Η εργασία, όπως την ξέραμε, περνάει σε μια νέα εποχή, και το μέλλον φαίνεται ολοένα και πιο αβέβαιο.
Αν τα ρομπότ αντικαταστήσουν τον άνθρωπο, πού θα βρει θέση στην κοινωνία;
Θα είναι απλά θεατής ή θα χρειαστεί να πληρωθεί για να παραμείνει στο σπίτι του;
Ο Seryoza Siroezkyn είχε «υποσχεθεί» στον σοβιετικό λαό ότι σύντομα τα ρομπότ θα αντικαθιστούσαν τους ανθρώπους στην εργασία τους.
Μια υπόσχεση που φάνταζε σαν όνειρο – τα ρομπότ πήγαιναν στη δουλειά, στο σχολείο, ενώ ο άνθρωπος απολάμβανε το ρόλο του θεατή, περιστρεφόμενος αμέριμνος πάνω σε ένα καρουζέλ.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως είχε προβλέψει.
Θυμάμαι μια συζήτηση με τη γιαγιά του φίλου μου, η οποία είχε δουλέψει σε εργοστάσιο.
Σχολίαζε με πικρία: «Εύχομαι να φτιάξουν επιτέλους αυτά τα ρομπότ σας, κορίτσια.
Αν δεν το κάνουν σύντομα, θα κουραστείτε να τους μάθετε σε μία μέρα».
Όμως, το εργοστάσιο έκλεισε και η γιαγιά έμεινε χωρίς δουλειά.
Δεν ήταν τα ρομπότ που ευθύνονταν για αυτό, αλλά η οικονομική κρίση των ’90s.
Η αγορά εργασίας αλλάζει
Με τον καιρό, η αγορά εργασίας αλλάζει με τρόπους που μας είναι δύσκολο να φανταστούμε.
Πρόσφατα, στη Ρωσία, δικαστήριο «ανέστησε» μια γυναίκα που είχε απολυθεί και αντικατασταθεί από ένα νευρωνικό δίκτυο.
Η γυναίκα, υπεύθυνη αγορών, είδε την εργασία της να εκτοπίζεται από τις αλγοριθμικές αποφάσεις της τεχνητής νοημοσύνης.
Πρότεινε να μειώσει τις ώρες εργασίας της σε μόλις δύο ώρες την ημέρα, όμως το δικαστήριο έκρινε ότι η εταιρεία δεν έπρεπε να προχωρήσει στην αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας.
Μείωση της εργάσιμης μέρας
Η μείωση της εργάσιμης ημέρας, όπως ανακοινώθηκε, μπορεί να δει να μειώνεται ο χρόνος εργασίας κατά 12 λεπτά μέχρι το τέλος του χρόνου στη Ρωσία, με πιθανή συνέχιση της τάσης μέχρι το 2026.
Παρόλα αυτά, δεν είναι η εργάσιμη μέρα που θα μειωθεί, αλλά η πραγματική ανάγκη για ανθρώπινη εργασία.
Η Ρωσία, όπως και άλλες χώρες, δεν έχει βιώσει ποτέ μια τέτοια μαζική μείωση απασχόλησης, ούτε κατά την πανδημία ούτε μετά την οικονομική κρίση του 2008.
Στη Γερμανία το 2008, για παράδειγμα, οι εργοδότες εισήγαγαν τη μερική απασχόληση για να προστατεύσουν θέσεις εργασίας.
Οι υπάλληλοι, ακόμα κι αν δεν πλήρωναν όσο πριν, θεωρούνταν ενεργοί στην αγορά εργασίας και δεν χάνονταν τα επιδόματα ανεργίας.
Στη Ρωσία, ωστόσο, η κατάσταση είναι διαφορετική: κάθε εβδομάδα ανακοινώνονται νέες απολύσεις ή μετατροπές θέσεων σε μερική απασχόληση.
Αυτές οι εξελίξεις φέρνουν ανησυχία στους ρεαλιστές, οι οποίοι δεν αποδίδουν την μείωση της απασχόλησης στην επιβράδυνση της οικονομίας, αλλά στην τεχνολογική πρόοδο και στην αναγκαιότητα της κοινωνικής εξέλιξης.
