Επιστολή στην κυβέρνηση με όσα πρέπει να γίνουν για βιώσιμο πρωτογενή τομέα – Πως θα κλείσει η πληγή των παράνομων επιδοτήσεων σε γεωργία και κτηνοτροφία – Να δοθεί βάρος στους ενεργούς παραγωγούς
Προτάσεις με τις οποίες θα «αλλάξει πρόσωπο» ο πρωτογενής τομέας κατέθεσε με επιστολή της στην κυβέρνηση η ΕΘΕΑΣ (Εθνική Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών), για αλλαγές στο Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΣΣ-ΚΑΠ) για την περίοδο 2026-2027, για την αποφυγή περαιτέρω απώλειας και υποαξιοποίησης των ενισχύσεων από τους παραγωγικούς αγρότες.
Στην επιστολή αναφέρουν: «Οι εξελίξεις το τελευταίο εξάμηνο του 2025, με βάση τα δεδομένα των παραγωγών καθώς και των συνεταιρισμών μελών μας, έχουν δημιουργήσει πλέον την άποψη ότι η εξέλιξη της εφαρμογής του Εθνικού ΣΣ-ΚΑΠ 2023-2027 υπολείπεται των αναγκών των παραγωγικών παραγωγών. Ανάγκη των παραγωγικών παραγωγών και της παραγωγής είναι η πλήρης αξιοποίηση των ενισχύσεων για την ενίσχυση του παραγωγικού αποτελέσματος του πρωτογενούς αλλά και του αγροδιατροφικού τομέα συνολικά στη χώρα μας. Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο “πλήρης απορρόφηση των πόρων”, διότι για εμάς προέχει, πέραν της απορρόφησης, και η αξιοποίησή τους για παραγωγικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτέλεσμα στην ύπαιθρο. Για να αποτιμηθεί αυτό, θα έπρεπε, πέρα από την εμπειρική προσέγγιση των προβλημάτων που βιώνουν οι αγρότες, να υπάρχει διαφάνεια για τη χρήση τους μέσα από ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, από το οποίο να αντλούνται στοιχεία από τους φορείς, πράγμα που, βάσει των προβλημάτων του ΟΣΔΕ, δεν υπάρχει.
Τα σοβαρά θέματα των οικολογικών σχημάτων, των βιολογικών καλλιεργειών, της απουσίας των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, της έλλειψης ενδιαφέροντος από τους νέους για είσοδο στη γεωργία, καθώς και της πενιχρής διάθεσης πόρων για την ενίσχυση ενεργητικών πρακτικών προστασίας από την κλιματική κρίση οδηγούν στην άμεση ανάγκη τροποποίησης. Ενδεικτικά, η μη αξιοποίηση όλων των πόρων της βασικής ενίσχυσης είναι ένας δείκτης που επαναλαμβάνεται για 3η χρονιά και πρέπει να αλλάξει, συνοδευόμενος από μείωση του κόστους ενεργοποίησης των δικαιωμάτων, δηλαδή του ΟΣΔΕ.
Οι προτάσεις
Αλλαγή και βελτίωση του ορισμού και των προϋποθέσεων του ενεργού αγρότη:
Ο ελαστικός τρόπος με τον οποίο ορίζεται στη χώρα μας ο ενεργός αγρότης -βασικό κριτήριο με βάση τον κανονισμό για την είσπραξη ενισχύσεων-, χωρίς δηλαδή να ελέγχονται στοιχειώδεις δαπάνες για τις εισροές που χρησιμοποιεί και τα εισοδήματα που καταγράφει αντίστοιχα για αυτές τις δαπάνες, οδήγησε και εξακολουθεί να οδηγεί σε σοβαρές στρεβλώσεις και καταστρατηγήσεις στην καταβολή των ενισχύσεων (Εθνικό Απόθεμα). Η ψηφιακή καταγραφή των δαπανών και των εισοδημάτων από τις πωλήσεις γεωργικών προϊόντων πραγματοποιείται από την ΑΑΔΕ πλέον ψηφιακά και παρέχει άμεσα στις υπηρεσίες τα στοιχεία για την αξιολόγηση κατάλληλων κριτηρίων που θα τεθούν για τον ασφαλή χαρακτηρισμό κάποιου ως ενεργού αγρότη. Ετσι, ο ορισμός του ενεργού αγρότη πρέπει να αλλάξει άμεσα, ώστε οι ενισχύσεις να προορίζονται για τους όντως ενεργούς. Ενας επιπλέον λόγος για αυτή την άμεση αλλαγή είναι ότι το θέμα του ενεργού αγρότη θα αποτελέσει ένα από τα βασικά θέματα των αλλαγών της ΚΑΠ μετά το 2027.
