Η ΕΕ… στον γκρεμό – Προσπαθεί να πείσει τις ενεργειακές εταιρείες να μην αγοράζουν φτηνό ρωσικό αέριο

Στον γκρεμό οδηγείται για ακόμα μία φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς στην προσπάθεια της να «στριμώξει» τη Ρωσία, πυροβολεί τα πόδια της και αυτοκτονεί… ενεργειακά. Ειδικότερα, τη στιγμή που τα αποθέματα αερίου είναι σε χαμηλά επίπεδα και οι ρωσικές προμήθειες λόγω μέσω Ουκρανίας έχουν μειωθεί δραστικά, μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης στις αρχές του 2025, αποφασίσει να καταργήσει… τελείως το φτηνό ρωσικό αέριο. Πρόκειται για ένα σχέδιο που ήδη έχει αρχίσει να βρίσκει αντιστάσεις…

Το σχέδιο της ΕΕ

Εντός της ημέρας, η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσει το σχέδιο της για να κόψει και τους τελευταίους ενεργειακούς δεσμούς με τη Ρωσία. Σύμφωνα με δύο Ευρωπαίους διπλωμάτες, το σχέδιο θα προτείνει νέες εξουσίες για τις ιδιωτικές εταιρείες, ώστε να αποεπενδύσουν από τη Ρωσία, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να λήξουν συμβόλαια πρόωρα και να αποθαρρυνθούν από οποιαδήποτε μελλοντική συνεργασία. Διαπιστώνοντας δηλαδή ότι πλέον οι ρωσικές κυρώσεις δεν έχουν τη στήριξη όλων των κρατών-μελών, ενώ κάποιοι μιλούν ακόμα και για επιστροφή στη ρωσική ενέργεια, η ΕΕ επιχειρεί να βάλει στο παιχνίδι τις ενεργειακές εταιρείες. «Πρόκειται για μια ύστατη προσπάθεια της Ε.Ε. Χωρίς περαιτέρω στήριξη για κυρώσεις στην ενέργεια -και με ορισμένους αξιωματούχους να μιλούν ακόμα και για πιθανή επιστροφή στο ρωσικό καύσιμο- η Επιτροπή αναζητά εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχει και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, που έχει αφήσει να εννοηθεί ότι ίσως άρει τις αυστηρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας» επισημαίνεται σε δημοσίευμα του Poliltico.
«Παρά τη σημαντική μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούσαμε να εισάγουμε το 19% του φυσικού μας αερίου από τη Ρωσία το 2024», δήλωσε ο Επίτροπος Ενέργειας της Ε.Ε. Dan Jørgensen πριν την παρουσίαση του σχεδίου. «Αυτό υπονομεύει την ενεργειακή μας ασφάλεια, καθώς μας καθιστά ευάλωτους σε οικονομικούς εκβιασμούς και χειραγώγηση». «Ο οδικός χάρτης θα βοηθήσει την Ε.Ε. να ανακτήσει την ενεργειακή της ανεξαρτησία από τη Ρωσία», είπε στο Poliltico.

Δεν ανταποκρίνεται η αγορά

Ωστόσο, η αγορά ενδέχεται να μην ανταποκριθεί. Υπάρχουν ήδη φήμες ότι οι εταιρείες θα αρχίσουν να προμηθεύονται ξανά ρωσική ενέργεια μόλις αυτό καταστεί νομικά και πολιτικά εφικτό.
«Η εναπομείνασα ζήτηση για ρωσική ενέργεια καθοδηγείται από το κόστος», δήλωσε η Maria Shagina, ειδική στις κυρώσεις στο International Institute for Strategic Studies. «Τα κράτη μέλη ανησυχούν για την ανταγωνιστικότητα και την αποβιομηχάνιση, οπότε η φθηνή ρωσική ενέργεια σε συνθήκες ειρηνευτικής συμφωνίας γίνεται και πάλι ελκυστική».

