Η Αντίπαρος είναι ένα μικρό, βραχώδες νησί του Νοτίου Αιγαίου, που βρίσκεται στην καρδιά των Κυκλάδων, και μια ανάσα μακριά από την γειτονική Πάρο (λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι). Στη νησίδα Σαλιαγκός εντοπίστηκε ο αρχαιότερος οικισμός των Κυκλάδων, ενώ μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το νησάκι Δεσποτικό. Η συστάδα της Αντιπάρου αποτελείται συνολικά από 25 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες!
Ο κεντρικός οικισμός βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, απέναντι από την Πούντα της Πάρου, με την οποία συνδέεται με πορθμείο. Το γραφικό, ιστορικό κέντρο είναι στο Ενετικό Κάστρο της Αντιπάρου, το οποίο συνδέεται μέσα από τον εμπορικό δρόμο με το πορθμείο στην παραλιακή. Άλλοι γνωστοί οικισμοί είναι ο παραθεριστικός οικισμός του Αϊ Γιώργη στο νοτιοδυτικό άκρο, ο οποίος και έχει ενταχθεί στο σχέδιο πόλης, ο Σωρός και ο Κάμπος, ενώ γνωστές παραλίες της ευρύτερης περιοχής είναι οι Ψαραλυκές, ο Σιφνέικος Γιαλός, ο Άγιος Σπυρίδωνας και η παραλία του Κάμπινγκ.
Η αρχαία ονομασία του νησιού ήταν «Ωλίαρος». Πρόκειται για λέξη φοινικικής προέλευσης που «δασώδες βουνό». Αργότερα το νησί ονομάστηκε «Αντίπαρος» καθώς βρίσκεται απέναντι από την δημοφιλή Πάρο. Το νησί έχει ηφαιστειογενές έδαφος και ξηρό κλίμα με αρκετή υγρασία, ενώ η μορφολογία της χαρακτηρίζεται κατά βάση πεδινή, γεγονός που ευνοεί την ανάπτυξη ισχυρών ανέμων, με πολλές μικρές λοφώδεις εξάρσεις. Ψηλότερη κορυφή είναι ο Προφήτης Ηλίας (301 μ.) που καλύπτεται από κέδρους και θάμνους. Δυτικά οι ακτές είναι πιο ομαλές και αμμώδεις, ενώ ανατολικά είναι βραχώδεις, με μικρούς όρμους.
Η Αντίπαρος περιβάλλεται από πληθώρα μικρών ακατοίκητων νησιών, που παρουσιάζουν μεγάλο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως το Κοιμητήρι, το Στρογγυλό, το Διπλό, τον Κάβουρα, το Ρευματονήσι, τον Κόκκινο και Μαύρο Τούρλο. Ιδιαίτερα γνωστό στη διεθνή κοινότητα είναι το Δεσποτικό, ένα ακατοίκητο νησί νοτιοδυτικά της Αντιπάρου στο οποίο τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται ανασκαφές με ευρήματα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας.
Αρχιτεκτονική
Όπως σε όλες τις Κυκλάδες, έτσι κι εδώ η αρχιτεκτονική επιτάσσει αυστηρούς κανονισμούς για τη διατήρηση της κυκλαδίτικης τεχνικής και ομοιομορφίας, που συντίθεται από τις χαρακτηριστικές λευκές οικίες με τις μπλε πόρτες και παράθυρα, την αυλή και τους κήπους που είναι στολισμένοι με μπουκαμβίλιες και άλλα λουλούδια. Συχνά τα χαρακτηριστικά αυτά συμβαδίζουν με τη λαξευτή πέτρα στους τοίχους, τα πλακόστρωτα σοκάκια και τους χρωματιστούς φράχτες των αυλών.