Καταγραφή ζώων
Αλλαγή του συστήματος σήμανσης και καταγραφής των ζώων και πλήρης αναμόρφωση του συστήματος της Κτηνιατρικής Βάσης Δεδομένων:
Υφίσταται πρόβλημα μη ανταπόκρισης των στοιχείων, δηλαδή της σημαντικής αναντιστοιχίας των ζώων που φαίνεται ονομαστικά και τηρούνται μόνο στην Κτηνιατρική Βάση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Το υπάρχον σύστημα όχι μόνο στρέβλωσε και στρεβλώνει την καταβολή ενισχύσεων σε κτηνοτρόφους, αλλά αποτελεί αίτιο για δύο άλλα αρνητικά στοιχεία για τους Ελληνες παραγωγικούς κτηνοτρόφους με δυσμενή αποτελέσματα. Το ένα είναι η ευκολία των ελληνοποιήσεων ζώων που εισάγονται και το άλλο είναι η αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου και εφαρμογής μεθόδων περιορισμού των ζωονόσων. Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει πλέον αποτελεσματικά και προσιτά μέσα για τη σωστή σήμανση όλων των ζώων, καθώς και μεθόδους αποτελεσματικού ελέγχου της διακίνησής τους και των προϊόντων που παράγουν (γάλα και κρέας). Επειδή το θέμα αυτό είναι κομβικής σημασίας για την επιβίωση των παραγωγικών κτηνοτρόφων, πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία με χρηματοδότηση από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την καθολική σήμανση και καταγραφή όλων των ζώων με νέο, αποτελεσματικό τρόπο. Αυτοί που θα αρνηθούν την εφαρμογή του δεν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στις ενισχύσεις. Επιπλέον, για τον έλεγχο των στοιχείων των ζώων θα πρέπει να γίνονται και διασταυρωτικοί έλεγχοι για την αγορά αντίστοιχων ελάχιστων ζωοτροφών, ανάλογα με το είδος και την κατηγορία της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, και φυσικά με τις ποσότητες πώλησης των ζωικών προϊόντων που παράγει ή αξιοποιεί.
Οι επισημάνσεις για οικολογικά σχήματα και καλλιέργειες
Από τον Μάρτιο του 2024 έχουμε επισημάνει τις αδυναμίες και τις στρεβλώσεις εφαρμογής των οικολογικών σχημάτων, και την αφαίρεση (κλοπή) σημαντικών ποσών ενισχύσεων που προορίζονται για τους παραγωγούς από ενδιάμεσους φορείς. Μία από αυτές τις στρεβλώσεις ήταν η ανισοκατανομή και η μη πρόσβαση όλων των δικαιούχων στα οικολογικά σχήματα. Η άλλη ήταν, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα, η προμήθεια από ΚΥΔ και φορείς πιστοποίησης και προμήθειας εισροών και υπηρεσιών μη έγκυρων παραστατικών, πιστοποιητικών, καθώς και σκευασμάτων, που δημιουργούν, πέραν της απώλειας ενισχύσεων, και περαιτέρω ποινές για τους αγρότες που τα προσκόμισαν.
Επανερχόμενοι, προτείνουμε την άμεση υιοθέτηση ομαδοποιημένων οικολογικών σχημάτων για τις τρεις κατηγορίες καλλιεργειών, τις αροτραίες, τις δενδρώδεις και την κτηνοτροφία, ώστε να υπάρξει ισορροπία στην πρόσβαση και την κατανομή πόρων, δίχως επιπλέον επιβαρύνσεις των αγροτών.
Αροτραίες
Πρέπει να εισαχθεί ένα αναλογικά ίδιας περίπου περιβαλλοντικής αξίας μέτρο, αυτό της εφαρμογής συστήματος τριετούς αμειψισποράς. Η παρέμβαση αυτή έχει καθαρά οικολογικό χαρακτήρα, αφού είναι αγρονομικά γνωστό ότι η εφαρμογή αμειψισπορών (ορθολογικά σχεδιασμένων) συμβάλλει στη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους (μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων) και στον περιορισμό της προσβολής των φυτών από ασθένειες και έντομα, με αποτέλεσμα τη μείωση χρήσης χημικών φυτοπροστατευτικών. Η παρέμβαση αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με την κτηνοτροφία, όταν τα ζώα καταναλώνουν ζωοτροφές που παράγονται από τις αμειψισπορές.
Προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή της παρέμβασης είναι η διατήρηση σταθερής αρίθμησης των πολυγώνων των αγροτεμαχίων στο ΟΣΔΕ από έτος σε έτος. Μόνο τότε θα είναι εφικτός ο εύκολος και καθολικός έλεγχος της εφαρμογής μέσω δορυφορικών εικόνων, όπως ήδη συμβαίνει σε άλλες χώρες για τα οικολογικά σχήματα.
