Στον ακήρυχτο πόλεμο των νεύρων που μαίνεται πίσω από τα κλειστά δωμάτια της διπλωματίας, μια αλήθεια γίνεται ολοένα πιο ξεκάθαρη: ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν παίζει για να χάσει. Παίζει για την ίδια του την πολιτική επιβίωση, για το μέλλον της Ρωσίας, για μια αυτοκρατορική κληρονομιά που δεν σκοπεύει να αφήσει να ξεθωριάσει. Οι πληροφορίες που φτάνουν –από διαρροές, από πολύ «ψαγμένες» πηγές, από σκιώδεις μεσολαβητές που κινούνται ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Μόσχα– δείχνουν ότι κάτι μεγάλο βρίσκεται σε εξέλιξη.
Μια αμερικανική πρόταση. Μυστική, πολυστρωματική, σχεδιασμένη να πιέσει, να δελεάσει και να εκβιάσει ταυτόχρονα. Μια πρόταση που, σύμφωνα με όσα φιλτράρονται, παραβιάζει γραμμή προς γραμμή το προσωπικό «ευαγγέλιο ισχύος» του Ρώσου ηγέτη. Και όμως, το Κρεμλίνο δεν την απορρίπτει. Τουλάχιστον όχι ακόμη.
Γιατί; Επειδή ο Πούτιν φοβάται; Επειδή βλέπει τον χρόνο να στενεύει; Επειδή το κόστος του πολέμου μεγαλώνει; Ή μήπως επειδή γνωρίζει πως μια λανθασμένη κίνηση μπορεί να ρίξει τη Ρωσία –και τον ίδιο– σε μια ιστορική παγίδα δίχως επιστροφή;
Σε αυτή τη γεωπολιτική παρτίδα πόκερ, όπου κάθε «συνομιλία» κρύβει περισσότερα από όσα αποκαλύπτει, οι ισορροπίες αλλάζουν μέσα σε νύχτες, οι συμμαχίες τεστάρονται και οι κόκκινες γραμμές… μετακινούνται. Το ερώτημα δεν είναι μόνο τι θα δεχθεί τελικά ο Πούτιν, αλλά τι είναι διατεθειμένος να θυσιάσει για να παραμείνει ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Και αυτό, όπως όλα δείχνουν, τρομάζει περισσότερο απ’ όλα τη Δύση.
Οι εξελίξεις στο πεδίο, σύμφωνα με αναλυτές, δίνουν στον Πούτιν ελάχιστα κίνητρα να υποχωρήσει. Η Ουκρανία χάνει έδαφος με αυξανόμενο ρυθμό, βρίσκεται αντιμέτωπη με σκάνδαλο διαφθοράς στο εσωτερικό, ενώ εξαντλούνται τόσο τα οικονομικά της αποθέματα όσο και οι στρατιωτικές της δυνάμεις — την ώρα που η υπομονή των ΗΠΑ στερεύει.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Μόσχα θεωρεί ότι αν περιμένει, μπορεί να αποσπάσει μεγαλύτερες παραχωρήσεις.
«Η ουσία του πολέμου του είναι να αποδυναμώσει την Ουκρανία», σημειώνει η Τατιάνα Στανοβάγια, ερευνήτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center.
Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις πλήττουν κρίσιμες υποδομές και αποσπούν σταδιακά περισσότερες εκτάσεις, ο Πούτιν εμφανίζεται πεπεισμένος ότι τελικά θα πετύχει τους στόχους του. Αν όχι τώρα τότε σε έξι μήνες, κι αν όχι σε έξι, τότε σε ένα χρόνο.
Παρά τις λανθασμένες αρχικές εκτιμήσεις του σχετικά με την αντοχή της Ουκρανίας, ο Πούτιν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα ότι έχει το πάνω χέρι.
Ο Ρώσος πρόεδρος ζητεί δεσμευτικές εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ότι η Συμμαχία δεν θα επεκταθεί ανατολικότερα, ότι θα επιβληθούν όρια στη στρατιωτική ισχύ του Κιέβου, καθώς και ειδικό καθεστώς προστασίας για τη ρωσική γλώσσα και τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία. Οι συνομιλίες στην Αλάσκα το καλοκαίρι επικεντρώθηκαν, μεταξύ άλλων, στο αίτημά του να περάσουν πλήρως στη ρωσική κυριαρχία οι περιοχές Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ.