Το Κάστρο του νησιού, που χτίστηκε το 1440, φαίνεται να έχει ένα πολύ συγκεκριμένο και ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό στιλ. Οι κατοικίες συνθέτουν ένα συμπαγές συγκρότημα με 24 διώροφες κατοικίες μέσα στο κάστρο, 24 μονώροφες στον Ξώπυργο και 16 διώροφες στην εξωτερική ζώνη, ενώ ανάμεσα στις κατοικίες υπάρχουν τρία εκκλησάκια, και το παλαιό υδραγωγείο. Και εδώ θα δείτε τα γραφικά λευκά σπίτια, με τα χρωματιστά πορτοπαράθυρα και τις μικρές αυλές στην πίσω μεριά του κάστρου.
Το Κάστρο της Αντιπάρου
Το Ενετικό Κάστρο της Αντιπάρου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα των οχυρωμένων οικισμών που δημιουργήθηκαν στις Κυκλάδες την περίοδο της Ενετοκρατίας το 13ο με 16ο αιώνα μ.Χ.. Η κατασκευή του χρονολογείται στα μέσα του 15ου αιώνα, όταν ο βενετός Τζιοβάννι Λορεντάνο αποφάσισε να παντρευτεί τη Μαρία Σομμαρίπα της Αντιπάρου. Στην αρχική του μορφή το Κάστρο περιελάμβανε τον κεντρικό πύργο και οικιστική περίμετρο, με τις κατοικίες να κατανέμονται σε ένα τετράγωνο συνεχούς δόμησης, αποτελώντας ταυτόχρονα το αμυντικό τείχος του οχυρωμένου οικισμού. Η μοναδική είσοδος βρισκόταν στο ισόγειο οικίας στη νότια πτέρυγα.
Στο εσωτερικό του οικισμού αναπτύσσονταν οι κύριες πλατυμέτωπες όψεις των κατοικιών σε τριώροφη διάταξη, ενώ κάθε όροφος διέθετε ανεξάρτητη είσοδο στην οποία οδηγούσε εξωτερική σκάλα. Στην πορεία ο οικισμός επεκτάθηκε και εξωτερικά της νότιας πτέρυγας με το μορφή ορθογώνιου δακτυλίου που φέρει την ονομασία «Ξώπυργο», καθώς και εντός του αρχικού περιβόλου, γύρω από τη βάση του κυκλικού πύργου. Η ζώνη αυτή των κτισμάτων περιμετρικά του πύργου αφήνει μια στενωπό από τις κατοικίες του γύρω τοίχους, η οποία ονομάζεται «ρίμνη», πιθανότατα παραφθορά της λέξης «ρύμη», η οποία και αποτελεί τη μοναδική οδό διέλευσης κατοίκων και επισκεπτών στον πυρήνα του οικισμού.
Στα μετέπειτα χρόνια το αρχικό αρχιτεκτονικό ύφος του κάστρου τροποποιήθηκε από το θρησκευτικό στοιχείο με επεκτάσεις χριστιανικών χώρων λατρείας, την ανέγερση του ναού του Χριστού και τη χρήση του Πύργου ως δεξαμενή νερού. Αντιθέτως, οι κατοικίες διατήρησαν σε ικανοποιητικό βαθμό τα αρχικά τους χαρακτηριστικά, παρά την κατάρρευση των επάνω ορόφων, καθώς για οποιαδήποτε επέμβαση απαιτείται άδεια από την αρχαιολογική υπηρεσία. Σήμερα τα περισσότερα σπίτια αναπτύσσονται σε έναν με δύο ορόφους το πολύ και διαθέτουν υπόγεια που μοιάζουν με καταπακτές.
