Η βρετανική πολιτική καταρρέει. Και ο Νάιτζελ Φάρατζ είναι εδώ για να βοηθήσει. Ο εκρηκτικός ηγέτης του κόμματος Reform UK πανηγυρίζει μία από τις πιο μεγάλες νίκες του, αφού εκτόπισε τους Εργατικούς σε μια εκλογική περιφέρεια-προπύργιο που η κεντροαριστερή κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει χάσει.
Το μεγαλύτερο μέρος των δύο δεκαετιών του στην πολιτική, ο Φάρατζ θεωρούνταν μεγαλύτερη απειλή για τους Συντηρητικούς παρά για την Αριστερά.
Αλλά μετά τη νίκη του στην έκτακτη συμπληρωματική εκλογή για το κοινοβούλιο στο Ράνκορν και Χέλσμπι, στη βορειοδυτική Αγγλία — και αφού κατέκτησε επίσης εκατοντάδες έδρες σε τοπικά συμβούλια — ο Φάρατζ εκπληρώνει την υπόσχεσή του να στραφεί κατά των Εργατικών.
Αν υπάρχει ένα πράγμα που δείχνουν οι εκλογές της Πέμπτης στην Αγγλία, είναι ότι η άνοδος του Reform UK, που έχει φέρει το κόμμα στην πρώτη θέση στις δημοσκοπήσεις τους τελευταίους μήνες, είναι πραγματική.
Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει ότι δεν αποτελεί πλέον πολιτική φαντασίωση το ερώτημα αν αργά ή γρήγορα ο ίδιος ο Φάρατζ θα μπορούσε να καταλήξει πρωθυπουργός της Βρετανίας.
Πρώτα απ’ όλα, αξίζει να αναγνωρίσουμε το μέγεθος της επιτυχίας του κόμματος στο Ράνκορν. Εξαιρουμένης της έδρας που κατέχει ο Πρόεδρος της Βουλής των Κοινοτήτων, το Ράνκορν ήταν η 49η ασφαλέστερη εκλογική περιφέρεια για τους Εργατικούς, με πλειοψηφία σχεδόν 15.000 ψήφων — ποσοστό 34,8% — στις τελευταίες εκλογές. Αν ο Φάρατζ μπορεί να νικήσει εδώ, εύλογα μπορεί να πιστεύει ότι δεν υπάρχει μέρος όπου να μην μπορεί να πετύχει.
Ζώνη κινδύνου
AP Photo/Darren Staples
Στα χαρτιά, το αποτέλεσμα στο Ράνκορν θα έθετε περισσότερες από 350 από τις 411 έδρες που κέρδισαν οι Εργατικοί στις εκλογές του 2024 σταθερά στη ζώνη κινδύνου. Αυτό είναι περισσότερο από αρκετό για να εξασφαλίσει πλειοψηφία στη Βουλή των Κοινοτήτων των 650 εδρών — και αποτελεί έναν εφιαλτικό ορίζοντα για την κυβέρνηση του Στάρμερ μόλις 10 μήνες μετά τη σαρωτική της νίκη.
Φυσικά, το Reform κέρδισε με πολύ μικρή διαφορά στο Ράνκορν την Πέμπτη — μόλις έξι ψήφους. Και η συμβατική σοφία λέει πως μία συμπληρωματική εκλογή και μία σειρά νικών σε τοπικά συμβούλια είναι κακοί προάγγελοι για το τι θα συμβεί σε γενικές εκλογές, όταν διακυβεύεται η διακυβέρνηση της χώρας.
Αλλά, σύμφωνα με το Politico, η πρόσφατη ιστορία στη βρετανική πολιτική και αλλού υποδηλώνει ότι η συμβατική σοφία ίσως είναι ο χειρότερος οδηγός από όλους.
Λίγοι από τους «συμβατικά σοφούς» προέβλεψαν το Brexit το 2016 ή την άνοδο (και επιστροφή) του Ντόναλντ Τραμπ. Σε όλη την Ευρώπη, εν τω μεταξύ, τα λαϊκιστικά δεξιά κόμματα διαβρώνουν σταθερά το κεντρώο κατεστημένο.
Η λαϊκιστική δεξιά καταγράφει άνοδο στη Γαλλία και τη Γερμανία και βρίσκεται στην εξουσία στην Ιταλία από το 2022. Πρόκειται για όλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, μέλη της G7, με πολλά κοινά με το Ηνωμένο Βασίλειο. Γιατί, λοιπόν, το Εργατικό Κόμμα του Στάρμερ να είναι άτρωτο απέναντι σε αυτήν την απειλή;
Υπουργοί σε κίνδυνο
Ακόμη κι αν είναι εξαιρετικά απίθανο το Reform UK να επαναλάβει το αποτέλεσμα του Ράνκορν εξολοθρεύοντας τους Εργατικούς στις επόμενες γενικές εκλογές, μπορεί παρ’ όλα αυτά να προκαλέσει αρκετή ζημιά ώστε να στερήσει από την κυβέρνηση την πλειοψηφία της. Το Reform βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη δεύτερη θέση πίσω από τους Εργατικούς σε 89 έδρες. Περίπου 60 από αυτές βρίσκονται στη βόρεια Αγγλία και 13 στην Ουαλία — περιοχές που θεωρούνται παραδοσιακά προπύργια των Εργατικών.
