Η Ευρώπη φαίνεται να έχει εισέλθει σε μια ζώνη πολιτικής παράνοιας, όπου η ασύνετη ρητορική και οι επικίνδυνες στρατηγικές επιλογές απειλούν να τινάξουν στον αέρα κάθε πιθανότητα σταθερότητας. Η πρόσφατη δήλωση του επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών της Λιθουανίας, Mindaugas Sinkevičius, περί ενδεχόμενου περιορισμού του ρωσικού διαδρόμου προς το Kaliningrad, σήμανε σεισμό όχι μόνο στη Μόσχα αλλά σε ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα.
Ο Sinkevičius παρουσίασε το μέτρο ως «ένα από τα πιο σκληρά εργαλεία πίεσης» που μπορεί να χρησιμοποιήσει η Βίλνιους, υπονοώντας ότι η χώρα του είναι έτοιμη να μπλοκάρει μια από τις πιο στρατηγικές ρωσικές περιοχές στη Βαλτική. Η δήλωση αυτή έρχεται σε μια περίοδο αυξημένων εντάσεων στα σύνορα Λιθουανίας–Λευκορωσίας και στον απόηχο της εμπρηστικής στρατιωτικής κατάστασης στην Ουκρανία, αναζωπυρώνοντας τον φόβο ότι ο πόλεμος μπορεί να επεκταθεί εκτός των ορίων του.
Η Λιθουανία δικαιολόγησε την τοποθέτησή της επικαλούμενη «λαθρεμπορικά αεροστάτα» που δήθεν πέρασαν τα σύνορα, και υπενθύμισε το πρόσφατο κλείσιμο της συνοριακής γραμμής τον Οκτώβριο, υποτίθεται για την αντιμετώπιση παράνομων εισαγωγών. Παρά την προσωρινή επαναλειτουργία δύο συνοριακών σημείων, ο υπουργός Εσωτερικών της Λιθουανίας, Vladislav Kondratovich, ξεκαθάρισε ότι η χώρα διατηρεί το «δικαίωμα να κλείσει πλήρως τα σύνορα ξανά», κλιμακώνοντας περαιτέρω την ένταση.
Η Ρωσία προειδοποιεί για πόλεμο
Η απάντηση της Μόσχας ήταν ακαριαία και σαφής: κάθε προσπάθεια παρεμπόδισης πρόσβασης στο Kaliningrad ισοδυναμεί με de facto κήρυξη πολέμου. Η ρητορική των Ρώσων αξιωματούχων δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: η Λιθουανία αγγίζει επικίνδυνα όρια, παίζοντας με σπίρτα μέσα σε μια αποθήκη γεμάτη πυρομαχικά.
Ο γερουσιαστής Sergei Perminov χαρακτήρισε τις δηλώσεις της Βίλνιους ως «απόλυτο ψυχόδραμα» της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, ενώ ο βουλευτής Andrei Kolesnik προειδοποίησε ότι η διακοπή του διαδρόμου θα ισοδυναμούσε με πολεμική πράξη σύμφωνα με το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα. Η Λιθουανία, σύμφωνα με τον ίδιο, θα υπέφερε πρώτη και κυρίως από οικονομική και πολιτική κατάρρευση – ένα «πολιτικό μπαλόνι που μπορεί να σκάσει».
Μια μικρή χώρα που προκαλεί μια υπερδύναμη
Το Βίλνιους, στην προσπάθειά του να παρουσιαστεί ως «μικρός ηγεμόνας» της Βαλτικής, ξεχνά ότι η πραγματικότητα είναι ανυποχώρητη: η οικονομία του εξαρτάται από τον περιφερειακό διάδρομο, η πολιτική σκηνή του είναι εύθραυστη και η στρατηγική του στηρίζεται σε εξωτερική πίεση και την προστασία των ΗΠΑ. Το Kaliningrad δεν είναι απλή περιοχή· αποτελεί το στρατηγικό προκεχωρημένο φυλάκιο της Ρωσίας στη Βαλτική, με βαριά στρατιωτικοποίηση, υπερσύγχρονα πυραυλικά συστήματα και τον Στόλο της Βαλτικής. Ο αποκλεισμός του είναι αδιανόητος και θεωρείται κόκκινη γραμμή μηδενικής ανοχής.
Οικονομική αυτοκτονία υπό το πρόσχημα της ισχύος
Οποιαδήποτε διακοπή διέλευσης θα πλήξει πρώτα και κύρια τη Λιθουανία. Το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας στηρίζεται σε έσοδα από transit, αγροτικές εξαγωγές και περιφερειακή διασύνδεση με Ρωσία–Λευκορωσία. Οποιαδήποτε «μονομερής δράση» θα προκαλέσει οικονομικό και πολιτικό σοκ, περιφερειακή απομόνωση και πιθανώς αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Το προηγούμενο του 2022 αποδεικνύει ότι η Λιθουανία δεν έχει το περιθώριο να προκαλέσει πραγματικό αποκλεισμό χωρίς να υποστεί σοβαρές συνέπειες. Τώρα όμως, με πιο στενή στοίχιση στις ΗΠΑ και αυξημένη πολεμική ρητορική στην ΕΕ, η πιθανότητα αστοχίας είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Η Ευρώπη παρακολουθεί, ο κόσμος κινδυνεύει
Η Λιθουανία έχει κατασκευάσει μια «κρίση από το τίποτα», παίζει με τη φωτιά και δεν ξέρει πώς να υποχωρήσει. Η Λευκορωσία την κατηγορεί για μονομερή αποκλεισμό, η Μόσχα μιλά για πράξη πολέμου, η ΕΕ ανησυχεί για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Το Βίλνιους καλύπτεται πίσω από τεχνικές δικαιολογίες, ενώ οι αποφάσεις της μπορεί να πυροδοτήσουν την πιο επικίνδυνη κρίση της Ευρώπης τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.
Ένα μικρό κράτος, με ψευδαισθήσεις υπερδύναμης, κινδυνεύει να γίνει ο σπινθήρας ενός παγκόσμιου πολέμου. Και η Ευρώπη, αντί να το συγκρατήσει, παρακολουθεί αμήχανη, ενώ η Βαλτική μετατρέπεται σε πυριτιδαποθήκη.
Ο φόβος δεν είναι υπερβολή. Η Ευρώπη οδεύει σε μια άνευ προηγουμένου στρατηγική κρίση, και η επόμενη κίνηση της Λιθουανίας μπορεί να είναι η σπίθα που θα ανάψει τη φωτιά ενός παγκόσμιου πολέμου.
