Οργή και ανησυχία προκαλούν οι εικόνες βαρέων οχημάτων μέσα στο μνημείο της Αγίας Σοφίας, κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης
Φωτογραφίες από το εσωτερικό της Αγίας-Σοφίας που κάνουν τον γύρο του κόσμου δείχνουν έναν βαρύ γερανό τοποθετημένο σε φορτηγό να κινείται πάνω στο ιστορικό δάπεδο, προκαλώντας ερωτήματα για το εάν προστατεύεται επαρκώς το μνημείο όσο συνεχίζονται οι εργασίες αποκατάστασης. Οι εικόνες που ήρθαν στο φως από τις εργασίες αντισεισμικής θωράκισης στην Αγία Σοφία προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων.
Φορτηγά και γερανοί μεγάλου όγκου εθεάθησαν να εργάζονται στο εσωτερικό του σχεδόν 1.500 ετών ιστορικού χώρου, με τη χρήση βαρέος εξοπλισμού. Η είσοδος ενός φορτηγού από την είσοδο της Πύλης του Αυτοκράτορα προκάλεσε διαμάχη λόγω του κινδύνου ζημιάς στη δομή. Μετά τη δημόσια κατακραυγή που προκάλεσαν οι εικόνες, το Υπουργείο Πολιτισμού εξέδωσε επίσημο ανακοινωθέν, απαντώντας στις ανησυχίες.
Σε προηγούμενη δήλωσή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Μεχμέτ Νουρί Ερσόι δήλωσε ότι οι εργασίες στο τζαμί θα συνεχιστούν χωρίς να διακοπεί η λατρεία. Περιέγραψε το «Μεγάλο Τζαμί της Αγίας Σοφίας ως 1486 ετών» και δήλωσε ότι οι προσπάθειες αποκατάστασης και ενίσχυσης βρίσκονται σε εξέλιξη τόσο εντός όσο και εκτός του κτηρίου. Όπως διευκρίνισε, «ο κύριος τρούλος εισέρχεται στην ευρύτερη και πιο ολοκληρωμένη διαδικασία αποκατάστασης στην ιστορία του» και ο τρούλος θα γίνει πιο ανθεκτικός στους σεισμούς. Ταυτόχρονα, ο αρχικός χαρακτήρας του μνημείου θα διατηρηθεί προσεκτικά.
Οι νέες εικόνες, ωστόσο, έχουν μετατοπίσει την προσοχή από την άνω κατασκευή σε ό,τι συμβαίνει στο πάτωμα, όπου η ομάδα αποκατάστασης έχει μετακινήσει βαρέα οχήματα. Κυκλοφόρησαν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι χρήστες αναρωτήθηκαν γιατί επιτράπηκε η είσοδος τέτοιων οχημάτων στο αρχικό δάπεδο ενός μνημείου παγκόσμιας εμβέλειας.
Μια πιο προσεκτική εξέταση των φωτογραφιών δείχνει ότι έχει τοποθετηθεί ένα προσωρινό προστατευτικό στρώμα κάτω από τα ελαστικά του γερανού. Το δάπεδο φαίνεται να έχει καλυφθεί με πάνελ, έτσι ώστε οι ελαστικοί τροχοί να μην ακουμπούν απευθείας στην ιστορική επιφάνεια.
Σύμφωνα με έναν μελετητή αποκατάστασης, το σύστημα που είναι ορατό στις φωτογραφίες φαίνεται σχετικά απλό. Τα πάνελ δεν μοιάζουν με παχιά, αλληλοσυνδεόμενα στοιχεία που κλειδώνουν μεταξύ τους, αλλά μάλλον με επίπεδα φύλλα που μπορεί να είναι επιρρεπή σε ολίσθηση. Ορισμένες περιοχές φαίνεται να παραμένουν χωρίς κάλυψη , πράγμα που σημαίνει ότι το φορτίο μπορεί να μην κατανέμεται ομοιόμορφα σε ολόκληρη την επιφάνεια κάτω και γύρω από το όχημα.
