Η ανθρώπινη ύπαρξη, διανύοντας τον κύκλο της ζωής, αντιμετωπίζει αναπόφευκτες μεταβολές που δοκιμάζουν την αντοχή και την ψυχική της ισορροπία. Οι αλλαγές αυτές, που εκτείνονται από τη φθορά του σώματος και του νου, έως την απώλεια των αγαπημένων και την εξασθένηση της αυτονομίας, μπορούν να προκαλέσουν αισθήματα αποξένωσης, αβεβαιότητας, ακόμη και απώλειας της ταυτότητας.
Η γήρανση, ως φυσικό φαινόμενο, εμπεριέχει πολλαπλές προκλήσεις. Ενώ οι επιστήμονες και οι ειδικοί συχνά εστιάζουν στις υγιεινές συνήθειες που μπορούν να διασφαλίσουν τη σωματική ευεξία, η Tricia King, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Sunshine Coast, υπενθυμίζει την κρίσιμη σημασία ενός άλλου παράγοντα: της ευημερίας.
Η ευημερία, ως έννοια, υπερβαίνει την απλή απουσία ασθένειας. Περιλαμβάνει την ψυχική, συναισθηματική και κοινωνική ευεξία. Η διατήρηση της ευημερίας στην τρίτη ηλικία είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η γήρανση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω διαφόρων στρατηγικών, όπως η διατήρηση ενεργού κοινωνικής ζωής, η συμμετοχή σε δραστηριότητες που προσφέρουν νόημα και σκοπό, και η ανάπτυξη ανθεκτικότητας απέναντι στις δυσκολίες.
Η έμφαση στην ευημερία αναγνωρίζει ότι η γήρανση δεν είναι απλώς μια περίοδος φθοράς, αλλά μια φάση της ζωής με δυνατότητες ανάπτυξης, μάθησης και συναισθηματικής ωριμότητας
Το χόμπι που εξασφαλίζει καλά γηρατειά
Όπως επισημαίνει σε άρθρο της στο The Conversation η δρ. King, ένα αγαπημένο χόμπι αναδεικνύεται ως μια πολύτιμη δραστηριότητα για το υγιές γήρας: Η φωτογραφία. ‘Ενα απλό και οικείο εργαλείο -μια φωτογραφική μηχανή- δείχνει αξιοσημείωτες δυνατότητες στο να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να περιηγηθούν στις προκλήσεις που προκύπτουν με το πέρασμα του χρόνου. Η δρ. King συνεργάζεται χρόνια με ηλικιωμένα άτομα, βοηθώντας τα να αξιοποιήσουν τη φωτογραφία ως μέσο για να επανασυνδεθούν με το περιβάλλον τους και να ανακτήσουν την αίσθηση της δράσης και υποστηρίζει ότι τα αποτελέσματα είναι θεαματικά.
Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών επιβεβαιώνει ότι η ενασχόληση με τις τέχνες ενισχύει σημαντικά την ψυχική ευεξία και τη συνολική υγεία των ηλικιωμένων. Ωστόσο, η ευρεία συμμετοχή παραμένει ζητούμενο. Εμπόδια όπως το κόστος, η περιορισμένη προσβασιμότητα και η έλλειψη εμπιστοσύνης συχνά εμποδίζουν τους ηλικιωμένους να πάρουν μέρος σε αυτές τις δραστηριότητες.
Γιατί φωτογραφία;
Όπως εξηγεί η δρ. King, η φωτογραφία είναι μια πολυαισθητηριακή, ενσώματη πρακτική, που ενθαρρύνει την ενσυνειδητότητα, επιβραδύνει το ρυθμό της ζωής και βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν την ομορφιά στην καθημερινότητα. Δεν απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση ή ακριβά εργαλεία: Οι περισσότεροι έχουν ήδη στην κατοχή τους μια φωτογραφική μηχανή, με τη μορφή smartphone ή tablet, καθιστώντας το μέσο ιδιαίτερα προσιτό και οικείο.
Η πρόσφατη έρευνά της υπογραμμίζει τις δυνατότητες της φωτογραφίας όχι μόνο ως καλλιτεχνική διέξοδο, αλλά και ως μέσο προώθησης της σύνδεσης με τον τόπο, ενίσχυσης της δημιουργικότητας και βελτίωσης της συνολικής ευεξίας. Σε συνεργασία με ομάδες ηλικιωμένων, η μελέτη διερεύνησε τη δύναμη της φωτογραφίας μέσω περιπάτων – σκόπιμων, στοχαστικών περιπάτων, όπου οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν φωτογραφικές μηχανές για να απαθανατίσουν το περιβάλλον.
Ο αντίκτυπος ήταν βαθύς: Η διαμόρφωση του κόσμου μέσα από το φακό της φωτογραφικής μηχανής μεταμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν το περιβάλλον και εμβάθυνε την εμπλοκή τους με αυτό. Ακόμη και οικείοι χώροι έγιναν πηγές ανακάλυψης και απόλαυσης. «Μου έδωσε μια νέα αίσθηση ευχαρίστησης και σκοπού και άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τη ζωή, αλλά και μέρη που δεν είχα δει ποτέ πριν», δήλωσε η Kathleen, συμμετέχουσα στη δράση.
Περισσότερο από ένα χόμπι
Σε αντίθεση με άλλες δραστηριότητες, η φωτογραφία προσφέρει μια βαθύτερη αίσθηση νοήματος. Δραστηριότητες με νόημα είναι εκείνες που ευθυγραμμίζονται με τα ενδιαφέροντα, τις ικανότητες και την ταυτότητα των ανθρώπων. Η φωτογραφία ελέγχει όλα αυτά τα πεδία – είναι διερευνητική, προσωπική και πλούσια σε ευκαιρίες για προβληματισμό και ανταλλαγή απόψεων.
Πέρα από τα ατομικά οφέλη, μπορεί επίσης να ενισχύσει τις κοινωνικές σχέσεις. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι συμμετέχοντες επισκέπτονταν συχνά την ίδια τοποθεσία, αλλά την αποτύπωναν από εντελώς διαφορετικές οπτικές γωνίες. Αυτές οι διαφορές έγιναν η βάση για πλούσιες συζητήσεις, κοινές ιστορίες και συλλογικές αφηγήσεις, ενισχύοντας τους δεσμούς της κοινότητας.
Επανασύνδεση με τον κόσμο
Η φωτογραφία προσκαλεί φυσικά τους ανθρώπους να βγουν στην ύπαιθρο. Για τους ηλικιωμένους -πολλοί από τους οποίους περνούν ελάχιστο ή καθόλου χρόνο σε εξωτερικούς χώρους- αυτή ήταν μια ευπρόσδεκτη αλλαγή. Όπως και να αξιοποιηθεί, η φωτογραφία παρέχει έναν ουσιαστικό τρόπο σύνδεσης – με τον εαυτό, με τους άλλους, αλλά και τον κόσμο.
