Τον τελευταίο χρόνο, η Τουρκία περιγράφεται ολοένα και περισσότερο ως «το νέο Ιράν» στον δημόσιο διάλογο του Ισραήλ.
Αν και αυτός ο χαρακτηρισμός είναι προβληματικός από πολλές απόψεις -συμπεριλαμβανομένης της υποβάθμισης της ιρανικής απειλής, η οποία παραμένει σε ισχύ, και του γεγονότος ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ- ωστόσο αντανακλά ανησυχίες για την Άγκυρα.
Το Ισραήλ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Συρία, την εμπλοκή της Άγκυρας στο παλαιστινιακό ζήτημα και την πιθανότητα τριβής στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ταυτόχρονα, η αμερικανική εμπλοκή στη μείωση των εντάσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, η οποία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και θα απαιτηθεί στο μέλλον, αναμένεται να βοηθήσει και τα δύο κράτη να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να αποφύγουν μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση και ίσως ακόμη και να προχωρήσουν στη βελτίωση των διμερών τους σχέσεων.
Τον τελευταίο χρόνο, δηλώσεις όπως «Η Τουρκία είναι το νέο Ιράν» έχουν γίνει ολοένα και πιο συχνές στον δημόσιο διάλογο του Ισραήλ.
Αυτή η δήλωση είναι προβληματική, καθώς υποβαθμίζει τη συνεχιζόμενη ιρανική απειλή και παραβλέπει το γεγονός ότι οι διπλωματικές σχέσεις και η συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών —αν και περιορισμένες— εξακολουθούν να υπάρχουν μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας.
Επιπλέον, η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, διατηρεί στενές σχέσεις με τη Δύση και δεν δείχνει καμία ένδειξη προσπάθειας δημιουργίας ενός δικτύου αντιπροσώπων εναντίον του Ισραήλ.
Παρ’ όλα αυτά, τέτοιες δηλώσεις αντανακλούν τις ανησυχίες του Ισραήλ για την Άγκυρα σε διάφορους τομείς.
Οι περισσότερες από αυτές σχετίζονται με την αυξανόμενη παρουσία της Τουρκίας στη Συρία μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Assad, καθώς και την επιρροή της στις ρυθμίσεις μετά την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, ιδίως εάν αυτές οι ρυθμίσεις περιλαμβάνουν στρατιωτική παρουσία εντός μιας διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης στη Λωρίδα.
Μια λιγότερο συζητημένη αρένα με σημαντικό δυναμικό τριβής είναι η Ανατολική Μεσόγειος, όπου η Τουρκία έχει το πλεονέκτημα της ισχύος του ναυτικού της.
Επιπλέον, η στρατιωτική ενίσχυση της Τουρκίας, η οποία ενισχύεται από την αυξανόμενη θέση της Άγκυρας στην Ουάσινγκτον και σε άλλες δυτικές πρωτεύουσες, μαζί με τη σκληρή ρητορική της απέναντι στο Ισραήλ, συμβάλλει περαιτέρω στην ανησυχία της Ιερουσαλήμ.
Στη Λωρίδα της Γάζας, η κύρια ένταση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας πηγάζει από τη θέση της Άγκυρας ότι η Hamas παραμένει σημαντικός παράγοντας στη μεταπολεμική Γάζα, έστω και μόνο στο παρασκήνιο.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, το Ισραήλ αντιτάχθηκε στην ανάθεση στην Τουρκία σημαντικού ρόλου στις συνομιλίες που αποσκοπούσαν στην επίτευξη κατάπαυσης του πυρός, βασιζόμενο στην αναγνώριση από το Ισραήλ ότι η Τουρκία, μαζί με το Κατάρ, είναι ένας από τους υποστηρικτές της Hamas και ότι δεν υπήρξε καμία ένδειξη επανεκτίμησης στην Άγκυρα σχετικά με την υποστήριξή της προς την οργάνωση μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου.
Οι δηλώσεις της Τουρκίας κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν ιδιαίτερα επικριτικές για το Ισραήλ, ακόμη και σε σύγκριση με άλλα κράτη που υιοθέτησαν σκληρή ρητορική.
Στο τέλος του Ραμαζανιού τον Μάρτιο του 2025, ο Erdogan καταράστηκε λέγοντας «Μακάρι ο Αλλάχ να κατέστρεφε το Σιωνιστικό Ισραήλ» – μια δήλωση που απονομιμοποιεί την ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ και δεν είναι πλέον ασυνήθιστη στον τουρκικό λόγο. Στην πραγματικότητα, αυτός ο τόνος έχει μόνο ενταθεί.