Σύμφωνα με έναν μελετητή, ο οποίος μίλησε στην Türkiye Today υπό τον όρο της ανωνυμίας, το δάπεδο της Αγίας Σοφίας δεν αποτελείται από ένα ενιαίο, συμπαγές στρώμα. Κάτω από την ορατή επιφάνεια, υπάρχουν ψηφιδωτά, αρχικά πέτρινα δάπεδα και, σε ορισμένα σημεία, κενά που περιγράφονται ως παρόμοια με χώρους που μοιάζουν με κρύπτες. Συγκεντρωμένα φορτία και δονήσεις σε μια τέτοια πολυεπίπεδη και τοπικά κοίλη δομή θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλη πίεση σε αυτά τα στοιχεία και, με την πάροδο του χρόνου, να τα προκαλέσουν ζημιά ή να τα παραμορφώσουν.
Μετά από τις έντονες αντιδράσεις για τις εικόνες που δείχνουν γερανοφόρα οχήματα σταθμευμένα μέσα στην Αγία Σοφία, αξιωματούχοι της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων της Αγίας Σοφίας δημοσίευσαν μια λεπτομερή δήλωση και κοινοποίησε τεκμηρίωση που περιγράφει τις προστατευτικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποκατάστασης.
Οι αρχές τόνισαν ότι το έργο εκτελείται υπό την επίβλεψη του Επιστημονικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου Συντήρησης, ώστε να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα στους σεισμούς και η δομική ασφάλεια, χωρίς να κινδυνεύει η ακεραιότητα του μνημείου.
Σύμφωνα με το υπουργείο , οι δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν πριν από την είσοδο του οχήματος περιελάμβαναν υπολογισμούς στατικού φορτίου, σάρωση γεωραντάρ, ανάλυση ταξινόμησης εδάφους και δοκιμές, οι οποίες διαπίστωσαν ότι το υποκείμενο δάπεδο μπορούσε να υποστηρίξει με ασφάλεια έως και 25 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο. Για την αύξηση της ασφάλειας, κατασκευάστηκε μια προσωρινή πλατφόρμα ικανή να μεταφέρει 30 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο.
Η δήλωση πρόσθεσε ότι το βαρύτερο όχημα που έχει προγραμματιστεί για χρήση ζυγίζει 45 τόνους, αλλά όταν τοποθετείται στην προστατευτική επιφάνεια, το πραγματικό φορτίο που μεταδίδεται στο δάπεδο είναι μόνο περίπου 6 τόνοι ανά τετραγωνικό μέτρο, το οποίο παραμένει πολύ κάτω από το προβλεπόμενο όριο ασφαλείας. Σημείωσαν επίσης ότι χρησιμοποιούνται συσκευές δέσμευσης καυσαερίων για την αποτροπή της κυκλοφορίας των εκπομπών κινητήρα μέσα στο μνημείο, ενώ τα οχήματα ελίσσονται μόνο σε καθορισμένες, προετοιμασμένες επιφανειακές διαδρομές, ποτέ απευθείας πάνω από το ιστορικό μαρμάρινο δάπεδο.
Μετά τις αντιδράσεις, τα βλέμματα στράφηκαν στην εταιρεία που κέρδισε τον διαγωνισμό αποκατάστασης. Η διαδικασία ανακαίνισης της Αγίας Σοφίας έχει προκηρυχθεί σε τέσσερις φάσεις τα τελευταία χρόνια. Οι εν λόγω εικόνες προέρχονταν από τη δεύτερη φάση του έργου που έχει ανατεθεί στην εταιρεία Guryapi Restoration Contracting and Trading Inc. και ιδρυτής της ο Χασάν Γκιουρσόι, φίλος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το λύκειο. Ο Γκιουρσόι κέρδισε τον διαγωνισμό έναντι 4.5 εκατομμυρίων ευρώ, όπως επίσης το διαγωνισμό και για την τρίτη φάση της Αγίας Σοφίας έναντι 650.000 ευρώ.
