Ίσως να έχετε πετύχει στα social media εικόνες και βίντεο ανθρώπων που βυθίζονται αργά σε μπανιέρες γεμάτες πάγο, ενώ γύρω επικρατεί απόλυτη ησυχία ή ακούγεται χαλαρωτική μουσική.
Το ice bath, ή αλλιώς παγωμένο λουτρό, έχει μετατραπεί σε μια από τις πιο δημοφιλείς τάσεις ευεξίας των τελευταίων ετών, υποσχόμενο πνευματική ενδυνάμωση, μυϊκή αποκατάσταση και ψυχική τόνωση. Πριν όμως ακολουθήσουμε την… παγωμένη μόδα, αξίζει να εξετάσουμε τι πραγματικά προσφέρει και ποια είναι τα όρια της.
Αν και η πρακτική μοιάζει «μοντέρνα», η έκθεση στο ψύχος δεν είναι καθόλου νέα. Από την αρχαιότητα, πολιτισμοί όπως οι Ρωμαίοι περιλάμβαναν στα δημόσια λουτρά τους χώρους με κρύο νερό – τα γνωστά frigidarium. Αργότερα, οι αθλητές καθιέρωσαν τα παγωμένα λουτρά ως βασικό εργαλείο αποθεραπείας μετά από έντονη σωματική καταπόνηση.
Σήμερα, η πρακτική αυτή ξεφεύγει από τα αποδυτήρια των γυμναστηρίων και βρίσκει τη θέση της σε χώρους ευεξίας, σπα, μέχρι και σε σπίτια, ενώ δεν λείπει από βίντεο αυτοβελτίωσης και viral challenges. Η εικόνα ενός ανθρώπου να κάθεται ήρεμος μέσα σε παγωμένο νερό έχει σχεδόν γίνει σύμβολο πειθαρχίας και εσωτερικής δύναμης.
Μια αγορά που… παγώνει αλλά φλέγεται
Το 2024, η παγκόσμια αγορά των ice baths έφτασε τα 338 εκατομμύρια δολάρια, ενώ εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 480 εκατομμύρια έως το 2033. Η ζήτηση συνεχώς αυξάνεται, με τη βιομηχανία του wellness να επενδύει ολοένα και περισσότερο σε προϊόντα σχεδιασμένα για κρύες θεραπείες.
Είναι όμως προς όφελος για την υγεία μας;
Οι υποστηρικτές των ice baths υπόσχονται πολλά: μυϊκή αποκατάσταση, ενίσχυση της διάθεσης, αύξηση τεστοστερόνης και μεταβολισμού. Πόσο από αυτό τεκμηριώνεται επιστημονικά; Μάλλον όχι τόσο όσο δείχνει το TikTok.
Σύμφωνα με άρθρο των Samuel Cornell, υποψήφιου διδάκτορα Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο UNSW του Σίδνεϊ, και του Καθηγητή Michael Tipton από το University of Portsmouth, που δημοσιεύτηκε στο The Conversation, τα πραγματικά οφέλη είναι περιορισμένα. Πράγματι, το παγωμένο νερό μπορεί να μειώσει το μυϊκό πιάσιμο μετά από έντονη άσκηση, όμως η επίδραση είναι μέτρια και δεν κρατά πολύ. Κάποια έρευνα δείχνει ότι μπορεί να βελτιώσει προσωρινά τη διάθεση μετά από μία μόνο έκθεση, σε νέους και υγιείς ανθρώπους. Όμως οι περισσότερες «μεγάλες» υποσχέσεις για ψυχική υγεία, τεστοστερόνη ή αδυνάτισμα είναι είτε ανεπαρκώς τεκμηριωμένες, είτε απλώς τάσεις που ενισχύονται από το hype.
