Το Πεκίνο παίζει σκάκι, κερδίζει την παρτίδα με τους Συμμάχους της και βάζει στη διεθνή κοινότητα τους όρους που θα διέπουν το νέο παγκόσμιο σύστημα. Από τη μια πλευρά, ο τετραήμερος διπλωματικός μαραθώνιος της Σαγκάης έφερε γύρω από το ίδιο τραπέζι 70 ηγέτες, στήνοντας σκηνικό για μια νέα «Γιάλτα» που ανατρέπει τη μονοκρατορία της Δύσης.
Από την άλλη, τα ενεργειακά deals που ανακοινώνονται στο περιθώριο της Συνόδου – με κορυφαίο την προώθηση του κολοσσιαίου αγωγού «Power of Siberia 2» – αποκαλύπτουν ότι η καρδιά της Ευρασίας δεν είναι πια περιφέρεια, αλλά το εργαστήριο ενός νέου παγκόσμιου συστήματος. Διπλωματία, γεωπολιτική και ενέργεια πλέκονται σε ένα εκρηκτικό μείγμα: Μόσχα και Πεκίνο χαράσσουν κοινή στρατηγική με την Ινδία στο πλευρό τους, ενώ η Δύση παρακολουθεί αμήχανη, πότε με διαρροές περί «αποτυχιών», πότε με νευρικά αφηγήματα περί «νέων απειλών».
Την ώρα που ο Οργανισμός Συνεργασίας για τη Σαγκάη επεκτείνεται σε νέα μέλη και συνδέεται οργανικά με τους BRICS, η Ρωσία και η Κίνα σφραγίζουν με αγωγούς και μαραθώνιες συνομιλίες μια συμμαχία που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού… και όλα αυτά ενόψει της μεγαλειώδους στρατιωτικής παρέλασης που ετοιμάζει η Κίνα.
Διπλωματικός μαραθώνιος
Σε τι μοιάζει ο τετραήμερος διπλωματικός μαραθώνιος που διεξάγεται τώρα στην Κίνα, από τη λήξη της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας για τη Σαγκάη (SCO) έως την αυριανή παρέλαση στο Πεκίνο με αφορμή την 80ή επέτειο από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Εβδομήντα κράτη, εκπροσωπούμενα στο ανώτατο ή σε υψηλό επίπεδο, αδιάκοπη αλυσίδα διμερών συναντήσεων, πολλές από τις οποίες ενδέχεται εκ των υστέρων να αποδειχθούν ιστορικές – αρκεί μόνο να αναφερθούν η επικοινωνία του Vladimir Putin και Xi Jinping με τον Naredra Modi. Υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα.
Ο κινεζικός μαραθώνιος μοιάζει κάπως με την ετήσια «εβδομάδα υπουργών» του Σεπτεμβρίου στα Ηνωμένα Έθνη.
Αναφερόμαστε στους υπουργούς Εξωτερικών, αλλά κάποιες φορές φτάνουν στη Νέα Υόρκη και ηγέτες κρατών, όπου όλοι συναντούν όλους. Αυτό είναι βολικό για τον σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής, απαραίτητο για τη διατήρηση μιας σχετικά φυσιολογικής «θερμοκρασίας» στον κόσμο μας. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δημιουργήθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη πριν από ογδόντα χρόνια: για να μιλούν όλοι με όλους και να καταλήγουν σε συμφωνίες.
Άσκοπη διαμάχη
Αλλά αν οι συμφωνίες δεν προκύπτουν και στη θέση τους υπάρχει μόνο μια άσκοπη διαμάχη δύο κόσμων;
Ας δούμε ορισμένα επεισόδια που προηγήθηκαν της τρέχουσας συνάντησης σε Tianjin και Πεκίνο αυτές τις ημέρες. Το Τόκιο, λέγεται, προσπαθούσε να πείσει δυτικούς ηγέτες και διπλωμάτες να μην παρευρεθούν στην παρέλαση στο Πεκίνο, επειδή εκεί θα είναι ο Vladimir Putin, αλλά και επειδή για τους Ιάπωνες η ανάμνηση της παράδοσής τους πριν από 80 χρόνια είναι οδυνηρή και ντροπιαστική. Ή, δημιουργείται ολόκληρη «σέκτα» προφητών που μιλούν για ξαφνική άφιξη του Donald Trump στην παρέλαση του Πεκίνου. Γιατί; Επειδή για την εξομάλυνση της παγκόσμιας κατάστασης είναι πολύ αναγκαία μια «νέα Γιάλτα»: μια τριμερής συνάντηση Ρωσίας – Κίνας – ΗΠΑ.