Αυξημένες οι εισαγωγές ρωσικού LNG

Η Ε.Ε. είχε διακόψει μεγάλο μέρος της εξάρτησής της από ρωσική ενέργεια μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία το 2022, απαγορεύοντας τις περισσότερες εισαγωγές πετρελαίου και περιορίζοντας τις ροές φυσικού αερίου. Ωστόσο, το μπλοκ έχει δαπανήσει πάνω από 200 δισ. ευρώ για ρωσική ενέργεια από την έναρξη του πολέμου. Από το ποσό αυτό, περίπου τα μισά για φυσικό αέριο, σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα, μια ΜΚΟ με έδρα το Ελσίνκι. Μάλιστα, οι εισαγωγές ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έχουν αυξηθεί τους τελευταίους μήνες, παρά τις προσπάθειες να αντικατασταθεί με αμερικανικές προμήθειες.
Το σχέδιο της Τρίτης (6/5/2025) στοχεύει στην ανατροπή αυτής της τάσης και στην οριστική εξάλειψη της ρωσικής ενέργειας. «Αυτό θα είναι κυρίως για να σταλεί μήνυμα στους συμμετέχοντες στην αγορά ότι δεν είναι αποδεκτό να αγοράζει κανείς ρωσικό φυσικό αέριο αυτή τη στιγμή, όταν υπάρχουν άλλοι προμηθευτές», δήλωσε η πρώην Επίτροπος Ενέργειας, Kadri Simson, στο Politico.

Το… δίλημμα

Το σχέδιο αποτελεί επίσης τρόπο διατήρησης της πίεσης προς τη Ρωσία, καθώς εξαντλείται η δυναμική για νέες αυστηρές κυρώσεις στον ενεργειακό τομέα.
Ιδιαίτερα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός, Viktor Orbán, έχει δηλώσει ότι θα μπλοκάρει οποιουσδήποτε νέους περιορισμούς στην ενέργεια — και έχει απειλήσει επανειλημμένα να ανατρέψει ολόκληρο το καθεστώς κυρώσεων της Ε.Ε., το οποίο απαιτεί ομόφωνη ανανέωση κάθε έξι μήνες. Αυτό έχει φέρει τους Ευρωπαίους αξιωματούχους σε δίλημμα, καθώς αναζητούν λύσεις που να μην απαιτούν τη συναίνεση και των 27 κρατών-μελών. Ακόμη και αυτές, όμως, αντιμετωπίζουν αντιδράσεις από την Ουγγαρία: Ο Ούγγρος Επίτροπος της Ε.Ε., Olivér Várhelyi, υπέβαλε διαδικαστική ένσταση λίγο πριν την παρουσίαση του σχεδίου. Η κίνηση αναδεικνύει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Επιτροπή, αλλά δεν αναμένεται να εμποδίσει την έγκριση του σχεδίου.

Προβληματισμός στις επιχειρήσεις

Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι εταιρείες θα εκμεταλλευτούν τους νέους, προαιρετικούς μηχανισμούς. Σύμφωνα με το Politico, η επαναπροσέγγιση του Trump με τη Ρωσία έχει προκαλέσει εικασίες ότι ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη -και εταιρείες ενέργειας- εξετάζουν ήδη την επιστροφή στο ρωσικό καύσιμο. Ο Patrick Pouyanné, CEO του γαλλικού κολοσσού TotalEnergies, δήλωσε ότι δεν θα εκπλαγεί αν οι αγωγοί που συνδέουν τη Σιβηρία με την Κεντρική Ευρώπη αρχίσουν ξανά να μεταφέρουν φυσικό αέριο. Και πρόσθεσε ότι η Ευρώπη «δεν θα αντισταθεί πλήρως» στην προσφορά φθηνής ενέργειας.
Ο Cristian Signoretto, επικεφαλής του λόμπι της βιομηχανίας φυσικού αερίου Eurogas και διευθυντής της ιταλικής ενεργειακής εταιρείας Eni, προειδοποίησε ότι «υπάρχουν σοβαρά εμπόδια» για την επανασύνδεση με τη ρωσική ενέργεια. Επισήμανε «ένα περίπλοκο νομικό πλαίσιο» και κατεστραμμένες υποδομές: «Δεν γνωρίζουμε τι μπορεί πραγματικά να τεθεί ξανά σε λειτουργία». Επιπλέον, σημείωσε ότι οι εταιρείες έχουν ήδη τροποποιήσει τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για να συμμορφωθούν με τις κυρώσεις και να βρουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας για να καλύψουν το «κενό που άφησε το ρωσικό φυσικό αέριο».
«Η Ευρώπη έχει διαφοροποιηθεί, και πλέον έχουμε ένα πολύ πιο σταθερό και αξιόπιστο σύστημα», τόνισε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα σχέδια της Ε.Ε. μπορεί τελικά να περάσουν σε δεύτερη μοίρα μπροστά στους κανόνες της αγοράς.
«Υπάρχει πολλή υπερβολή και φημολογία», δήλωσε ο Signoretto για τα σχέδια της Ε.