Η 17 Νοέμβρη και ο Στίβεν Σόντχαϊμ. Τι κοινό θα μπορούσε να έχει μια ελληνική τρομοκρατική οργάνωση και ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς δημιουργούς του μουσικού θεάτρου; Το νήμα ξεκινά από την ίδια ημερομηνία: 17 Νοεμβρίου. Για την Ελλάδα, το Πολυτεχνείο· για τον Σόντχαϊμ, ημερομηνία που ενίοτε συνέπιπτε με πρεμιέρες, ρήξεις και καλλιτεχνικά άλματα στο Μπρόντγουεϊ. Αλλά το κοινό νήμα είναι άλλο: η ανάγκη για αποκάλυψη, η αλήθεια πίσω από τον μύθο.
Το «Ξήλωμα» της 17Ν
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του BBC Greek (2002), η εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη δεν ήταν αποκλειστικά ελληνική υπόθεση. Η CIA και η MI6 φαίνεται ότι γνώριζαν πολλά χρόνια πριν κρίσιμα πρόσωπα και λεπτομέρειες για την οργάνωση, αλλά περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να «ξετυλίξουν το κουβάρι».
Η ευκαιρία ήρθε τον Ιούνιο του 2002, όταν ο Σάββας Ξηρός τραυματίστηκε στην αποτυχημένη απόπειρα βομβιστικής επίθεσης στον Πειραιά. Η σύλληψή του άνοιξε τον δρόμο για τις αποκαλύψεις που ακολούθησαν. Το BBC αποκάλυψε τότε ότι Βρετανοί πράκτορες παρακολουθούσαν για χρόνια υπόπτους για τη δολοφονία του διπλωμάτη Στίβεν Σόντερς το 2000, και ότι υπήρξε συνεργασία με την CIA για την ανάλυση του «προφίλ» των μελών της 17Ν.
Η 17Ν είχε καταφέρει για δεκαετίες να παραμένει στο σκοτάδι, «επικοινωνώντας» με το κοινό μόνο μέσω προκηρύξεων, χτυπημάτων και προσεκτικά κατασκευασμένων δημόσιων αφηγήσεων. Μια θεατρική προσέγγιση θα έλεγε κανείς. Κι εδώ μπαίνει ο Σόντχαϊμ.
Ο Στίβεν Σόντχαϊμ και η αποδόμηση του ηθικού ήρωα
Ο Στίβεν Σόντχαϊμ (1930–2021), πρωτοπόρος του μουσικού θεάτρου, έδωσε φωνή σε χαρακτήρες που κινούνταν σε «γκρι περιοχές»: ο Σουίνι Τοντ (δολοφόνος κουρέας), οι επαναστάτες στο Assassins, ο ψυχαναγκαστικός καλλιτέχνης στο Sunday in the Park with George. Όλοι τους έμοιαζαν να φωνάζουν: μην κρίνεις μόνο από τα φαινόμενα – ψάξε βαθύτερα.
Ο ίδιος είχε ανατραφεί σε εύπορο περιβάλλον, αλλά βρήκε καλλιτεχνικό καταφύγιο κοντά στον Όσκαρ Χάμερσταϊν, τον οποίο θεωρούσε πνευματικό του πατέρα. Μέσα από έργα όπως το Into the Woods και το Company, αποδόμησε τον μύθο της «τέλειας κοινωνίας» ή της «σκοτεινής δικαιοσύνης», όπως και η 17Ν επιχείρησε –με πολύ διαφορετικά μέσα– να παρουσιάσει μια δική της εκδοχή της πραγματικότητας.
Δύο κόσμοι, μία κοινή ανάγκη: αφήγηση και έλεγχος
Είτε πρόκειται για τις σκιές της τρομοκρατίας είτε για τη λάμψη της σκηνής, η ουσία παραμένει η ίδια: ποιος γράφει την ιστορία και με ποιο δικαίωμα. Η 17Ν προσπάθησε να ορίσει τον εχθρό με προκηρύξεις και αίμα· ο Σόντχαϊμ με νότες και σκοτεινό χιούμορ.
Όμως, στην περίπτωση της τρομοκρατίας, η αλήθεια βγήκε δύσκολα στο φως – και μόνο όταν ξένοι παράγοντες αποφάσισαν να παραδώσουν το νήμα. Το «πουλόβερ» της 17Ν είχε αρχίσει να ξηλώνεται πολύ πριν το καταλάβει το κοινό, και η σκηνή δεν είχε ούτε αυλαία, ούτε χειροκρότημα.
ΤΡΩΕΣ ΦΡΥΓΕΣ ΚΑΙ ΛΥΔΟΙ ΚΑΠΟΤΕ ΑΤΛΑΝΤΕΣ ΤΩΡΑ ΝΑΤΟΙΚΟΙ…