Το τελευταίο διάστημα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξέφρασαν έντονη ανησυχία για σημεία της πρότασης που θα περιόριζαν το ΝΑΤΟ και θα προσέδιδαν στη Μόσχα ρόλο εγγυητή της ευρωπαϊκής ασφάλειας, ωθώντας τους Αμερικανούς να τα μεταφέρουν σε παράλληλη διαπραγματευτική διαδικασία. Η Ουκρανία, από την πλευρά της, ζητεί οι συζητήσεις για το εδαφικό να ξεκινήσουν από τη σημερινή γραμμή του μετώπου και αντιδρά στον περιορισμό των ενόπλων δυνάμεών της.
Η Μόσχα έχει απορρίψει ως μη παραγωγικές τις ευρωπαϊκές αντιπροτάσεις των τελευταίων ημερών και ξεκαθαρίζει ότι οποιαδήποτε απόκλιση από τα «θεμελιώδη σημεία» που συμφωνήθηκαν στην Αλάσκα αποτελεί μη αποδεκτή βάση.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Πούτιν δεν θα ενέκρινε ούτε καν το αρχικό 28σέλιδο σχέδιο, αυτό που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων για την κλίση του υπέρ της Ρωσίας, χωρίς σημαντικές τροποποιήσεις. Ο ίδιος χαρακτήρισε την πρόταση «βάση συζήτησης», αλλά με πολλές ανοιχτές εκκρεμότητες. Ο σύμβουλός του, Γιούρι Ουσακόφ, δήλωσε πως «πολλά σημεία είναι αποδεκτά, αλλά όχι όλα».
Ορισμένες προβλέψεις του σχεδίου μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα δύσπεπτες για το Κρεμλίνο: τα σχετικά γενναιόδωρα όρια στην ουκρανική στρατιωτική ισχύ, η απουσία περιορισμών στον οπλισμό της Ουκρανίας, καθώς και η πρόταση να χρησιμοποιηθούν τα δεσμευμένα ρωσικά κρατικά κεφάλαια στην Ευρώπη για την ανοικοδόμηση της χώρας.
Το Κρεμλίνο αναμένει την επιστροφή του ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουΐτκοφ, στη Μόσχα την επόμενη εβδομάδα για τη συνέχιση των συζητήσεων. Ο Τραμπ ανακοίνωσε την επίσκεψη, ενώ γνωστοποίησε ότι ο υφυπουργός του Στρατού των ΗΠΑ, Ντάνιελ Π. Ντρίσκολ, θα έχει επαφές με τους Ουκρανούς.
Παρότι ο Πούτιν δείχνει έτοιμος να συνεχίσει τον πόλεμο, επιδιώκει παράλληλα να αναπτύξει στενότερη σχέση με τον Τραμπ, μια προοπτική που, εφόσον καρποφορήσει, θα μπορούσε να αποφέρει άρση κυρώσεων, οικονομική συνεργασία και γεωστρατηγικά οφέλη. Ωστόσο, σύμφωνα με αναλυτές, δεν πρόκειται να θυσιάσει τους βασικούς του στόχους για να το πετύχει.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία αντιμετωπίζει το κύμα ουκρανικών επιθέσεων σε διυλιστήρια και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ενώ ο Τραμπ έχει απειλήσει, και στη συνέχεια αποσύρει, την παροχή πυραύλων Tomahawk στο Κίεβο.
Στη Μόσχα επικρατεί η εκτίμηση ότι ακόμη κι αν ο τρέχων γύρος διπλωματίας δεν καταλήξει σε συμφωνία, μπορεί να οδηγήσει τις ΗΠΑ να διακόψουν πλήρως τη στήριξη προς την Ουκρανία, εξέλιξη που θα επισπεύσει πιθανή διάλυση της ουκρανικής άμυνας.
«Ο Πούτιν εξακολουθεί να τα θέλει όλα», λέει ο Μαξ Μπέργκμαν, διευθυντής του προγράμματος για την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ευρασία στο CSIS. «Το βασικό όμως είναι ότι θέλει την Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής του. Κι αν δεν μπορεί να την έχει, τότε προτιμά να μην την έχει κανείς». Ο ίδιος σημειώνει ότι παρόμοιες διπλωματικές εξάρσεις φέτος κατέληξαν άδοξα.
«Με κάθε νέα πρωτοβουλία ανεβαίνεις στο καρουζέλ, για λίγο μοιάζει να κινείσαι προς τα κάπου, αλλά στο τέλος κατεβαίνεις στο ίδιο σημείο: ο πόλεμος συνεχίζεται».
