Η πρόσφατη περιπέτεια του ζευγαριού από τη Θεσσαλονίκη, που νοσηλεύεται με οξεία ηπατική ανεπάρκεια έπειτα από κατανάλωση άγριων μανιταριών, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα ζήτημα που απασχολεί κάθε χρόνο ειδικούς και μανιταροσυλλέκτες: τον κίνδυνο που κρύβουν τα δηλητηριώδη είδη της Ελλάδας.
Παρότι η αναζήτηση μανιταριών αποτελεί αγαπημένη δραστηριότητα, η φύση δεν αποκαλύπτει πάντα τις παγίδες της.
Πολλά από τα άγρια μανιτάρια, όσο εντυπωσιακά κι αν φαίνονται, μπορεί να είναι ιδιαίτερα τοξικά, με πλήθος περιστατικών δηλητηρίασης να καταγράφονται ετησίως, συχνά λόγω λανθασμένης αναγνώρισης.
Στη χώρα μας έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 3.000 είδη μανιταριών, ενώ υπολογίζεται ότι υπάρχουν εξίσου πολλά που δεν έχουν ακόμη καταγραφεί.
Όπως επισημαίνει στο βιβλίο του «Μανιτάρια: Φωτογραφικός οδηγός μανιταροσυλλέκτη» ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, το ενδιαφέρον των συλλεκτών επικεντρώνεται σε ορισμένα ασφαλή και δημοφιλή είδη.
Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι τέσσερις λευκόσαρκοι βωλίτες ο χάλκειος, ο δικτυωτός, ο εδώδιμος και ο πευκόφιλος καθώς και ο ιδιαίτερα εκτιμημένος Αμανίτης ο καισαρικός.
Παράλληλα, δημοφιλείς παραμένουν οι Γαλακτίτες με τον χαρακτηριστικό πορτοκαλί ή κόκκινο χυμό, οι Μακρολεπιωτές, τα Αγαρικά, οι Πλευρωτοί και οι Κανθαρίσκοι.
Ωστόσο, αρκετά από τα εδώδιμα είδη εμφανίζουν μορφολογικές ομοιότητες με επικίνδυνα ή ακόμη και θανατηφόρα μανιτάρια. Οι λεπτές διαφορές καθιστούν απαραίτητη τη γνώση, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση για κάθε υπεύθυνη συλλογή.
Ο θεμελιώδης κανόνας που ακολουθούν όλοι οι έμπειροι μανιταροσυλλέκτες παραμένει αμετάβλητος: συλλέγουμε μόνο όσα αναγνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα και γνωρίζουμε πώς διαφοροποιούνται από τα παρόμοια, πιθανώς επικίνδυνα είδη. Αν προκύψει η παραμικρή αμφιβολία, είτε για την ταυτοποίηση είτε για την καλή κατάσταση του μανιταριού, η ασφαλέστερη επιλογή είναι η απόρριψη. Καλύτερα να χαθεί μια πλούσια συγκομιδή, παρά να τεθεί σε κίνδυνο η υγεία όσων θα τα καταναλώσουν.
Το φθινόπωρο και η άνοιξη, περίοδοι έντονης καρποφορίας, μετατρέπουν τα δάση της Πίνδου, της Ροδόπης, της Πάρνηθας και του Πηλίου σε τόπους όπου αφθονούν τα μανιτάρια – βρώσιμα και μη. Δίπλα στα ασφαλή είδη, εμφανίζονται και ορισμένα από τα πιο επικίνδυνα μανιτάρια παγκοσμίως.
Ποια είναι δηλητηριώδη μανιτάρια
Amanita phalloides: Ο «σιωπηλός δολοφόνος»
Το πλέον επικίνδυνο είδος που απαντάται στη χώρα. Με πράσινο-ελαιί χρώμα, λευκά ελάσματα και χαρακτηριστική βόλβα στη βάση, μπορεί εύκολα να παραπλανήσει άπειρους συλλέκτες.
Η κατανάλωσή του προκαλεί αρχικά ήπια γαστρεντερίτιδα και στη συνέχεια ταχεία επιδείνωση: οξεία ηπατική ανεπάρκεια, η οποία μέσα σε λίγες ημέρες μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.
Τα «δίδυμα»: Amanita verna & Amanita virosa
Ολόλευκα και αθώα στην όψη, έχουν το ίδιο τοξικό φορτίο με την Amanita phalloides. Η ομοιότητά τους με κοινά βρώσιμα λευκά είδη εντείνει τον κίνδυνο, καθώς ακόμη και ένα μόνο καπέλο αρκεί για να προκαλέσει αμετάκλητη βλάβη στο ήπαρ.
Cortinarius: Ο κίνδυνος που εκδηλώνεται αργά
Τα καστανοκόκκινα κορτινάρια διαθέτουν την τοξίνη ωρελάνη, της οποίας η δράση εκδηλώνεται με καθυστέρηση έως και δύο εβδομάδων. Η κατάληξη μπορεί να είναι σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, συχνά απαιτώντας αιμοκάθαρση.
Amanita muscaria: Το παραμυθένιο μανιτάρι με τις σοβαρές επιπτώσεις
Το γνωστό κόκκινο μανιτάρι με τα λευκά στίγματα, αν και ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο, δεν είναι κατάλληλο για κατανάλωση. Προκαλεί παραισθήσεις, σύγχυση και σπασμούς. Δεν είναι πάντα θανατηφόρο, αλλά παραμένει ιδιαίτερα επικίνδυνο.
Clitocybe & Inocybe: Τα μικροσκοπικά που μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις
Παρά την αθώα εμφάνιση, πολλά λευκά ή καφετιά είδη των γκαζόν και των μονοπατιών περιέχουν μουσκαρίνη, μια ουσία που προκαλεί το «σύνδρομο SLUDGE»: σιελόρροια, δακρύρροια, εφίδρωση, βραδυκαρδία και, σε σοβαρότερες περιπτώσεις, αναπνευστική ανεπάρκεια.