Νέος ΟΗΕ από το… Πεκίνο
Κι αν δεν υπάρχει κανονικότητα, μπορούν τα Ηνωμένα Έθνη να αρχίσουν να ξαναχτίζονται όχι στη Νέα Υόρκη αλλά, για παράδειγμα, στο Πεκίνο; Αν συνεχιστούν τα οργισμένα ξεσπάσματα της Δύσης που χάνει την επιρροή της, τότε ούτε αυτό αποκλείεται. Είναι σχεδόν τυχαίο ότι μια νέα αρχιτεκτονική άρχισε πριν από ένα τέταρτο του αιώνα να διαμορφώνεται γύρω από μια καθαρά περιφερειακή δομή.
Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης γεννήθηκε ως μηχανισμός ασφάλειας και οικονομικής ανάπτυξης των κρατών της Κεντρικής Ασίας που προέκυψαν το 1991–1992 από τα ερείπια της ΕΣΣΔ. Δηλαδή, αρχικά επρόκειτο για κάτι σαν την ASEAN της Κεντρικής Ασίας — με τη διαφορά ότι η περιοχή αυτή, χωρίς πρόσβαση σε θάλασσα, γειτνιάζει επί χιλιάδες χιλιόμετρα με δύο μεγάλους γείτονες, τη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίοι δεν έγιναν εξωτερικοί εγγυητές του μέλλοντός της, αλλά ισότιμα μέλη του οργανισμού. Και τώρα, η σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στο Tianjin ενέκρινε ένα σημαντικό έγγραφο — το νέο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του Οργανισμού. Πολλές ομιλίες στη σύνοδο, καθώς και η έντονη συζήτηση στα ΜΜΕ, πρόσφεραν χρήσιμα σχόλια για όσα διαδραματίζονται.
Η Ευρασία στο επίκεντρο
Το συμπέρασμα είναι το εξής: ένα ταπεινό περιφερειακό σχέδιο εξελίχθηκε σε ατμομηχανή ανάπτυξης, που τραβά μαζί της την ευημερία ολόκληρης της τεράστιας Ευρασίας. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σήμερα ο Οργανισμός αριθμεί δέκα κράτη-μέλη, στα οποία προστίθενται εταίροι και ηγέτες χωρών όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος ή η Μαλαισία, που συμμετείχαν στη συνεδρίαση «SCO +». Γιατί προσχώρησαν στον SCO η Ινδία και το Πακιστάν, η Λευκορωσία και το Ιράν, και γιατί συνεχώς διευρύνεται ο κύκλος συμμετεχόντων; Πολύ απλά, επειδή η καρδιά της Ευρασίας έχει γίνει το επίκεντρο της παγκόσμιας ανάπτυξης, τα γεωγραφικά όρια της οποίας συνεχώς επεκτείνονται, περιλαμβάνοντας τη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Ευρώπη και άλλες περιοχές.
Αριθμοί που εκπλήσσουν
Να και οι αριθμοί: στα πρώτα 20 χρόνια της ύπαρξης του SCO, ο όγκος εμπορίου όλων μαζί των μελών του αυξήθηκε 100 φορές! Το μερίδιό τους στο παγκόσμιο εμπόριο ανέβηκε από 5,4% το 2001 σε 17,5% το 2020 και συνεχίζει να αυξάνεται, με ολοένα και περισσότερες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους. Όλα τα μέλη προτείνουν και υλοποιούν προγράμματα που καταργούν συνεχώς νέα εμπόδια στο εμπόριο — άρα και στην παραγωγή. Το δεκαετές πρόγραμμα του SCO έχει ως εξής: οι εταίροι στην Ευρασία έχουν ήδη δημιουργήσει συνολικά την υποδομή εμπορικών διαδρόμων και άλλης εφοδιαστικής σε όλη την ήπειρο (EuAsEC, το κινεζικό «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» κ.ά.), και τώρα οι επενδυτικές ροές κατευθύνονται μάλλον προς την παραγωγή – π.χ. στην εξόρυξη και επεξεργασία σπάνιων γαιών. Χωρίς να ξεχνιούνται, βέβαια, και τα κοινά έργα στην εκπαίδευση, τον πολιτισμό, την επιστήμη κ.ά.
Σύγκλιση με BRICS
Είναι εμφανής η συνεχής σύγκλιση SCO και BRICS.
