Εκατοντάδες αντικείμενα από οψιδιανό – το ηφαιστειογενές γυαλί που χρησιμοποιούσαν οι Αζτέκοι για εργαλεία, κοσμήματα και τελετουργικά αντικείμενα – αποκάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο το πανίσχυρο αυτό κράτος εξασφάλιζε πρώτες ύλες, ακόμη και μέσω εμπορίου με εχθρικές κοινότητες.
Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, οι 788 τεχνουργίες που μελετήθηκαν αποτελούν το μεγαλύτερο δείγμα οψιδιανού από την Τενοτστιτλάν, την πρωτεύουσα των Αζτέκων (ή Mexica), που έχει ποτέ αναλυθεί.
Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της φορητής φασματοσκοπίας ακτίνων Χ – μια μη καταστρεπτική τεχνική που αναγνωρίζει τη γεωχημική «υπογραφή» ενός υλικού – οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι οι Mexicas προτιμούσαν έναν σπάνιο πράσινο και χρυσαφί οψιδιανό για θρησκευτικά αντικείμενα.
Ωστόσο, για την καθημερινή χρήση, όπως λεπίδες και εργαλεία, γινόταν εισαγωγή ποικίλων τύπων οψιδιανού μέσω πολύπλοκων εμπορικών δικτύων.
«Αν και οι Mexicas προτιμούσαν τον πράσινο οψιδιανό, η μεγάλη ποικιλία τύπων υποδεικνύει πως υπήρχε εμπόριο με πολλές διαφορετικές περιοχές, ακόμη και εκτός της πολιτικής επιρροής του κράτους τους», δήλωσε ο Diego Matadamas-Gomora, υποψήφιος διδάκτορας ανθρωπολογίας στο Tulane University.
Οι ερευνητές εξεπλάγησαν από την ποικιλομορφία των πηγών οψιδιανού στην Τενοτστιτλάν – μεγαλύτερη από οποιοδήποτε άλλο σημείο της Μεσοαμερικής.
Η ανακάλυψη ρίχνει νέο φως στην οικονομία και τη θρησκευτική εξέλιξη της αυτοκρατορίας πριν από την πτώση της το 1520.
Ο πιο πολύτιμος οψιδιανός
Ο οψιδιανός ήταν ήδη διαδεδομένος στη Μεσοαμερική πριν την άφιξη των Αζτέκων στη Λεκάνη του Μεξικού το 1200 μ.Χ.
Η χρήση του χρονολογείται ήδη από την Αρχαϊκή Περίοδο (6000–2000 π.Χ.), όπως εξηγεί ο Matadamas-Gomora.
Η βασική γεωλογική πηγή του οψιδιανού είναι η Trans-Mexican Volcanic Belt, που εκτείνεται 1.000 χιλιόμετρα σε ολόκληρο το κεντρικό Μεξικό.
Οι τεχνίτες των Mexicas μπορούσαν να διαμορφώσουν το υλικό σε εξαιρετικά αιχμηρά εργαλεία και αντικείμενα υψηλής αισθητικής, αξιοποιώντας τη γυαλάδα του για τελετουργικούς σκοπούς.
Το 90% των τεχνουργημάτων που αναλύθηκαν προήλθε από τη Sierra de Pachuca, μια περιοχή γνωστή για τον μοναδικό πράσινο οψιδιανό της.
Οι Αζτέκοι τον αποκαλούσαν «ο οψιδιανός των κυρίων», αποδίδοντάς του συμβολική σύνδεση με την Tollan, την μυθική πόλη του θεού Quetzalcoatl.
«Οι περισσότεροι τύποι οψιδιανού είναι μαύροι ή γκρι. Ο πράσινος οψιδιανός της Sierra de Pachuca είναι μοναδικός και εξαιρετικά ποιοτικός», ανέφερε ο Matadamas-Gomora.
Εμπόριο, πολιτική και θρησκεία
Το υπόλοιπο 10% των αντικειμένων προήλθε από επτά διαφορετικές τοποθεσίες, μεταξύ των οποίων οι Otumba, Tulancingo, Ucareo και El Paraíso.
Ενώ κάποιες περιοχές βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της αυτοκρατορίας, άλλες ήταν ανεξάρτητες ή εχθρικές.
Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Mexicas δεν περιόριζαν τη ροή αγαθών από ξένες περιοχές προς τις αγορές τους.
Η πιο εντυπωσιακή διαπίστωση, σύμφωνα με τον John Millhauser του North Carolina State University, ήταν ότι οι κάτοικοι της πρωτεύουσας χρησιμοποιούσαν τα ίδια υλικά με τους αγρότες στην ύπαιθρο, δείχνοντας την εξαιρετική εμβέλεια του εμπορικού δικτύου.
«Μιλάμε για δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους. Το δίκτυο διανομής οψιδιανού ήταν τεράστιο και πλήρως λειτουργικό πριν από 500 χρόνια», είπε ο Millhauser.
Καθώς η αυτοκρατορία επεκτεινόταν μετά το 1430 – με τη νίκη επί των Tepanecs – οι πηγές οψιδιανού αυξήθηκαν.
Ωστόσο, επί της προβληματικής διακυβέρνησης του Tízoc (1481–1486), η ποικιλία μειώθηκε, περιοριζόμενη σε δύο κύριες πηγές.
Με την άνοδο νέου ηγέτη το 1486, η ποικιλομορφία αυξήθηκε ξανά.
«Η μελέτη μας δείχνει ότι η διαθεσιμότητα του οψιδιανού αντικατοπτρίζει άμεσα τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές της πρωτεύουσας», σημειώνει ο Matadamas-Gomora.
Επόμενος στόχος των ερευνητών είναι να κατανοήσουν πώς ακριβώς κυκλοφορούσε ο οψιδιανός σε ολόκληρη τη Μεσοαμερική και πώς έφτανε στην Τενοτστιτλάν.
«Ξέρουμε ελάχιστα για την Τενοτστιτλάν, επειδή βρίσκεται κάτω από το σύγχρονο Μεξικό Σίτι.
Κάθε νέα μελέτη μας φέρνει πιο κοντά στην καθημερινή ζωή των Αζτέκων», υπογραμμίζει ο Millhauser.
