Στην εποχή των διαδικτυακών κοινωνικών μέσων όπως το Instagram και το TikTok, η εμμονή με το «τέλειο σώμα» έχει φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα. Αν και συχνά θεωρείται ότι τα πρότυπα ομορφιάς πλήττουν κυρίως τις γυναίκες, αυτό δεν ισχύει.
Ένα νέο φαινόμενο, γνωστό ως «Mode», φαίνεται να επηρεάζει κυρίως νεαρούς άνδρες ηλικίας 18-20 ετών, προσθέτοντας έναν νέο τύπο διατροφικής διαταραχής στην ήδη υπάρχουσα κατάσταση. Αυτή η επικίνδυνη τάση κρύβεται πίσω από φαινομενικά αθώες, φιλτραρισμένες εικόνες και διατροφικές ρουτίνες γεμάτες πρωτεΐνη, με στόχο την ανάπτυξη όσο το δυνατόν πιο μυώδους σώματος.
Τι εννοούμε με τον όρο «Mode»; Σε αντίθεση με πιο γνωστές διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία και η βουλιμία, η Mode (Muscularity Oriented Disordered Eating) αφορά μια εμμονή με την οικοδόμηση μυών. Τα άτομα που πλήττονται από αυτή την κατάσταση ακολουθούν συμπεριφορές όπως η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών, αυστηρές διατροφικές ρυθμίσεις, ψυχαναγκαστική παρακολούθηση των μακροθρεπτικών συστατικών και συχνή αξιολόγηση της σωματικής τους κατάστασης. Αν και μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, οι έρευνες δείχνουν ότι οι νεαροί άνδρες είναι οι κυριότεροι θύτες αυτής της διαταραχής.
Όπως τονίζει, όμως, σε άρθρο της στο The Conversation η Alison Fixsen, λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Westminster, οι συνέπειες δεν είναι μόνο σωματικές. Το Mode μπορεί να διαταράξει σοβαρά την καθημερινή ζωή, να διαβρώσει τη συναισθηματική ευημερία και να επιδεινώσει τις κοινωνικές σχέσεις
Ο ρόλος των social media
Οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παίζουν καθοριστικό ρόλο στην άνοδο του Mode. Ενώ μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τη φυσική κατάσταση, είναι επίσης ισχυρές μηχανές κατασκευής μη ρεαλιστικών προτύπων σώματος. Οι αλγόριθμοι δίνουν συχνά προτεραιότητα σ’ ένα εντυπωσιακό, εξαιρετικά επιμελημένο περιεχόμενο -συχνά συνοδευόμενο από το hashtag #fitspiration– που θολώνει τη γραμμή μεταξύ υγιών συμπεριφορών και εμμονής με την εμφάνιση.
Ειδικά οι influencers, πολλοί από τους οποίους έχουν επικερδείς συμφωνίες με εταιρείες συμπληρωμάτων, προωθούν συχνά ακραίες δίαιτες και αυστηρά προγράμματα προπόνησης για την ενίσχυση της μυικής μάζας. Η καλλίγραμμη σωματική τους διάπλαση γίνεται πόθος για εκατομμύρια ανθρώπους, ενθαρρύνοντας την εν λευκώ μίμηση, χωρίς την καθοδήγηση εξειδικευμένων επαγγελματιών και με βάση τα ατομικά χαρακτηριστικά.
Ο ψηφιακός κόσμος δεν τροφοδοτεί απλώς τη σύγκριση – καλλιεργεί τη δυσαρέσκεια, την εμμονή με τους μύες και την υιοθέτηση δυνητικά επιβλαβών συμπεριφορών για την επίτευξη ενός σώματος που γίνεται αποδεκτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ποιος κινδυνεύει περισσότερο απ’ τη διαταραχή;
Ιδιαίτερα ευάλωτοι απέναντι στο φαινόμενο εμφανίζονται οι νέοι ενήλικες. Μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι το 22% των νεαρών ανδρών και το 5% των νεαρών γυναικών αυτής της ηλικιακής ομάδας (≈20 ετών) παρουσίασαν συμπεριφορές που συνάδουν με το Mode. Η εμμονική ενασχόληση με τον δείκτη μάζας σώματος, την αναλογία λίπους – μυών στο σώμα και τις προπονήσεις ενδυνάμωσης είναι ενδεικτικά της διατροφικής διαταραχής. Το αποτέλεσμα; Η διαθέσιμη έρευνα δείχνει αυξημένη χρήση αλκοόλ στους άνδρες και εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων στις γυναίκες.
Κρυμμένοι κίνδυνοι
Το Mode δεν επηρεάζει μόνο τη διατροφή – αναδιαμορφώνει την ταυτότητα και τις προτεραιότητες. Πολλά άτομα αρχίζουν να επικεντρώνουν τη ζωή τους γύρω από τη διατροφή και την άσκηση για την αύξηση των μυών, παραμερίζοντας τις σχέσεις, τις ακαδημαϊκές σπουδές και την ψυχική τους υγεία.
Σωματικά, η υπερκατανάλωση πρωτεϊνικής σκόνης και συμπληρωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε πεπτικά προβλήματα και μεταβολικές διαταραχές. Ορισμένα προϊόντα περιέχουν ακόμη και επιβλαβή πρόσθετα, όπως βαρέα μέταλλα ή τεχνητές χημικές ουσίες. Η εκτεταμένη χρήση αναβολικών στεροειδών είναι ακόμη πιο ανησυχητική, δεδομένου του κινδύνου σοβαρών παρενεργειών, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών της διάθεσης και της σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
Η ψυχική υγεία βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο. Οι επηρεαζόμενοι συχνά βιώνουν ενοχές όταν παρεκκλίνουν από την αυστηρή ρουτίνα τους.
Πρόσκληση για δράση
Η ειδικός τονίζει ότι το Mode δεν είναι απλώς μια περαστική τάση γυμναστικής – είναι ένα ζήτημα δημόσιας υγείας. Απαιτεί αναγνώριση και προσεκτική παρέμβαση. Τα γυμναστήρια, τα σχολεία και οι επαγγελματίες του fitness πρέπει να προωθήσουν μια πιο περιεκτική, ισορροπημένη προσέγγιση υγείας, εστιάζοντας στη συνολική ευημερία και όχι σε ανέφικτα ιδανικά.
Η προληπτική εκπαίδευση, η υποστήριξη της ψυχικής υγείας και η υπεύθυνη διαφήμιση στον κλάδο της γυμναστικής αποτελούν κρίσιμα βήματα για την αναχαίτιση της ανόδου του Mode. Η συζήτηση γύρω από τη γυμναστική θα πρέπει να εξελιχθεί – δίνοντας έμφαση στη δύναμη, την αυτοπεποίθηση και την ευεξία έναντι της αισθητικής και της τελειότητας.
Σε έναν κόσμο όπου τα likes και οι followers υπαγορεύουν την αυτοεκτίμηση, είναι καιρός να επικρατήσουν ρεαλιστικοί, βιώσιμοι στόχοι υγείας. Επειδή τα πιο δυνατά σώματα είναι αυτά που χτίζονται όχι μόνο με μυς, αλλά με ισορροπία, γνώση και φροντίδα.