Τον Αύγουστο του 2024, η Τουρκία συμμετείχε στην αγωγή της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, κατηγορώντας το Ισραήλ για γενοκτονία. Επιπλέον, στις 7 Νοεμβρίου 2025, η εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για 37 ανώτερους Ισραηλινούς αξιωματούχους -συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, του υπουργού Άμυνας, του υπουργού εθνικής ασφάλειας και του αρχηγού του επιτελείου των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων- με κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία.
Στην Ανατολική Μεσόγειο , οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας ήταν ιδιαίτερα εμφανείς τον τελευταίο χρόνο σε δύο ζητήματα:
την Κύπρο και τους στολίσκους προς τη Λωρίδα της Γάζας.
Όσον αφορά την Κύπρο, η ανάπτυξη τον Σεπτέμβριο του συστήματος αεράμυνας Barak MX, που αγοράστηκε από το Ισραήλ, πυροδότησε αρνητικές αντιδράσεις στην Τουρκία.
Κάποιοι μάλιστα συνέκριναν την κατάσταση με την κρίση του 1997, όταν η Τουρκία πίεσε την Κύπρο να μεταφέρει στην Ελλάδα το σύστημα S-300 που είχε αγοράσει από τη Ρωσία. Όσον αφορά τους στολίσκους, αυτό το ζήτημα αποτελεί επαναλαμβανόμενο σημείο τριβής μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας από το περιστατικό του Mavi Marmara το 2010.
Τον περασμένο Οκτώβριο, μέλη του τουρκικού κοινοβουλίου συμμετείχαν στον στολίσκο «Global Sumud», με τον Erdogan να λέει στους δημοσιογράφους ότι παρακολουθούσε στενά το υλικό που λάμβανε από τα τουρκικά drones που συνόδευαν τον στολίσκο.
Όσον αφορά τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών, το οικονομικό μποϊκοτάζ που κήρυξε η Τουρκία στο Ισραήλ τον Μάιο του 2024 δεν έχει ακόμη αρθεί, με την Τουρκία να το επιβάλλει σθεναρά κατά καιρούς, ακόμη και μετά την ανακοίνωση της εκεχειρίας.
Παρ’ όλα αυτά, καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα αγαθά συνέχισαν να φτάνουν στο Ισραήλ μέσω τρίτων χωρών και Παλαιστινίων εμπόρων.
Το γεγονός ότι σημαντικοί όγκοι εμπορίου (σε ορισμένους μήνες, είναι ακόμη και περίπου το ήμισυ του όγκου εμπορίου που υπήρχε πριν από το μποϊκοτάζ) συνεχίστηκαν, παρά τους περιορισμούς, υπογραμμίζει το σημαντικό ενδιαφέρον των επιχειρηματιών και στις δύο χώρες για τη διατήρηση εμπορικών δεσμών. Όσον αφορά τους αεροπορικούς δεσμούς, λίγο μετά την έναρξη του πολέμου, οι αεροπορικές εταιρείες και των δύο κρατών σταμάτησαν τις πτήσεις προς την άλλη χώρα και οι υπηρεσίες δεν έχουν ακόμη επαναληφθεί.
Ταυτόχρονα, η ύπαρξη μιας ευρύτερης εικόνας των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας είναι απαραίτητη για την πλήρη κατανόηση της συνολικής εικόνας.
Μια τέτοια προοπτική καθιστά δυνατό τον εντοπισμό τομέων στους οποίους τα συμφέροντα των δύο κρατών όχι μόνο δεν συγκρούονται, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται — για παράδειγμα, στην περιοχή του Καυκάσου και στη Συρία όσον αφορά την αντιμετώπιση της ιρανικής παρουσίας.
Το Ισραήλ έχει επίσης σαφές ενδιαφέρον για τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη μείωση των εντάσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι μόνο η συμμετοχή του Προέδρου Trump και ανώτερων κλιμακίων της αμερικανικής κυβέρνησης μπορεί να είναι αποτελεσματική σε αυτό το στάδιο. Από αυτή την άποψη, οι δηλώσεις που έκανε στον Διάλογο της Μανάμα ο Tom Barack, ο οποίος υπηρετεί ως πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία και ως ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Συρία, είναι σημαντικές. Προέβλεψε ότι το Ισραήλ και η Τουρκία θα αποφύγουν την άμεση στρατιωτική σύγκρουση και ότι τα δύο κράτη θα συνεργαστούν τελικά από την Κασπία Θάλασσα έως τη Μεσόγειο.
