Η Τουρκία προχωρά σε μια ιδιαίτερα φιλόδοξη στρατηγική κίνηση στο Κέρας της Αφρικής, επιχειρώντας να μεταβάλει τις ισορροπίες στην περιοχή μέσω ενεργειακών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας στη Σομαλία. Σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, από το 2026 προγραμματίζεται η έναρξη ερευνητικών γεωτρήσεων σε έξι ενεργειακά οικόπεδα – τρία υπεράκτια και τρία χερσαία – έπειτα από σεισμικές έρευνες που πραγματοποίησε η κρατική εταιρεία TPAO με το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis.
Η Σομαλία ως πυλώνας της τουρκικής στρατηγικής στην Αφρική
Η τουρκική παρουσία στη Σομαλία δεν είναι συγκυριακή, αλλά προϊόν μακρόπνοου σχεδιασμού. Από το 2017, η Άγκυρα διατηρεί στη χώρα τη μεγαλύτερη υπερπόντια στρατιωτική της βάση, την TURKSOM, μέσω της οποίας εκπαιδεύει σομαλικές ένοπλες δυνάμεις στον αγώνα κατά της ισλαμιστικής οργάνωσης Al Shabab. Παράλληλα, από το 2011 έως σήμερα, η Τουρκία έχει διαθέσει πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε ανθρωπιστική, οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια.
Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν το 2024 μεταξύ Άγκυρας και Μογκαντίσου καλύπτουν τομείς άμυνας, οικονομίας και ενέργειας, παρέχοντας στην TPAO αποκλειστικά δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Η επιλογή αυτή αναβαθμίζει θεαματικά τον ρόλο της Τουρκίας στη χώρα και μετατρέπει τη Σομαλία σε βασικό στρατηγικό εταίρο της.
Ένα ενεργειακό «Ελντοράντο» με τεράστιες προοπτικές
Η Σομαλία εκτιμάται ότι διαθέτει έως και 30 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, συνολικής αξίας που προσεγγίζει τα 1,7–1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια — ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου σε 80 χρόνια ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας. Ακόμη και περιορισμένη παραγωγή θα μπορούσε να μεταμορφώσει την οικονομία μιας από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, της οποίας το ΑΕΠ το 2024 ανήλθε μόλις στα 12,1 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η προοπτική αυτή καθιστά τη Σομαλία όχι μόνο ενεργειακό αλλά και πολιτικό μοχλό σταθεροποίησης για την κυβέρνηση της Μογκαντίσου, προσφέροντας δυνητικά κρίσιμα έσοδα και ενίσχυση της κρατικής της υπόστασης.
Υψηλά ρίσκα και στρατιωτική κάλυψη
Η τουρκική πρωτοβουλία συνοδεύεται, ωστόσο, από σοβαρούς κινδύνους. Η πειρατεία στα ανοιχτά της Σομαλίας, η χρόνια αστάθεια λόγω της δράσης ισλαμιστικών οργανώσεων, καθώς και οι επιθέσεις των Χούθι στην ευρύτερη περιοχή του Ερυθρού Κόλπου, δημιουργούν ένα εξαιρετικά ασταθές επιχειρησιακό περιβάλλον.
Ανταποκρινόμενη σε αυτές τις απειλές, η Τουρκία ανέθεσε σε πολεμικά πλοία του ναυτικού της τη συνεχή προστασία του Oruc Reis κατά τη διάρκεια των σεισμικών ερευνών, στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι είναι έτοιμη να υπερασπιστεί ενεργά τα συμφέροντά της ακόμη και σε περιοχές υψηλού κινδύνου.
Εκμετάλλευση του γεωπολιτικού κενού στην Αφρική
Σε ευρύτερο επίπεδο, η Άγκυρα αξιοποιεί την υποχώρηση της δυτικής παρουσίας στην Αφρική, επεκτείνοντας την επιρροή της μέσω εξαγωγών οπλικών συστημάτων και στρατιωτικής τεχνολογίας. Τουρκικά drones όπως τα Bayraktar και Anka, καθώς και εκπαιδευτικά αεροσκάφη Hurkus, έχουν ήδη βρει αγοραστές σε χώρες όπως το Μάλι, ο Νίγηρας και η Μπουρκίνα Φάσο, καλύπτοντας το κενό που άφησε η αποχώρηση γαλλικών δυνάμεων και η περιορισμένη, αποσπασματική παρουσία της Ρωσίας.
Ανταγωνισμοί και λεπτές ισορροπίες
Η τουρκική διείσδυση στην Κέρατα της Αφρικής δεν περνά απαρατήρητη. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει θετικά την ενίσχυση της Τουρκίας στη Σομαλία, καθώς τη θεωρεί αντίβαρο στην αυξανόμενη επιρροή της Αιθιοπίας, με την οποία βρίσκεται σε μακροχρόνια αντιπαράθεση για τα ύδατα του Νείλου. Αντίθετα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Σομαλιλάνδη και τις αυτόνομες περιοχές Πουντλάνδη και Τζουμπαλάνδη, ενδέχεται να θεωρήσουν τα τουρκικά ενεργειακά σχέδια ως απειλή για τις δικές τους φιλοδοξίες στην περιοχή.
Παρά τις πιθανές τριβές, η Άγκυρα επιδεικνύει αξιοσημείωτη διπλωματική ευελιξία, αποφεύγοντας ανοιχτές συγκρούσεις και προτιμώντας παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις, όπως αποδείχθηκε και στην περίπτωση του Σουδάν, όπου κατάφερε να διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις με τα ΗΑΕ παρά τις σοβαρές κατηγορίες που βαραίνουν την περιοχή.
Σομαλία: στρατηγική αξία πέρα από το πετρέλαιο
Τελικά, για την Τουρκία η Σομαλία αποτελεί στρατηγικό πυλώνα ανεξάρτητα από το αν οι γεωτρήσεις αποδώσουν εμπορικά εκμεταλλεύσιμους υδρογονάνθρακες. Η σημασία της χώρας για την τουρκική εξωτερική πολιτική είχε ήδη καταδειχθεί από το 2011, όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τη Μογκαντίσου εν μέσω καταστροφικού λιμού, σηματοδοτώντας μια μακροπρόθεσμη δέσμευση που υπερβαίνει τα στενά οικονομικά συμφέροντα.