Σε 37 εκλογικές περιφέρειες, το προβάδισμα των Εργατικών έναντι του Reform είναι μικρότερο από 8.000 ψήφους. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι έδρες πολλών υπουργών, συμπεριλαμβανομένης της Υπουργού Παιδείας Μπρίτζετ Φίλιπσον, του Υπουργού Άμυνας Τζον Χίλι, της Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης Άντζελα Ρέινερ και της Υπουργού Εσωτερικών Ιβέτ Κούπερ.
Η μικρή πλειοψηφία μπορεί να είναι παραπλανητική. Ένα χαρακτηριστικό της θεαματικής σαρωτικής νίκης των Εργατικών πέρσι ήταν ότι το κόμμα κέρδισε πολλές από τις έδρες του με μικρά περιθώρια — και αυτό ήταν απολύτως εσκεμμένο. Ήταν το αποτέλεσμα μιας εντυπωσιακά επιτυχημένης προσπάθειας να κατευθυνθούν οι πόροι της εκστρατείας στις στοχευμένες περιφέρειες όπου ήταν πιο αναγκαίοι, αντί να συσσωρεύονται ψήφοι σε έδρες που ήδη θεωρούνταν εξασφαλισμένες.
Με το βρετανικό εκλογικό σύστημα «ο πρώτος τα παίρνει όλα», αυτό απέφερε το πιο δυσανάλογο εκλογικό αποτέλεσμα στην ιστορία, με τους Εργατικούς να κερδίζουν το 63% των εδρών στη Βουλή των Κοινοτήτων με μόλις 34% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο.
Αποτυγχάνοντας
Το Reform UK του Φάρατζ υπέστη το αντίθετο αποτέλεσμα λόγω μιας εξαιρετικά αναποτελεσματικής εκστρατείας. Συγκέντρωσε το 14% των ψήφων — 4,1 εκατομμύρια σε εθνικό επίπεδο — αλλά κέρδισε μόνο πέντε έδρες στη Βουλή των Κοινοτήτων πέρσι (ένας από τους εκλεγέντες έχει έκτοτε αποχωρήσει από το κόμμα).
Αυτό οφειλόταν στο ότι δεν υπήρχε πραγματική εκστρατευτική υποδομή, ούτε οργάνωση ανθρώπων επί του πεδίου για να χτυπούν πόρτες, ούτε σοβαρός σχεδιασμός. Ο ίδιος ο Φάρατζ μπήκε στην προεκλογική μάχη μόλις δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της εκστρατείας, αφού προηγουμένως είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο να θέσει υποψηφιότητα.
Ορισμένοι στρατηγιστές των Εργατικών βρίσκουν παρηγοριά στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα της Πέμπτης θα μπορούσαν να ήταν χειρότερα και δίνουν συγχαρητήρια στους εαυτούς τους για τη διατήρηση μιας καλής εκστρατευτικής μηχανής που αποδίδει όταν χρειάζεται.
Αλλά τώρα και το Reform έχει την ευκαιρία του. Μετά την κατάκτηση εκατοντάδων εδρών σε τοπικά συμβούλια αυτή την εβδομάδα, θα έχει την ευκαιρία να χτίσει εκλογική υποδομή και έναν στρατό ακτιβιστών που θα μπορούν να μοιράζουν φυλλάδια και να οργανώνουν εκστρατείες σε όλη τη χώρα με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Αν οι εκλογικοί στρατηγιστές του Φάρατζ μπορέσουν να κινητοποιήσουν αυτούς τους αυξημένους πόρους πιο αποδοτικά, δεν υπάρχει λόγος να μην έχει έναν στρατό από βουλευτές υπό τις διαταγές του μετά τις επόμενες εκλογές.
Χτίζοντας μια μηχανή
Το Reform έχει ήδη αρχίσει να επαγγελματοποιεί την προσέγγισή του και να επικεντρώνεται αδίστακτα στη μηχανή των εκλογών του, περιλαμβανομένου του να ενισχύσει τη συνδρομή του, η οποία τώρα φτάνει τους 227.000 — μεγαλύτερη από τους Συντηρητικούς και πλησιάζοντας τον συνολικό αριθμό των Εργατικών.
«Σίγουρα έχουμε πάρει πολύ πιο σοβαρά αυτές τις τοπικές εκλογές απ’ ό,τι ποτέ στο παρελθόν», δήλωσε ο Άλεξ Γουίλσον, μέλος του London Assembly από το Reform. Αυτές οι εκλογές είναι κρίσιμες για «να συγκεντρωθεί αυτός ο τύπος πληροφοριών και δεδομένων τοπικά, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για στοχευμένες εκστρατείες στο μέλλον», είπε ο Γουίλσον. «Το να έχεις μια βάση ανθρώπων εκλεγμένων στην τοπική κυβέρνηση σου δίνει ανθρώπους που θα ηγούνται και της εκστρατείας στο πεδίο, γιατί οι καλύτεροι στρατιώτες σου είναι αυτοί που έχουν προσωπικό συμφέρον στην υπόθεση».
