροχή που οι άνθρωποι αρχίζουν να αξιοποιούν σε ιατρικό και διαγνωστικό επίπεδο. Αν ο δικός σας σκύλος αρχίσει να δείχνει περίεργη συμπεριφορά, όπως επίμονη εστίαση, αμηχανία ή προστατευτικότητα, ίσως να «αισθάνεται» κάτι που δεν μπορείτε εσείς να μυρίσετε. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μια επίσκεψη σε γιατρό μπορεί να είναι όχι απλώς σοφή, αλλά και σωτήρια.