Παρ’ όλα αυτά, φωνές στην Τουρκία επέκριναν αυτή την εκτίμηση ως παρεξήγηση της κατάστασης.
Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό οι Ηνωμένες Πολιτείες να αναγνωρίσουν επίσης ότι το Ισραήλ δεν θα μαλακώσει την αντίθεσή του στην ανάπτυξη τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων ως μέρος της διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης που εγκαθίσταται στη Γάζα, λόγω της βαθιάς έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κρατών.
Παράλληλα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει επίσης να δράσουν για να μειώσουν τις εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, είτε δημόσια είτε διακριτικά. Αυτό είναι απαραίτητο επειδή το τουρκικό βέτο συνεχίζει να εμποδίζει την απαραίτητη συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και ΝΑΤΟ και υπονομεύει τις προσπάθειες έναντι της Ρωσίας στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας επηρεάζουν επίσης τις διαφορές της Τουρκίας με την Κύπρο και την Ελλάδα, δεδομένης της σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ αυτών των τριών κρατών για περισσότερο από μια δεκαετία από το περιστατικό του Μαβί Μαρμαρά.
Σε κάθε περίπτωση, τα δυτικά κράτη θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ όταν εξετάζουν τις πωλήσεις όπλων και τη βιομηχανική-αμυντική συνεργασία με την Άγκυρα.
Από την πλευρά του, το Ισραήλ θα πρέπει να συνεχίσει να καλλιεργεί τις σχέσεις του με κράτη που συμμερίζονται ορισμένες από τις ανησυχίες του για την Τουρκία, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδία.
Η εξωτερική πίεση μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αντιστάθμιση των δημοσίων απαιτήσεων τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Τουρκία για υιοθέτηση μιας σκληρής προσέγγισης το ένα προς το άλλο.
Για παράδειγμα, υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ των αποτελεσμάτων των τοπικών εκλογών που διεξήχθησαν στην Τουρκία τον Μάρτιο του 2024 (οι οποίες ήταν δυσμενείς για το κόμμα του Erdogan) και της επακόλουθης επιβολής πλήρους εμπορικού μποϊκοτάζ στο Ισραήλ λίγο αργότερα.
Η άρση του εμπορικού μποϊκοτάζ στο Ισραήλ θα μπορούσε, για παράδειγμα, να χρησιμεύσει ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, αλλά κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει εσωτερικό πολιτικό κόστος για τον Erdogan.
Το ίδιο ισχύει και για τον πρωθυπουργό Netanyahu εάν επέτρεπε στην Τουρκία να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της Γάζας.
Ταυτόχρονα, η προσπάθεια της Τουρκίας για ευρεία εμπλοκή στη Γάζα θα πρέπει να ενθαρρύνει και να ωθήσει το Ισραήλ να αναλάβει την πρωτοβουλία -αντί να παρασυρθεί- όσον αφορά την ανοικοδόμηση της Λωρίδας και την αποκατάσταση της φυσιολογικής ζωής εκεί.
Η Mossad, η περίφημη υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ, συχνά παρουσιάζεται ως μια σκιά που απλώνεται πέρα από σύνορα και αποστάσεις.
Στην Τουρκία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, το όνομά της συνοδεύεται από ιστορίες, ψιθύρους και υποθέσεις.
Για πολλούς, η Mossad μοιάζει με έναν αόρατο παρατηρητή που «τα ξέρει όλα» — έναν μηχανισμό που αναζητά, συλλέγει και αναλύει πληροφορίες με ακρίβεια και μυστικότητα.
Είτε πρόκειται για φήμες είτε για πραγματικές επιχειρήσεις που ποτέ δεν είδαν το φως της δημοσιότητας, η εικόνα της Mossad στην Τουρκία παραμένει αυτή ενός πανίσχυρου δικτύου πληροφοριών, που παρακολουθεί εξελίξεις, αξιολογεί κινδύνους και δρα πάντα στο παρασκήνιο.
Ένας μύθος και μια πραγματικότητα που συχνά μπλέκονται, τροφοδοτώντας την εντύπωση ότι τίποτα δεν της ξεφεύγει.
