Καθώς οι παγκόσμιες ισορροπίες ενέργειας αναδιαμορφώνονται υπό το βάρος των κυρώσεων και των γεωπολιτικών εντάσεων, η Ελλάδα —χώρα με μία από τις ισχυρότερες ναυτιλιακές παρουσίες στον κόσμο— επανεμφανίζεται στον πυρήνα ενός αθέατου, αλλά κρίσιμου παιγνίου: τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η πτώση των διεθνών τιμών κάτω από το ανώτατο όριο των G7 άνοιξε και πάλι το «παράθυρο» για ελληνικά δεξαμενόπλοια, τα οποία επανήλθαν μαζικά στη μεταφορά ρωσικού αργού, δημιουργώντας έντονο ανταγωνισμό και τριγμούς στις σχέσεις με τη Ρωσία.
Για τη Ρωσία, η ελληνική ναυτιλία —αν και «μη φιλική» χώρα κατά το αφήγημά της— επιστρέφει στις ρωσικές θάλασσες όχι για πολιτικούς λόγους, αλλά λόγω αγοράς: γιατί τώρα μπορεί. Την ίδια στιγμή, η ρωσική Sovcomflot βλέπει τα πλοία της αποκλεισμένα και καταγγέλλει «αθέμιτο ανταγωνισμό» και εφαρμογή δυτικών κυρώσεων ακόμη και εντός Ρωσίας.
Σε αυτή τη φάση ρευστότητας και διεθνούς πίεσης, η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο δύο παράλληλων δρόμων: ως διαμετακομιστικός κόμβος φυσικού αερίου για την Ευρώπη, αλλά και ως βασικός παίχτης στη σκιώδη σκακιέρα των θαλάσσιων μεταφορών ρωσικών ενεργειακών προϊόντων.
Βολές κατά Ελλάδος για αθέμιτο ανταγωνισμό από τον πιο ισχυρό Ρώσο
Ο επικεφαλής της μεγαλύτερης ναυτιλιακής εταιρείας της Ρωσίας υποστηρίζει πως αυτό δημιούργησε αθέμιτο ανταγωνισμό, καθώς δεν υπόκεινται σε κυρώσεις.
«Όταν η τιμή πέφτει κάτω από το ανώτατο όριο τιμών της G7, ο ανταγωνισμός στη μεταφορική αγορά αυξάνεται.
Τι είδαμε στο πρώτο τρίμηνο;
Πολλοί ξένοι πλοιοκτήτες από «μη φιλικές χώρες», που δεν ασχολούνταν με τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου το 2024, επέστρεψαν στην αγορά.
Αυτό οξύνει τον ανταγωνισμό και περιπλέκει το έργο μας.
Εφόσον ο στόλος αυτών των εταιρειών δεν επηρεάζεται από κυρώσεις, δημιουργούν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος του ρωσικού στόλου», δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Sovcomflot, Igor Tonkovidov, σε συνέντευξή του στο Interfax.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο ρωσικός στόλος μεταφέρει αυτή τη στιγμή λιγότερο από το 10% του εξαγόμενου φορτίου πετρελαίου.
«Ελπίζουμε ότι η συζήτηση για την ενίσχυση της εθνικής κυριαρχίας στις μεταφορές και για την υποκατάσταση εισαγωγών στη ναυτιλία θα προχωρήσει.
Ένα βασικό ζήτημα είναι η προτεραιότητα πρόσβασης των πλοίων με ρωσική σημαία στη ρωσική φορτωτική βάση.
Χρειάζεται νομοθετική παρέμβαση
«Θυμίζω πως, με εντολή του Ρώσου Προέδρου, έχει ήδη κατατεθεί σχετικό νομοσχέδιο στη Δούμα από το φθινόπωρο του 2023, το οποίο έχει εγκριθεί σε πρώτη ανάγνωση», πρόσθεσε ο Igor Tonkovidov.
Εκτιμά ότι ο κλάδος βρίσκεται σε δύσκολη θέση και χρειάζεται άμεση νομοθετική ενίσχυση.
«Το εξωτερικό εμπόριο της Ρωσίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ξένους θαλάσσιους μεταφορείς.
Η χώρα μας δαπανά πάνω από 20 δισ. δολάρια ετησίως για τις υπηρεσίες τους — ποσό που στερεί επενδύσεις από την εγχώρια ναυπηγική και τον εμπορικό μας στόλο. Είμαστε μια εξαγωγική οικονομία και είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να εξαρτόμαστε τόσο βαθιά από πλοιοκτήτες που μπορεί να αποσυρθούν ανά πάσα στιγμή. Χρειάζονται επειγόντως υποστηρικτικά μέτρα και μια συγκροτημένη πολιτική μεταφορών και εφοδιαστικής», τόνισε.
Ο ίδιος σημείωσε ότι οι κυρώσεις της Δύσης εφαρμόζονται, ειρωνικά, ακόμη και εντός της Ρωσίας.
«Ο σκοπός της νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι να δώσει στους Ρώσους πλοιοκτήτες δικαίωμα προτεραιότητας στη μεταφορά, εφόσον μπορούν να την αναλάβουν. Δηλαδή, να έχουν δικαίωμα πρώτης άρνησης. Σήμερα, πολλοί φορτωτές προτιμούν ξένα πλοία, επειδή θεωρούν πιο ριψοκίνδυνη την επιλογή ρωσικού πλοίου λόγω των κυρώσεων.