Δενδρώδεις
Μετά την αλλαγή του τρόπου εφαρμογής της παρέμβασης Π1-31.9 – «Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικολογικών σχημάτων» κρίνεται αναγκαία η αύξηση και προσαρμογή των σχετικών προϋπολογισμών. Οι ενισχύσεις θα πρέπει να κατευθύνονται στις παρεμβάσεις όπου οι παραγωγοί εφαρμόζουν με επιτυχία πρακτικές μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, στηριζόμενοι αποκλειστικά σε ψηφιακά παραστατικά και τεκμηριωμένο έλεγχο της μεθόδου εφαρμογής.
Η εφαρμογή αυτών των πρακτικών θα πρέπει να ενισχύεται στο πλαίσιο ομάδων παραγωγών ή συνεταιρισμών, προκειμένου να επιτευχθεί περιβαλλοντικό όφελος σε τοπικό επίπεδο.
Επιτακτική η ανάγκη παρεμβάσεων για βοσκοτόπους και καλλιέργειες
Μετά την αλλαγή του τρόπου εφαρμογής της παρέμβασης Π1-31.9 – «Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικολογικών σχημάτων», κρίνεται επιτακτική η ανάγκη να εισαχθεί άμεσα ένα σημαντικό μέτρο που κακώς παραλείφθηκε εξαρχής: η αμοιβή των κτηνοτρόφων για τη βόσκηση περιδασικών ή ακόμη και υπό όρους δασικών περιοχών, για την αξιοποίηση της βιομάζας της ποώδους (χόρτα) και χαμηλής ξυλώδους βλάστησης για ζωοτροφή, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην προστασία των δασικών εκτάσεων από τον κίνδυνο πυρκαγιών.
Η υλοποίησή του μπορεί να ξεκινήσει άμεσα, από το 2026, με την εφαρμογή κατάλληλης ψηφιακής σήμανσης και την εκπόνηση από τους κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς προσωρινών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης.
Επικουρικά με τις αλλαγές των οικολογικών σχημάτων που είναι αναγκαίες, θα θέλαμε να επανέλθουμε στον αποκλεισμό των συνεταιρισμών από τις γεωργικές συμβουλές, που θεωρούμε αδικαιολόγητο και που συνετέλεσε στην κακή προώθηση των οικολογικών σχημάτων από τα ΚΥΔ και τους άλλους συμβουλευτικούς παρόχους, υπηρεσιών και υλικών. Θεωρούμε ότι αυτός ο αδικαιολόγητος αποκλεισμός πρέπει να διορθωθεί. Οι βιολογικές καλλιέργειες να μεταφερθούν στο 2ο Πυλώνα, μια και έχουν νόημα ως μακροχρόνιες δεσμεύσεις. Αποδείχθηκε τελικά ότι είναι λανθασμένη και συνάμα μη ρεαλιστική η μεταφορά των βιολογικών καλλιεργειών στον Πυλώνα Ι με αφορμή τα οικολογικά σχήματα. Η διαδικασία αυτή πρέπει να επανέλθει στον Πυλώνα ΙΙ, όπου μακροχρόνιοι καλλιεργητές βιολογικών προϊόντων έχουν δημιουργήσει υποδομές.
Με την αναθεώρηση της ΚΑΠ 2023-2027 δεν έγινε καμία βελτίωση των ενισχύσεων. Ομως, αυτό σημαίνει ότι έμεινε εκτός του ΣΣΚΑΠ η ενίσχυση της εισόδου των νέων αγροτών λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Επίσης, δεν λήφθηκε καθόλου υπόψη στον σχεδιασμό ότι περίπου το 30%-35% αυτών που εντάσσονται στο καθεστώς των νέων γεωργών εγκαταλείπει μόλις τελειώσουν οι νομικές του υποχρεώσεις, δηλαδή σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η μικρή μερίδα εκείνων που παραμένουν υπολειτουργεί τις εκμεταλλεύσεις του».
Κτηνιατρική βάση δεδομένων
Αλλαγή του συστήματος σήμανσης και καταγραφής των ζώων, και πλήρης αναμόρφωση του συστήματος της Κτηνιατρικής Βάσης Δεδομένων
Οι ενεργοί αγρότες
Ο ελαστικός τρόπος με τον οποίο ορίζεται στη χώρα μας ο ενεργός αγρότης οδηγεί σε σοβαρές στρεβλώσεις στην καταβολή των ενισχύσεων.
Οι ενισχύσεις
Οι ενισχύσεις θα πρέπει να κατευθύνονται στις παρεμβάσεις όπου οι παραγωγοί εφαρμόζουν με επιτυχία πρακτικές μείωσης φυτοφαρμάκων – λιπασμάτων.
