Η πρόσφατη εκτεταμένη διακοπή ρεύματος στην Ισπανία και την Πορτογαλία έχει πυροδοτήσει έντονη συζήτηση στην Ευρώπη γύρω από τη σταθερότητα των ηλεκτρικών δικτύων και τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία πως η έλλειψη πυρηνικής ενέργειας προκάλεσε το μπλακάουτ, υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας —όπως η Σουηδία και η Εσθονία— το χρησιμοποιούν ως επιχείρημα για την ανάγκη ενίσχυσης της «βασικής ισχύος» (baseload), δηλαδή της σταθερής και προβλέψιμης παραγωγής ρεύματος.
Ο Ισπανός Πρωθυπουργός Pedro Sánchez απέρριψε τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης, δηλώνοντας πως δεν θα παρεκκλίνει από το σχέδιο ενίσχυσης των ανανεώσιμων πηγών, τονίζοντας ότι είναι ο μόνος τρόπος για την επαναβιομηχανοποίηση της χώρας.
Η αντιπολίτευση στην Ισπανία, κυρίως το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα, ζητά την αναθεώρηση της απόφασης για σταδιακό κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών μέχρι το 2035.
Παράλληλα, ειδικοί συμφωνούν ότι η έλλειψη σταθερών γεννητριών συνέβαλε στην κλιμάκωση του προβλήματος, αν και εντοπίζουν βαθύτερα προβλήματα στον σχεδιασμό, τη συντήρηση και την ανθεκτικότητα του δικτύου.
Ορισμένοι διπλωμάτες και αξιωματούχοι εκφράζουν ανησυχίες ότι η έρευνα για το συμβάν ίσως επηρεαστεί από πολιτικά «ταμπού» κατά της κριτικής στις ανανεώσιμες, γεγονός που —όπως προειδοποιούν— θα ήταν επιζήμιο.
Το πυρηνικό λόμπι εκμεταλλεύεται το μπλακάουτ στην Ισπανία
Η Ισπανία απέρριψε ισχυρισμούς ότι περισσότερη πυρηνική ενέργεια θα είχε βοηθήσει, καθώς ξεσπούν αντιπαραθέσεις για τη διακοπή ρεύματος της περασμένης εβδομάδας.
Οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη προωθούν την αγαπημένη τους ενεργειακή πηγή ως αντίδοτο για διακοπές ρεύματος όπως αυτή που έπληξε την Ισπανία και την Πορτογαλία την περασμένη εβδομάδα — ακόμα κι αν τα γεγονότα δημιουργούν μια πιο θολή εικόνα.
Οι σύμμαχοι της πυρηνικής ενέργειας στην ΕΕ ισχυρίζονται ότι η ύπαρξη περισσότερης πυρηνικής ενέργειας στο δίκτυο μπορεί να διασφαλίσει μια σταθερή παροχή ρεύματος για την υποστήριξη ανανεώσιμων πηγών όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.
«Αν θέλεις πολύ ρεύμα και θέλεις να είναι χωρίς ορυκτά καύσιμα, τότε η πυρηνική ενέργεια είναι η επιλογή σου», δήλωσε η Σουηδή υπουργός Βιομηχανίας και Ενέργειας Ebba Busch σε συνέντευξή της.
Ειδικοί και άλλοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Ισπανία, δεν πείθονται.
Αν και παραδέχονται ότι η ύπαρξη περισσότερης συνολικής ισχύος μπορεί να βοηθήσει σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν είναι βέβαιοι ότι η πυρηνική ενέργεια θα είχε αποτρέψει το μπλακάουτ, το οποίο προκλήθηκε από ξαφνική απώλεια ισχύος στο ιβηρικό δίκτυο.
Οι ευρωπαϊκές διασυνδέσεις, όπως αυτές της Ισπανίας, χρειάζονται αναβάθμιση, καλύτερες διασυνδέσεις και περισσότερη τεχνολογία αποθήκευσης, όπως μπαταρίες, για να παραμένει το ρεύμα σταθερό, τονίζουν.
Ωστόσο, η άμεση προώθηση της πυρηνικής ενέργειας δείχνει την αργή αναγέννησή της στην Ευρώπη.
Κάποτε καταδικασμένη να καταργηθεί, η πυρηνική ενέργεια βρίσκει πλέον πιο δεκτικό ακροατήριο, καθώς η Ευρώπη προσπαθεί να κόψει τους δεσμούς με την ενέργεια της Ρωσίας και να στραφεί σε τοπικές πηγές.
Οι Ισπανοί βουλευτές πρόκειται να ψηφίσουν σήμερα, 8 Μαΐου 2025, μια μη δεσμευτική πρόταση για την αντιστροφή της σταδιακής κατάργησης των πυρηνικών αντιδραστήρων της χώρας.