Πολλά μέλη ανήκουν και στους δύο οργανισμούς και καμιά φορά συνεδριάζουν αν όχι μαζί, τότε δίπλα-δίπλα. Και είναι λογικό: οι ιδεολογίες τους συμπίπτουν — ασφάλεια και ανάπτυξη χωρίς κυρώσεις και εμπόδια. Δηλαδή, οι BRICS είναι στην ουσία ένας SCO, αλλά με την προσθήκη της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Θα δημιουργήσουν όλοι μαζί, στην πράξη, έναν νέο ΟΗΕ; Μπορούν, και τότε η Δύση που «παίζει» επικίνδυνα θα αναγκαστεί αργά ή γρήγορα να προσχωρήσει.
Κανείς δεν έχει συμβάλει περισσότερο στην τωρινή επιτάχυνση της δραστηριότητας SCO και BRICS από τη Δύση.
Τεράστιο ενεργειακό deal
Και ήδη τα πρώτα αποτελέσματα γίνονται γνωστά.
Όπως η συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού «Power of Siberia 2», του μεγαλύτερου – σύμφωνα με την Gazprom – έργου φυσικού αερίου στον κόσμο που θα μεταφέρει ετησίως 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου στη βορειοδυτική Κίνα. Ο δυτικός Τύπος παρακολουθεί αδιάκοπα όσα συμβαίνουν, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις συναντήσεις των ηγετών Ρωσίας, Κίνας και Ινδίας. Εμφανίστηκαν και οι πρώτες «δοκιμαστικές» διαρροές. Το Reuters (όπως πάντα επικαλούμενο ανώνυμες πηγές) ισχυρίζεται ότι η «Gazprom» και η Κινεζική Εθνική Πετρελαϊκή και Φυσικού Αερίου Εταιρεία (CNPC) ήρθαν στη σύνοδο με έτοιμη συμφωνία για αύξηση των παραδόσεων μέσω αγωγών κατά 6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Οι επιπλέον όγκοι αναμένεται να φτάσουν στην Κίνα μέχρι το 2031. Οι πηγές του πρακτορείου δεν έκαναν λάθος. Σήμερα έγινε γνωστό ότι υπογράφηκαν συμφωνίες για την αύξηση των προμηθειών μέσω του αγωγού «Power of Siberia – 1» από 38 σε 44 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, όπως ανακοίνωσε ο επικεφαλής της «Gazprom» Alexey Miller.
Ο Power of Siberia 2
Αν όμως μιλήσουμε σοβαρά και με βάση μακροπρόθεσμη ανάλυση, η κατάσταση με τον νέο αγωγό προς την Κίνα έχει ως εξής.
Το αρχικό σχέδιο του αγωγού από τα κοιτάσματα του Yamal προς τα νοτιοανατολικά, που τελικά έγινε η «Power of Siberia – 2» και τότε ήταν γνωστό ως «Altai», είχε συμφωνηθεί ήδη το 2006, δηλαδή πριν από σχεδόν 20 χρόνια, και προέβλεπε μεταφορά περίπου 80 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως. Το 2009 η Μόσχα και το Πεκίνο έβαλαν το έργο σε παύση.
Η αργοπορία στην υλοποίηση και η απουσία εκτελεστικής συμφωνίας ήταν η βάση πάνω στην οποία διάφοροι δυτικοί αναλυτές οικοδομούσαν τις κακόβουλες προβλέψεις τους, μιλώντας αδιάκοπα για «μάχη μέχρι θανάτου» γύρω από την τιμή του αερίου για τον δεύτερο σιβηρικό αγωγό. Ο καθορισμός της τιμής, φυσικά, συνεχίζεται, αλλά η «Power of Siberia – 2» δεν προωθείται βεβιασμένα για πολιτικούς λόγους.
Στρατηγική συνεργασία
Ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησε η Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση και ο κόσμος ξαναχώρισε σε φιλοδυτικό και ανεξάρτητο στρατόπεδο. Το 2022 οι κινεζικές εταιρείες υπέγραψαν σχεδόν τα μισά συμβόλαια ΥΦΑ σε σχέση με πριν, δείχνοντας στροφή σε μακροχρόνιες συμφωνίες. Παράλληλα, αυξήθηκαν οι παραδόσεις μέσω αγωγών: το 2020 η Κίνα έλαβε 47,7 δισ. κ.μ., ενώ πέρυσι 76,6 δισ. Στη σύνοδο του Tianjin, με προσωπική πρόσκληση του Κινέζου ηγέτη, έφτασε και ο πρόεδρος της Μογγολίας, στην επικράτεια της οποίας σχεδιάζεται η κατασκευή 960 χλμ. του νέου αγωγού. Η απόφαση για την κατασκευή του αποτέλεσε μέρος του μνημονίου που υπογράφηκε σήμερα στην Κίνα. Η Δύση δεν θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική στο να σπρώξει Μόσχα και Πεκίνο προς την οικοδόμηση στρατηγικής ενεργειακής συνεργασίας.
