Μια καινοτόμος μελέτη από τη Φινλανδία έχει αποκαλύψει ένα σημαντικό συμπέρασμα: υπάρχει μια κρίσιμη φάση στη ζωή κάθε ατόμου που επηρεάζει την υγεία του και διαμορφώνει τη μελλοντική της εξέλιξη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτή η περίοδος είναι καθοριστική, καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν να εδραιώνουν τις συνήθειές τους, είτε θετικές είτε αρνητικές, καθιστώντας τις αλλαγές πιο δύσκολες.
Ποια είναι αυτή η κρίσιμη περίοδος; Σύμφωνα με τους ερευνητές, αφορά τη δεκαετία από 36 έως 46 ετών. Κατά τη διάρκεια αυτού του «παραθύρου», οι ανθυγιεινές συμπεριφορές όπως το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας τείνουν να εδραιώνονται, οδηγώντας σε αυξανόμενους κινδύνους για την υγεία με την πάροδο του χρόνου. Εάν αυτές οι συνήθειες δεν αλλάξουν εγκαίρως, μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες για τη μεταβολική και ψυχολογική υγεία, ενώ οι βιολογικές αλλαγές μπορεί να γίνουν μόνιμες μέχρι τα μέσα της δεκαετίας των 40.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο Annals of Medicine, παρακολούθησε τις υγειονομικές συμπεριφορές 369 ενηλίκων από τη Φινλανδία που γεννήθηκαν το 1959, για πολλές δεκαετίες (μέχρι το 2021). Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ανθυγιεινές συμπεριφορές κατά την εφηβεία φαίνονται «αθώες» και δεν δείχνουν σοβαρές επιπτώσεις, ωστόσο οι μακροχρόνιες συνέπειές τους γίνονται εμφανείς γύρω στα 30.
Η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε ένα διπλό σύστημα βαθμολόγησης για τη μέτρηση των κινδύνων υγείας: Μια βαθμολογία τρέχοντος κινδύνου (πόσες επικίνδυνες συμπεριφορές ακολουθεί ένα άτομο επί του παρόντος – από 0 έως 3), και μια βαθμολογία διαχρονικού κινδύνου (πόσο καιρό αυτές οι συμπεριφορές επιμένουν σε διάφορα στάδια της ζωής – ηλικίες 27, 36, 42, 50 και 61 ετών).
Οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι οι υψηλότερες βαθμολογίες συσχετίζονται στενά με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, μεταβολικών διαταραχών (όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, παχυσαρκία και διαβήτη) και χαμηλότερη ψυχολογική ευημερία. Όσο μεγαλύτερη ήταν, μάλιστα, η διάρκεια των ανθυγιεινών συμπεριφορών, τόσο πιο σοβαρά ήταν τα αποτελέσματα για την υγεία – ιδιαίτερα την ψυχική. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι συμμετέχοντες που ξεκίνησαν νωρίς τις ανθυγιεινές συνήθειες -πριν τα 36 έτη- είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να αναφέρουν συμπτώματα κατάθλιψης και σημαντικά χαμηλότερες βαθμολογίες ευεξίας.
«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η συσσώρευση επικίνδυνων συμπεριφορών υγείας με την πάροδο του χρόνου μπορεί να αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ανάπτυξης καταθλιπτικών συμπτωμάτων», σημειώνουν οι ερευνητές. «Ακόμη και μια επικίνδυνη συμπεριφορά αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και ασθενειών, αλλά όταν συνδυάζονται, οι επιπτώσεις πολλαπλασιάζονται».
Η μελέτη υπογραμμίζει ένα επείγον μήνυμα δημόσιας υγείας: Η παρέμβαση είναι πιο αποτελεσματική όταν γίνεται νωρίς. Οι συνήθειες υγείας που αναπτύσσονται στην πρώιμη και μέση ενήλικη ζωή τείνουν να επιμένουν και, τελικά, να γίνονται χρόνιες. Εάν κάποιος αργήσει να απαλλαγεί από τις ανθυγιεινές συνήθειες, μπορεί να μην είναι σε θέση να προλάβει μη αναστρέψιμες βλάβες, προειδοποιούν οι ερευνητές.
Τα συμπεράσματα αυτά είναι πολύ σημαντικά σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μια επιδημία χρόνιων ασθενειών: Ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων παγκοσμίως ζει με τουλάχιστον μία χρόνια ασθένεια, με την παχυσαρκία να είναι η πιο διαδεδομένη. Ταυτόχρονα, το κάπνισμα εξακολουθεί να συνδέεται με πλήθος προβλημάτων υγείας, όπως ο καρκίνος και οι πνευμονοπάθειες. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συμβάλλει στην ηπατική ανεπάρκεια και σε πολλές άλλες, απειλητικές για τη ζωή, καταστάσεις. Τέλος, η σωματική αδράνεια αποτελεί αποδεδειγμένο παράγοντα κινδύνου για ένα ευρύ φάσμα ασθενειών.
Το μήνυμα είναι σαφές: Η υγεία σας δεν επηρεάζεται μόνο από το τι κάνετε, αλλά και από το πότε επιλέγετε να το κάνετε και για πόσο καιρό. Η κρίσιμη δεκαετία μεταξύ των 36 και των 46 ετών μπορεί να αποτελεί την τελευταία ευκαιρία να αλλάξετε ουσιαστικά την πορεία της υγείας σας. Για να αποτρέψετε τη μελλοντική έκπτωση της σωματικής και ψυχικής σας υγείας, οι ειδικοί συνιστούν να απαλλαγείτε νωρίς από τις επικίνδυνες συνήθειες, πριν αυτές μετατραπούν σε ισόβιες συμπεριφορές. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ μιας υγιούς ζωής και μιας ζωής που κυριαρχείται από χρόνιες ασθένειες.