Πέρσι, οι στρατηγιστές του Στάρμερ πήραν την συνειδητή απόφαση να μην πολεμήσουν τον Φάρατζ γιατί ήξεραν ότι θα προκαλούσε περισσότερη ζημιά στους Συντηρητικούς. Στο τέλος, είχαν δίκιο και οι Εργατικοί κατέκτησαν τη συντριπτική νίκη τους.
Πολλοί Συντηρητικοί είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι για τα απογοητευτικά αποτελέσματα αυτής της εβδομάδας και οι κλήσεις για μια κάποια συγχώνευση ή συμφωνία με το Reform αναμένεται να αυξηθούν.
Ο Στάρμερ βλέπει επίσης τους κινδύνους. Η στρατηγική των Εργατικών είναι να προσπαθήσουν να είναι σκληροί απέναντι στον Φάρατζ και σκληροί απέναντι στις αιτίες του Φάρατζ, προσαρμόζοντας τη διάσημη φράση του Τόνι Μπλερ.
Εργάζονται για να αναδείξουν τις επιτυχίες τους στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και για να αναβιώσουν τις καταρρακωμένες δημόσιες υπηρεσίες, ειδικά το NHS. Την ίδια στιγμή, οι στρατηγιστές των Εργατικών σχεδιάζουν να συνεχίσουν να πλήττουν τον Φάρατζ για τις παλιές του δηλώσεις εκφράζοντας θαυμασμό για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, καθώς και για την πρότασή του ότι το NHS χρειάζεται θεμελιώδη επανεξέταση του μοντέλου χρηματοδότησής του.
Αλλά τίποτα από αυτά δεν είναι εγγυημένο ότι θα πετύχει. Οι ψηφοφόροι επέλεξαν την «αλλαγή» πέρσι — ήταν το σλόγκαν των Εργατικών στις εκλογές. Ακόμη δεν την έχουν νιώσει, όπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο Στάρμερ. Δεν είναι σαφές ότι θα είναι διατεθειμένοι να περιμένουν, με τον κυνισμό να φαίνεται να αυξάνεται.
Όπως διαπίστωσε η British Election Study, η συντριπτική νίκη των Εργατικών το 2024 ήρθε εν μέσω υψηλών επιπέδων πολιτικής αποξένωσης, με έναν στους τρεις ψηφοφόρους να δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται τους πολιτικούς.
Αυτή η στάση καθιστά το κατακερματισμένο εκλογικό τοπίο ακόμα πιο ασταθές. Μέσα σε πέντε χρόνια, οι Βρετανοί ψηφοφόροι παλινδρόμησαν από το να δώσουν μια τεράστια πλειοψηφία 80 εδρών στους Συντηρητικούς του Μπόρις Τζόνσον, στο να τους εκδιώξουν από την εξουσία με το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία τους και να δώσουν μια τεράστια συντριπτική νίκη 174 εδρών στο Εργατικό Κόμμα του Στάρμερ.
Σύμφωνα με το Poll of Polls του POLITICO, δεν υπάρχει σαφής φαβορί για τις επόμενες εκλογές. Το Reform UK είναι αυτή τη στιγμή στο 26%, οι Εργατικοί στο 24% και οι Συντηρητικοί στο 21%. Μπορεί ο Φάρατζ να μετατρέψει αυτή τη θέση σε μια ρεαλιστική υποψηφιότητα για την Ντάουνινγκ Στριτ;
Ο Τιμ Μπέιλ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, είναι επιφυλακτικός ως προς τις πιθανότητες του Reform να κατακτήσει την εξουσία εθνικά στις επόμενες γενικές εκλογές το 2029. «Υποπτεύομαι ότι, από μόνοι τους, εξακολουθεί να υπάρχει ένα όριο στη στήριξή τους, δεδομένου πόσο κακώς θεωρείται ο Φάρατζ από τους περισσότερους Βρετανούς, δεδομένης της πιθανότητας ότι κάποιοι από τους ανθρώπους που κερδίζουν όλες αυτές τις έδρες γι’ αυτούς θα καταλήξουν να τον εκθέσουν, και δεδομένου ότι μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταγωνιστούν το “έδαφος” των Εργατικών (και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών)», δήλωσε ο Μπέιλ.
«Παρόλα αυτά, δεν θα το απέκλεια εντελώς — ποια αποτελέσματα μπορεί να φέρει το σύστημα “ο πρώτος τα παίρνει όλα” αν οι Εργατικοί και οι Συντηρητικοί παραμείνουν εξαιρετικά αντιδημοφιλείς και έχουμε, ας πούμε, τέσσερα κόμματα που παίρνουν περίπου το 20% των ψήφων, ποιος ξέρει;»
