Για περισσότερα από 190 χρόνια, ο μαγνητικός βόρειος πόλος της Γης βρίσκεται σε συνεχή κίνηση. Ξεκινώντας από την αρκτική ζώνη του Καναδά, πλέον προσεγγίζει τη Σιβηρία, έχοντας διανύσει μια απόσταση που ξεπερνά τα 2.200 χιλιόμετρα. Πρόκειται για μια μετατόπιση που επανακαθορίζει αθόρυβα τα παγκόσμια συστήματα ναυσιπλοΐας, από τις αεροπορικές διαδρομές μέχρι τις πυξίδες των smartphone.
Αυτόν τον μήνα, τα Εθνικά Κέντρα Περιβαλλοντικών Πληροφοριών των ΗΠΑ (NOAA) και η Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία (BGS) έδωσαν στη δημοσιότητα τη νέα έκδοση του Παγκόσμιου Μαγνητικού Μοντέλου (WMM). Η ενημερωμένη έκδοση για το 2025 επιβεβαιώνει τη νέα επίσημη θέση του πόλου και καταγράφει ότι, παρά τη μικρή επιβράδυνση του ρυθμού του, η μακροπρόθεσμη διολίσθηση προς τη Ρωσία συνεχίζεται ακάθεκτη.
Η ακρίβεια αυτών των δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας. Αναρίθμητες τεχνολογίες —από στρατιωτικά συστήματα και υποβρύχια ναυσιπλοΐα μέχρι το GPS και την πολιτική αεροπορία— βασίζονται σε ένα έγκυρο μοντέλο του μαγνητικού πεδίου της Γης. Χωρίς τακτικές ενημερώσεις, ακόμη και ένα σφάλμα λίγων μοιρών θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε περιβάλλοντα υψηλής ακρίβειας, όπως ο εναέριος χώρος της Αρκτικής.
Σε αντίθεση με τον γεωγραφικό βόρειο πόλο που παραμένει σταθερός, ο μαγνητικός πόλος ορίζεται από τη δυναμική ροή του λιωμένου σιδήρου στον εξωτερικό πυρήνα της Γης. Αυτή η κίνηση παράγει ηλεκτρικά ρεύματα που δημιουργούν το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη, το οποίο βρίσκεται σε διαρκή μεταβολή.
- Επιτάχυνση και επιβράδυνση: Από τη δεκαετία του 1990, ο πόλος επιταχύνθηκε, φτάνοντας ταχύτητες έως και 60 χιλιόμετρα ετησίως. Πρόσφατα, ο ρυθμός αυτός μειώθηκε στα περίπου 35 χιλιόμετρα ανά έτος, παραμένοντας ωστόσο υψηλός σε σύγκριση με τα ιστορικά δεδομένα.
- Γεωγραφικό ορόσημο: Η νέα θέση του πόλου τον φέρνει πλέον πιο κοντά στη βόρεια Ρωσία παρά στον Καναδά, μεταφέροντάς τον σε μια περιοχή που δεν έχει «φιλοξενήσει» τον μαγνητικό βορρά σε όλη τη διάρκεια της σύγχρονης καταγεγραμμένης ιστορίας.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η τρέχουσα επιβράδυνση είναι η μεγαλύτερη που έχει μετρηθεί ποτέ, γεγονός που προκαλεί αυξημένο επιστημονικό ενδιαφέρον για τις διεργασίες στο εσωτερικό της Γης.
Το αόρατο μαγνητικό πεδίο παίζει καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα. Το Παγκόσμιο Μαγνητικό Μοντέλο λειτουργεί ως η «ψηφιακή πυξίδα» για αμυντικούς οργανισμούς όπως το ΝΑΤΟ, αρχές πολιτικής αεροπορίας και κατασκευαστές smartphone.
Με τη συνεχή κίνηση του πόλου, αλλάζει και η μαγνητική απόκλιση (η διαφορά μεταξύ μαγνητικού και πραγματικού βορρά). Αν αυτή δεν διορθωθεί, τα συστήματα πλοήγησης πλοίων και αεροσκαφών κινδυνεύουν με σφάλματα πορείας. Επιπλέον, το μοντέλο WMM2025 επικαιροποιεί τις «ζώνες μαγνητικού σκότους» κοντά στους πόλους, όπου οι ενδείξεις των πυξίδων καθίστανται αναξιόπιστες.
Παρά την κινητικότητα και τις αλλαγές στην ισχύ του πεδίου, οι ειδικοί καθησυχάζουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για μια επικείμενη γεωμαγνητική αναστροφή (τη σπάνια διαδικασία όπου ο βόρειος και ο νότιος πόλος ανταλλάσσουν θέσεις).
Το νέο μοντέλο WMM2025 θα παραμείνει σε ισχύ έως το τέλος του 2029. Ωστόσο, οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι ο μαγνητισμός της Γης παραμένει δύσκολα προβλέψιμος, καθώς διαμορφώνεται από διεργασίες σε βάθος σχεδόν 3.000 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια, μακριά από κάθε δυνατότητα άμεσης παρατήρησης.