«Αυτό που διακυβεύεται είναι η ανθεκτικότητα και … η άμυνα της Ευρώπης — η Ευρώπη δεν μπορεί να αμυνθεί χωρίς ένα ισχυρό ενεργειακό σύστημα», δήλωσε η Busch.
Μαύρο σκοτάδι…
Αφού ξεκίνησε στην Ισπανία, η διακοπή ρεύματος επεκτάθηκε στην Πορτογαλία, επηρεάζοντας νοσοκομεία, δημόσιες συγκοινωνίες και τη βιομηχανία και στις δύο χώρες.
Ενώ οι ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν τι προκάλεσε το πρόβλημα, έχει ξεσπάσει κύμα αλληλοκατηγοριών σχετικά με το αν η εξάρτηση της Ισπανίας από την πράσινη ενέργεια ευθύνεται με κάποιο τρόπο.
Πιο συγκεκριμένα, επικριτές έχουν θέσει το ερώτημα αν η έλλειψη σταθερών, 24ωρων γεννητριών —που προσφέρουν σταθερότητα στο δίκτυο— συνέβαλε στο περιστατικό.
Οι ειδικοί διχάζονται ως προς το αν περισσότερη πυρηνική ενέργεια θα έκανε τη διαφορά — ή αν η διακοπή αποτελεί ένδειξη βαθύτερων προβλημάτων στο ενεργειακό σύστημα της Ισπανίας.
Όμως αυτό δεν έχει σταματήσει τους πιο φανατικούς υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας στην ΕΕ από το να προωθούν το αγαπημένο τους «όπλο».
«Όλες οι χώρες χρειάζονται περισσότερη βασική ισχύ», δήλωσε η Busch στη συνέντευξη, αναφερόμενη στην ελάχιστη ποσότητα ενέργειας που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση, συνήθως μέσω προβλέψιμων γεννητριών όπως ο άνθρακας και η πυρηνική ενέργεια.
Η Σουηδία έχει γίνει ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας στην ΕΕ υπό την τρέχουσα κυβέρνησή της, η οποία πιέζει για την επέκταση του πυρηνικού της στόλου.
«Ολόκληρη η ΕΕ δεν πρέπει να επαναλάβει το ισπανικό λάθος» της ανεπαρκούς βασικής ισχύος, δήλωσε η Busch στο POLITICO.
Οι δηλώσεις της έρχονται εν μέσω έντονων κατηγοριών για το μπλακάουτ, το οποίο οδήγησε στο θάνατο πέντε ανθρώπων.
Οι πολιτικοί της ισπανικής κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης ζήτησαν ανεξάρτητη κοινοβουλευτική έρευνα και επιτέθηκαν στην επικεφαλής του διαχειριστή του δικτύου — που διορίστηκε από την κυβέρνηση — Beatriz Corredor.
Ο Jordi Sevilla, πρώην επικεφαλής του μερικώς κρατικού διαχειριστή του ισπανικού δικτύου, επίσης καταφέρθηκε κατά της αριστερής κυβέρνησης και του «ανανεώσιμου μεσσιανισμού» της, όπως τον χαρακτήρισε σε άρθρο γνώμης, υποστηρίζοντας ότι προχώρησε πολύ γρήγορα στο κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών της Ισπανίας — παρόλο που η Corredor επέμεινε ότι η ηλιακή ενέργεια δεν έφταιγε για το περιστατικό.
Η κυβέρνηση, επίσης, επιμένει ότι περισσότερη πυρηνική ενέργεια θα είχε μικρή επίδραση. «Η πυρηνική παραγωγή λειτουργούσε ακριβώς πριν από τη διακοπή και αποσυνδέθηκε, όπως και οι άλλες τεχνολογίες», δήλωσε εκπρόσωπος του ισπανικού Υπουργείου Οικολογικής Μετάβασης.
«Η πυρηνική παραγωγή δεν ήταν πιο ανθεκτική από οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος, υποστηρίζοντας ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες επίσης χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επανεκκινήσουν μετά από μια διακοπή σε σύγκριση με άλλες γεννήτριες.
Μιλώντας στο κοινοβούλιο, ο Ισπανός πρωθυπουργός Sánchez δήλωσε ότι δεν υπάρχουν «στοιχεία» που να δείχνουν πως η έλλειψη πυρηνικής ενέργειας προκάλεσε τη διακοπή ρεύματος, κατηγορώντας την αντιπολίτευση ότι λειτουργεί ως «ερασιτέχνες λομπίστες» του κλάδου.
«Δεν πρόκειται να παρεκκλίνουμε ούτε χιλιοστό» από τα σχέδια της κυβέρνησης για ραγδαία αύξηση των επενδύσεων σε πράσινη ενέργεια, πρόσθεσε.
«Οι ανανεώσιμες πηγές δεν είναι απλώς το μέλλον — είναι ο μόνος τρόπος για να επαναβιομηχανοποιηθεί η Ισπανία».