Το Σπήλαιο
Στο κέντρο του νησιού, στις παρυφές του όρους της Αντιπάρου βρίσκεται το γνωστό Σπήλαιο του νησιού, ένα από τα ομορφότερα και μυστηριώδη σπήλαια του κόσμου. Ο χώρος του σπηλαίου χρησιμοποιήθηκε ως φυσικό καταφύγιο στη νεολιθική εποχή και έπειτα, όπως επίσης για κεραμική, αλλά και για τη λατρεία της θεάς Αρτέμιδος, ενώ στην είσοδο του χώρου ανεγέρθηκε ο λιτός και μαγευτικός ναός του Αϊ-Γιάννη του Σπηλιωτή. Επιγραφές και χαράγματα στους σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες του μαρτυρούν τους διαβάτες του, όπως η επιγραφή της Αγίας Τράπεζας, των στρατηγών του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Βασιλιά Όθωνα.
Αντίπαρος
Το 1673 ο Γάλλος αρχαιολόγος Μαρκήσιος Ντε Ντοβαντέλ, Γάλλος πρέσβης της Κωνσταντινούπολης, διέμεινε στο σπήλαιο για τρεις ημέρες με πεντακόσιους συντρόφους του ενώ λειτούργησε στην Αγία Τράπεζα την ημέρα των Χριστουγέννων. Το 1775 προσήλθε στο σπήλαιο ο Μαρκήσιος ντε Σαβέρ και αργότερα ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδος, Όθωνας.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ένα τμήμα του σπηλαίου καταστράφηκε. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σπήλαιο αξιοποιήθηκε ως καταφύγιο από τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στον κατακτητή. Μια από τις αρχαιότερες αναφορές στο ιστορικό σπήλαιο είναι αυτή του λυρικού ποιητή Αρχιλόχου της Πάρου τον 7ο αιώνα π.Χ..
Το σπήλαιο αξιοποιήθηκε πλήρως και έγινε επισκέψιμο μετά το 2000, οπότε και τοποθετήθηκαν κιγκλιδώματα, δημιουργήθηκαν κατάλληλα σκαλιά, μπήκε φωτισμός, κάμερες ασφαλείας και ηχεία για την ενημέρωση των επισκεπτών.
Παραλίες
Οι ακτές της Αντιπάρου ξεχωρίζουν για τις χρυσές αμμουδιές και τα κρυστάλλινα νερά τους και γι’ αυτό το νησί προσελκύει πλήθος τουριστών την καλοκαιρινή περίοδο. Οι πιο γνωστές παραλίες στην ευρύτερη περιοχή του κεντρικού οικισμού είναι οι Ψαραλυκές. Είναι τρεις παραλίες οι οποίες βρίσκονται νοτίως της παραλιακής και φημίζονται για τα αλμυρόδενδρα που παρέχουν σκιά πίσω από την αμμουδιά. Στη δεύτερη Ψαραλυκή λειτουργεί beach bar τους καλοκαιρινούς μήνες. Στο βόρειο τμήμα της παραλιακής βρίσκεται η παραλία του Κάμπινγκ, η οποία είναι προσβάσιμη με λεωφορείο και είναι γνωστή για την προσέλκυση γυμνιστών. Η παραλία του Αγίου Σπυρίδωνα έχει αρκετά ρηχά νερά και είναι ιδανική για παιδιά, ενώ στην πίσω μεριά του Κάστρου βρίσκεται ο Σιφνέικος Γιαλός, ο οποίος έχει πάρει το όνομά του από το νησί της Σίφνου και είναι γνωστός για τα ψηλά κύματα, λόγω των ανέμων που αναπτύσσονται στην περιοχή.
Άλλες γνωστές και προσβάσιμες με δρόμο παραλίες είναι τα Λιβάδια, στις δυτικές ακτές, η αμμουδερή παραλία στο Σωρό, ο Άγιος Σώστης, οι παραλίες της Φανερωμένης, οι παραλίες στα Γλυφά, η παραλία της Παναγιάς (3η Ψαραλική), στο Απάντημα, στον Αϊ Γιώργη και το Δεσποτικό. Εκδρομές στην παραλία του Δεσποτικού πραγματοποιούνται καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες με τουριστικά καραβάκια, τα οποία κάνουν και το γύρο του νησιού.
