Όσο οι σφαίρες πέφτουν στην Ουκρανία, η Ευρώπη μοιάζει να ενώνεται από τον κοινό φόβο και την ανάγκη επιβίωσης. Όμως, η σιωπή μετά τον πόλεμο ίσως αποκαλύψει παλιές ρωγμές και γεννήσει νέες συγκρούσεις ,αυτή είναι η προειδοποίηση που εκπέμπει ο Economist.
Μετά από 1.372 ημέρες σφοδρών μαχών, ενός πολέμου που αρχικά προβάλλονταν ως «αστραπιαία εκστρατεία», η προοπτική ειρήνης στην Ουκρανία παραμένει αβέβαιη και εύθραυστη. Κάθε διπλωματική κίνηση, όσο εντυπωσιακή και αν φαίνεται, συχνά χάνεται μέσα στο βάρος της σκληρής πραγματικότητας.
Οι πρόσφατες επαφές μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας προκάλεσαν αναστάτωση στην Ευρώπη, δημιουργώντας ψιθύρους ανησυχίας. Μολονότι αργά ή γρήγορα αναμένεται μια συμφωνία που Κίεβο και Μόσχα θα δεχτούν, η στιγμή αυτή μπορεί να φέρει μαζί της νέες εντάσεις, καθώς η ενότητα που δημιουργεί ο κοινός φόβος στις μάχες δεν θα έχει πλέον λόγο ύπαρξης.
Ο πόλεμος λειτούργησε σαν ηλεκτροσόκ. Η βίαιη εισβολή της Ρωσίας και οι μαζικές ωμότητες δημιούργησαν μια κοινή αίσθηση ιστορικής αλλαγής, από τη Σκανδιναβία ως τη Μεσόγειο. Στο εσωτερικό των κρατών παρατηρήθηκαν τομές όπως η γερμανική Zeitenwende, η ρηξικέλευθη στροφή από δεκαετίες μεταπολεμικού πασιφισμού.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα 27 κράτη της ΕΕ υποδέχτηκαν εκατομμύρια πρόσφυγες, έστειλαν στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, άνοιξαν την πόρτα στην ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, επέβαλαν πάνω από 20 πακέτα κυρώσεων στη Ρωσία και συνεργάστηκαν ακόμη και με το Λονδίνο — δείγματα μιας σπάνιας αλληλεγγύης.
Η επερχόμενη κρίση ενότητας
Όταν τερματιστούν οι μάχες, η ευρωπαϊκή ενότητα θα δοκιμαστεί. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης — Βαλτικές, Φινλανδία, Πολωνία — θα συνεχίσουν να νιώθουν εκτεθειμένες και θα πιέσουν για αυστηρότερη στάση απέναντι στη Μόσχα. Στη Δυτική Ευρώπη, η διάθεση θα είναι αντίθετη: ανακούφιση, επιστροφή στην κανονικότητα και αμφισβήτηση της ανάγκης υψηλών αμυντικών δαπανών.
Ο Economist περιγράφει ένα σκηνικό όπου γερμανικές βιομηχανίες επιδιώκουν φθηνότερο ρωσικό αέριο, ενώ Πολωνοί και Εσθονοί αισθάνονται προδομένοι. Οι ρωγμές θα διαπερνούν όχι μόνο τα κράτη, αλλά και τα ίδια τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια.
Η Ουκρανία, όταν ο πόλεμος τελειώσει, θα χρειαστεί εκτεταμένη ανασυγκρότηση. Τρία κρίσιμα ερωτήματα θα απαιτούν απαντήσεις: Τι θα γίνει με τους πρόσφυγες; Ποιος θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση; Θα συνεχιστεί η πορεία ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ; Η στήριξη που θεωρούνταν δεδομένη κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν θα είναι πλέον αυτονόητη, ενώ οι σκέψεις περί διαφθοράς και «ανολοκλήρωτης» ευρωπαϊκής υπόσχεσης θα πυροδοτήσουν πολιτικές συγκρούσεις.
Οι δεσμοί της Ευρώπης με τις ΗΠΑ θα δοκιμαστούν. Η συζήτηση για «στρατηγική αυτονομία» κερδίζει έδαφος, αλλά για την ανατολική Ευρώπη η απομάκρυνση από την αμερικανική στήριξη φαντάζει επικίνδυνη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Ευρωπαίοι ανέχτηκαν υποχωρήσεις και άνισες συμφωνίες, αλλά η ειρήνη θα επαναφέρει τη διαμάχη για την εθνική περηφάνια και την ισορροπία δυνάμεων.
Η ειρήνη στην Ουκρανία θα φέρει ανάσα ανακούφισης, αλλά και νέες προκλήσεις. Η Ευρώπη, που βρέθηκε ενωμένη απέναντι σε εξωτερικό κίνδυνο, θα χρειαστεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις όταν οι σφαίρες σωπάσουν και οι παλιές αντιθέσεις ξαναζωντανέψουν. Ο πόλεμος μπορεί να παγώνει τις εντάσεις, αλλά η ειρήνη τις φέρνει στην επιφάνεια με όλη την έντασή τους.