Ξαναζωντανεύει;
Η συζήτηση γίνεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διαμάχης για την επανεκκίνηση των πυρηνικών σταθμών της Ισπανίας, με επικεφαλής το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular), το οποίο υποστηρίζει ότι η απόφαση της Μαδρίτης το 2019 να κλείσει τους επτά πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας έως το 2035 πρέπει να ανακληθεί.
Στις Βρυξέλλες, η Ισπανία είναι μέλος της ομάδας «φίλων των ανανεώσιμων πηγών», η οποία θεωρείται ως μια συγκαλυμμένη αντίπαλη συμμαχία των φιλοπυρηνικών χωρών της ΕΕ.
Τα τελευταία χρόνια, οι συζητήσεις για την πυρηνική ενέργεια έχουν επεκταθεί και σε θέματα νομοθεσίας που αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές, το υδρογόνο και διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ, όπως με την Ουκρανία.
Ωστόσο, η Busch —βασική φιγούρα της πυρηνικής συμμαχίας— επιμένει ότι το περιστατικό καταδεικνύει την αξία της πυρηνικής ενέργειας.
Η υπερβολική εξάρτηση από μεταβλητές πηγές όπως ο ήλιος και ο άνεμος καθιστά «πολύ δύσκολο» να απομονωθούν τμήματα του ηλεκτρικού δικτύου ώστε να λειτουργούν αυτόνομα και να τροφοδοτούν κρίσιμες υποδομές, όπως τα νοσοκομεία, κατά τη διάρκεια διακοπών ρεύματος, δήλωσε. Το ίδιο ισχύει και για την αποκατάσταση της παροχής ρεύματος μετά από διακοπή.
«Όλες οι χώρες θα πρέπει να διαθέτουν επαρκή βασική ισχύ ή τουλάχιστον να αναγνωρίζουν ότι εξαρτώνται από τις γειτονικές τους χώρες που διαθέτουν τέτοια — κυρίως πυρηνική — ισχύ», είπε, αναφερόμενη στις συχνές εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας από το πυρηνικά φορτωμένο δίκτυο της Γαλλίας.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η έλλειψη σταθερών γεννητριών δεν βοήθησε — αλλά επισημαίνουν ευρύτερα προβλήματα στο ισπανικό σύστημα ηλεκτροδότησης. «Η ύπαρξη περισσότερης βασικής ισχύος … θα μπορούσε να έχει βοηθήσει στο να μην εξελιχθεί το μπλακάουτ στην Ισπανία τόσο σοβαρά όσο έγινε», δήλωσε η Pratheeksha Ramdas, ανώτερη αναλύτρια ενέργειας στην εταιρεία συμβούλων Rystad.
Αποτυχία στον σχεδιασμό του δικτύου
Όμως «η κατάσταση αναδεικνύει μια γενικότερη αποτυχία στον σχεδιασμό του δικτύου, στον συντονισμό και στις επενδύσεις για την ανθεκτικότητά του», πρόσθεσε, αναφερόμενη μεταξύ άλλων στην έλλειψη τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας και διασυνοριακών ηλεκτρικών συνδέσεων.
Η Εσθονία, παρατηρητής-μέλος της φιλοπυρηνικής συμμαχίας, υποστηρίζει ότι το μπλακάουτ θα πρέπει να ωθήσει τις χώρες της ΕΕ να επενδύσουν σε κάθε είδους ενεργειακή τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής ενέργειας.
Η ώθηση της Ένωσης για την εγκατάσταση «ανανεώσιμης ενέργειας είναι απολύτως αναγκαία και για έναν πολύ πρακτικό λόγο — αυτή είναι η φθηνότερη πηγή ενέργειας αυτή τη στιγμή», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της χώρας, Andres Sutt.
«Αλλά μετά χρειάζεσαι και [εύκολα ελεγχόμενη] ενέργεια όπως τα δίκτυα, οι τουρμπίνες αερίου, περισσότερη αποθήκευση, πυρηνικά», είπε στο POLITICO.
Αν η έλλειψη σταθερής παροχής ενέργειας συνέβαλε στο μπλακάουτ, «περισσότερη πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε σίγουρα να σταθεροποιήσει το δίκτυο και ίσως να είχε αποτρέψει τη διακοπή ή τουλάχιστον να την είχε περιορίσει σε μικρότερη περιοχή», συμφώνησε ένας διπλωμάτης από τρίτη φιλοπυρηνική χώρα.
Οποιαδήποτε έρευνα πρέπει πλέον να προχωρήσει χωρίς προκατάληψη υπέρ οποιασδήποτε τεχνολογίας, τόνισε ο διπλωμάτης.
«Ήδη άκουσα κάποιους να λένε ότι δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τις ανανεώσιμες πηγές γιατί δεν θα ήταν πολιτικά ορθό», είπε.
«Αυτή θα ήταν μια φρικτή και επιζήμια προσέγγιση».