Έτσι όμως, οι κυρώσεις ουσιαστικά εφαρμόζονται από μέσα», παρατήρησε ο Tonkovidov.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Sovcomflot μεταφέρει περίπου το 15% των συνολικών εξαγωγών πετρελαίου και πετρελαιοειδών από ρωσικά λιμάνια.
«Πιστεύω ότι το ποσοστό αυτό θα διατηρηθεί και φέτος», σημείωσε.
Στις 5 Δεκεμβρίου, η ΕΕ απαγόρευσε την εισαγωγή ρωσικού πετρελαίου, ενώ μαζί με την G7 επέβαλαν ανώτατο όριο τιμών 60 δολάρια/βαρέλι για τρίτες χώρες.
Πάνω από αυτή την τιμή, απαγορεύεται η μεταφορά από εταιρείες της ΕΕ ή η παροχή σχετικών υπηρεσιών.
Την άνοιξη, λόγω της παγκόσμιας πτώσης τιμών, το ρωσικό πετρέλαιο πωλείται φθηνότερα και έτσι ελληνικά δεξαμενόπλοια επέστρεψαν στην αγορά.
Το μερίδιό τους πλέον ξεπερνά το 20%.
Ωστόσο, όλα τα δεξαμενόπλοια της Sovcomflot υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις, γεγονός που δυσκολεύει τη χρήση τους.
Οι Ρώσοι εξαγωγείς αναγκάζονται να επαναδιαπραγματευθούν τα ναύλα, καθώς πελάτες όπως ινδικά και κινεζικά διυλιστήρια ενδέχεται να απορρίψουν πλοία που υπόκεινται σε κυρώσεις — με κίνδυνο να υποστούν και οι ίδιοι δευτερεύουσες κυρώσεις.
Ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό ρωσικού πετρελαίου μεταφέρεται μέσω του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» — δεξαμενόπλοια ηλικίας άνω των 15 ετών, αγνώστου ιδιοκτησίας. Πολλοί ειδικοί εκτιμούν πως κάποια εξ αυτών ανήκουν σε Μέση Ανατολή, Ασία, ακόμη και σε ρωσικές εταιρείες, ώστε να παρακαμφθεί το ανώτατο όριο τιμών.
Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου, η Sovcomflot ανακοίνωσε ζημία 1 εκατομμυρίου δολαρίων, λόγω των κυρώσεων.
«Το χειρότερο σημείο του πρώτου τριμήνου το έχουμε ξεπεράσει. Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν σημάδια ανάκαμψης. Παρά την πίεση των κυρώσεων, η καθαρή ζημία μας ήταν σχεδόν μηδενική σε προσαρμοσμένη βάση. Η οικονομική μας θέση παραμένει σταθερή, χάρη στη συγκρατημένη κεφαλαιακή δομή και τα υψηλά αποθέματα ρευστότητας», κατέληξε ο Igor Tonkovidov.
Ελλάδα και Ρωσικό αέριο – Τι είναι γνωστό
1. Αύξηση εισαγωγών LNG & αερίου μέσω αγωγών
Τον Α’ τρίμηνο 2025, η Ελλάδα ενίσχυσε τις εισαγωγές τόσο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) όσο και ρωσικού αγωγού αερίου, ώστε να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση για ηλεκτροπαραγωγή
Παρά την ευρωπαϊκή τάση απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο, η Ελλάδα διατηρεί κάποια πρόσβαση, πιθανώς μέσω του TurkStream.
2. TurkStream & ενεργειακή σύνδεση
Ο αγωγός TurkStream, ο οποίος μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας, είναι ο μοναδικός πλέον ενεργός αγωγός άμεσης σύνδεσης Ρωσίας – ΕΕ μετά το τέλος της διέλευσης μέσω Ουκρανίας .
Η Ελλάδα, μέσω υποδομών όπως αυτές στη Βουλγαρία και την Ελλάδα (π.χ. Burgas–Αλεξανδρούπολη), έχει μελλοντικές δυνατότητες να συνδεθεί με αυτό ή/και με το EastMed, αν και αυτά προς το παρόν εξετάζονται.
Δεξαμενόπλοια και οι σχέσεις με Ελλάδα
3. Μεταφορές ρωσικού αργού μέσω ελληνικών δεξαμενόπλοιων
Με το πετρέλαιο κάτω από το πλαφόν των $60, ελληνικά δεξαμενόπλοια επανήλθαν δυναμικά: μετακίνησαν το 26–30 % του ρωσικού θαλάσσιου αργού, σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό από το 2024
Το όλο σκηνικό επιταχύνθηκε από τα «θετικά σήματα» που αξιολογήθηκαν από πλοιοκτήτες, όπως οι Alafouzos, Martinos, και Prokopiou, ότι η Ουάσιγκτον δεν θα επιβάλει κυρώσεις εναντίον τους
όπως αναφέρει η Wall street Journal.
4. Παράκαμψη κυρώσεων…
Ενδεικτικά, γύρω από την Ελλάδα και την Κύπρο, εμφανίζονται στοιχεία για παράνομες μεταφορές από σκιώδη ρωσικά δεξαμενόπλοια, όπως ένα uninsured Aframax κοντά στην περιοχή
Στη Μεσόγειο, χρησιμοποιούνται “dark ships” με σβηστά AIS, ιδιοκτησίες σε ασφαλείς φορολογικούς παραδείσους — ακόμα και στην ευρύτερη Ελλάδα όπως έξω από την Καλαμάτα .
