Ένας αιώνας έρευνας έχει δείξει ότι ο περιορισμός των θερμίδων παρατείνει τη ζωή σε εργαστηριακά ζώα. Πρόσφατα όμως, μια εκτενής μετα-ανάλυση ανέδειξε τη ραπαμυκίνη, ένα φάρμακο που αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως ανοσοκατασταλτικό, ως ισάξιο εργαλείο στην παράταση της διάρκειας ζωής πολλών ειδών, από ψάρια και τρωκτικά μέχρι πρωτεύοντα θηλαστικά. Αυτό δημιουργεί την ελπίδα πως η μακροζωία δεν απαιτεί δια βίου αυστηρή δίαιτα, αλλά μπορεί να επιτευχθεί με τη σωστή φαρμακευτική παρέμβαση.
Ο περιορισμός θερμίδων, δηλαδή η μείωση της πρόσληψης τροφής κατά 20-40% χωρίς να προκαλείται υποσιτισμός, αποτελεί μια κλασική και δοκιμασμένη μέθοδο, με επιβεβαιωμένη ικανότητα να αυξάνει τη διάρκεια ζωής και να μειώνει τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών σε διάφορα είδη. Ωστόσο, η ζωή με περιορισμένη τροφή συχνά οδηγεί σε απώλεια μυϊκής μάζας, κόπωση και γενική δυσφορία, κάνοντας τη διατήρησή της δύσκολη και συχνά μη βιώσιμη μακροχρόνια.
Τι είναι η ραπαμυκίνη
Η ραπαμυκίνη είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται σε ασθενείς μετά από μεταμόσχευση, καθώς αναστέλλει το ένζυμο mTOR, έναν βασικό ρυθμιστή του κυτταρικού μεταβολισμού. Με την αναστολή αυτή, η ραπαμυκίνη μιμείται βιολογικά τα αποτελέσματα της πείνας, προάγοντας διαδικασίες όπως η αυτοφαγία, η κυτταρική ανανέωση και η επιδιόρθωση. Η πρόσφατη μετα-ανάλυση που περιελάμβανε 167 μελέτες σε οκτώ διαφορετικά είδη σπονδυλωτών επιβεβαίωσε πως η ραπαμυκίνη παρατείνει τη ζωή με την ίδια αξιοπιστία όπως ο θερμιδικός περιορισμός. Αντίθετα, η μετφορμίνη, ένα φάρμακο που επίσης είχε θεωρηθεί υποψήφιο για την επιβράδυνση της γήρανσης, δεν επέδειξε αντίστοιχα οφέλη.
Η δράση της ραπαμυκίνης είναι κοινή και στα δύο φύλα και έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση της αυτοφαγίας – μιας φυσικής διαδικασίας κατά την οποία τα κύτταρα καθαρίζουν και ανανεώνουν τα συστατικά τους. Αυτό ενισχύει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων, βελτιώνει την απόδοση του ανοσοποιητικού συστήματος και υποστηρίζει την υγεία των μυών και του εγκεφάλου. Με άλλα λόγια, τα βιοχημικά μονοπάτια που ενεργοποιεί η ραπαμυκίνη μοιάζουν πολύ με εκείνα που ενεργοποιούνται από την πείνα.
Παρόλα αυτά, η ραπαμυκίνη δεν είναι χωρίς ρίσκα. Καθώς καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνει την ευαισθησία σε λοιμώξεις και μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως διαβητογένεση ή προβλήματα γονιμότητας. Για αυτό το λόγο, η μακροχρόνια χρήση της με το σημερινό πρωτόκολλο δεν θεωρείται ασφαλής. Οι επιστήμονες αναζητούν πλέον ασφαλέστερους τρόπους χορήγησης, όπως η χρήση αναλόγων με λιγότερες παρενέργειες ή η διαλείπουσα λήψη φαρμάκου.
Η μετφορμίνη, αν και πολύ γνωστή για τα οφέλη της σε διαβητικούς, δεν κατάφερε να αποδείξει ουσιαστική παράταση ζωής στα πειράματα που μελετήθηκαν, κάτι που αμφισβητεί την ευρεία χρήση της ως φαρμάκου κατά της γήρανσης.
Οι επόμενες προκλήσεις για την επιστημονική κοινότητα είναι να πραγματοποιηθούν κλινικές μελέτες σε ανθρώπους, κυρίως ηλικιωμένους ή άτομα με προδιάθεση σε χρόνιες ασθένειες, ώστε να εκτιμηθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της ραπαμυκίνης ως φαρμάκου για τη μακροζωία. Παράλληλα, ερευνώνται βιοδεικτες γήρανσης και νέες μορφές χορήγησης που θα μειώνουν τις παρενέργειες χωρίς να περιορίζουν τα οφέλη.
Συνοψίζοντας, η ραπαμυκίνη αναδεικνύεται ως μια από τις πιο ελπιδοφόρες ουσίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν μακροζωία χωρίς τη στέρηση της δια βίου νηστείας. Παρότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα πριν από την ευρεία κλινική χρήση, ανοίγει νέους δρόμους στην αναζήτηση φαρμάκων κατά της γήρανσης που μπορούν να βελτιώσουν ουσιαστικά την ποιότητα και τη διάρκεια της ζωής.