Πώς λειτουργούν και τι πρέπει να ξέρετε
Σε εξειδικευμένα wellness κέντρα, το νερό κυμαίνεται μεταξύ 3°C και 15°C, συνήθως χωρίς πάγο, ενώ στο σπίτι πολλοί ρίχνουν πάγο για πιο ερασιτεχνική βουτιά. Συχνά, οι επισκέπτες παραμένουν στο παγωμένο νερό για όσο εκείνοι κρίνουν, χωρίς την παρουσία ειδικού.
Αυτό όμως είναι πρόβλημα, γιατί κάτω από τους 15°C ενεργοποιείται μια έντονη φυσιολογική αντίδραση, γνωστή ως ψυχρό σοκ (cold shock). Η αναπνοή γίνεται γρήγορη και ακανόνιστη, προκαλώντας υπεραερισμό, ενώ η καρδιακή συχνότητα αυξάνεται απότομα και η αρτηριακή πίεση εκτοξεύεται. Η απότομη αυτή καταπόνηση μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά αν δεν υπάρχει επίβλεψη.
Η παραμονή για πολλή ώρα σε τέτοια θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει υποθερμία, ακόμα και αν δεν το καταλάβετε άμεσα. Ίσως ξεκινήσει με ρίγη, αλλά αν συνεχιστεί, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, απώλεια αισθήσεων ή λιποθυμία. Σε ακραίες περιπτώσεις, ειδικά σε άτομα με αδιάγνωστα καρδιαγγειακά νοσήματα, το σοκ αυτό μπορεί να προκαλέσει ακόμα και καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο ίδιος ο Cornell αναφέρει ότι χρειάστηκε να δώσει πρώτες βοήθειες σε έναν νεαρό άνδρα που λιποθύμησε μετά από 10λεπτη παραμονή σε ice bath στο Σίδνεϊ. Είχε έντονο ρίγος και ξεκάθαρα συμπτώματα ψυχρoύ σοκ. Όπως επισημαίνει ο ειδικός, ακόμη και μετά την έξοδο από το νερό, η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να συνεχίσει να πέφτει, φαινόμενο που ονομάζεται afterdrop και μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση ακόμη και εκτός νερού.
Πέρα από τον άμεσο κίνδυνο, η συχνή έκθεση σε παγωμένο νερό μπορεί να προκαλέσει περιφερική νευροπάθεια, ακόμη και χωρίς να υπάρχουν κρυοπαγήματα. Συμπτώματα όπως πόνος, μούδιασμα και ευαισθησία στο κρύο μπορεί να παραμείνουν για χρόνια.
Μπορεί να τα δοκιμάσετε, αλλά όχι άκριτα – Δείτε πώς
Η εξίσωση της αντοχής με τη δύναμη είναι ένα αφήγημα που συχνά «σερβίρεται» στα social media με ελκυστικό περιτύλιγμα. Όμως, το wellness χρειάζεται και επίγνωση των κινδύνων. Αν παρ’ όλα αυτά, εάν θέλετε να δοκιμάσετε το ice bath, οι ειδικοί προτείνουν τα εξής:
- Συμβουλευτείτε πρώτα τον γιατρό σας, ειδικά αν έχετε ή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών ή αναπνευστικών προβλημάτων.
- Η φυσική σας κατάσταση δεν σημαίνει ανοσία στο σοκ, το ψυχρό σοκ επηρεάζει και πολύ fit ανθρώπους.
- Ξεκινήστε σταδιακά, με σύντομα ντους σε εναλλαγή ζεστού/κρύου πριν περάσετε σε πλήρη εμβάπτιση.
- Μην το κάνετε ποτέ μόνοι, πάντα να υπάρχει κάποιος δίπλα σας.
- Μείνετε μόνο 3–5 λεπτά και προσέξτε τη θερμοκρασία. Τα προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν και μετά την έξοδο.
Μάθετε να ξεχωρίζετε τα επικίνδυνα σημάδια: ρίγη, μουδιάσματα, σύγχυση, ή τάση λιποθυμίας δεν αποτελούν απλώς φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας. Είναι καμπανάκια για υποθερμία.