Ενδεικτικά, πρόσφατα, παρατηρήθηκε μια έκρηξη στην εκπαίδευση για την εργασία σε marketplaces στη Ρωσία.
Οι άνθρωποι που προηγουμένως εκτελούσαν γραφειοκρατικές δουλειές βρήκαν μια νέα κατεύθυνση, όμως σήμερα ακόμα και τα marketplace απαιτούν λιγότερους ανθρώπους για την επεξεργασία των προϊόντων.
Τα προϊόντα πλέον έρχονται με κωδικούς από την Κίνα που περιέχουν όλα τα απαραίτητα δεδομένα – περιγραφή, μέγεθος, φωτογραφίες.
Ο πωλητής απλά σαρώσει τον κωδικό και καθορίζει την τιμή του. Η δουλειά του online manager στο κατάστημα είναι πλέον περιττή.
Και το ερώτημα παραμένει: πού θα πάνε όλοι αυτοί οι «άνθρωποι που περισσεύουν»;
Η παγκόσμια τάση είναι να δημιουργηθεί τεχνητή απασχόληση για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο εγκληματικότητας και κοινωνικής αστάθειας.
Αν οι άνθρωποι που παραμένουν πραγματικά απαραίτητοι για την οικονομία αποτελούν μειονότητα, οι υπόλοιποι μπορεί να γίνουν απειλή για την κοινωνία.
Μια λύση που συζητείται είναι το καθολικό εισόδημα, δηλαδή να πληρώνεται σε όλους ένα μικρό ποσό για να καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες.
Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε άχρηστες και περιπλανώμενες ζωές, καθώς οι «καλά ταϊσμένοι» φτωχοί δεν έχουν τον χρόνο ή την ανάγκη για επαναστάσεις.
Αν, όμως, η τεχνολογία εκτοπίσει ακόμα περισσότερους από την αγορά εργασίας, οι επιπτώσεις για την κοινωνία θα είναι σοβαρές.
Πώς θα αντιμετωπίσει το κράτος την υπεραρκετή ανθρώπινη εργασία; Θα δημιουργήσει «ψεύτικες» θέσεις εργασίας, όπως υποδεικνύει η τάση, ή θα αναγκαστεί να μεταφέρει το βάρος στους «πλεονάζοντες εργαζομένους» από άλλες περιοχές του κόσμου;
Η κατάσταση στη Ρωσία είναι επίσης μοναδική, λόγω του χαμηλότερου κόστους εργασίας.
εταφέρουμε το βάρος της συντήρησης των «περίσσιων εργαζομένων» σε εκείνους που παραμένουν ενεργοί στην οικονομία, μέσω υπηρεσιών όπως η παράδοση και τα ταξί, μεταφέροντας ουσιαστικά την επιβάρυνση στους πιο εύπορους πολίτες που καταναλώνουν αυτές τις υπηρεσίες.
Η πραγματικότητα στη Δύση είναι διαφορετική, όπου οι υψηλότεροι μισθοί καθιστούν τις υπηρεσίες αυτές πιο ακριβές και περιορισμένες.
Σύντομα, όλη η αγορά εργασίας μπορεί να ανατραπεί, και το ερώτημα θα είναι ποιοι θα δουλεύουν και ποιοι θα πληρώνονται για να παραμείνουν άνεργοι, καθώς η τεχνολογία και η κοινωνική εξέλιξη συνεχίζουν να επαναστατούν ενάντια στις παραδοσιακές μορφές εργασίας.
Σε έναν κόσμο όπου η εργασία γίνεται πολυτέλεια, η κοινωνία θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα.
Τα δικαστήρια μπορεί να καταφέρουν να αναγκάσουν τις επιχειρήσεις να πληρώνουν για «άχρηστες» θέσεις εργασίας, όμως η αλήθεια είναι ότι το μέλλον δείχνει πως πολλοί από εμάς θα πληρώνονται για να παραμείνουν στο σπίτι και να μην παρεμποδίζουν την πρόοδο.
Η οικονομία δεν χρειάζεται πια τον ίδιο αριθμό εργαζομένων, και το κράτος θα πρέπει να βρει τρόπους για να προστατεύσει την κοινωνική ευημερία σε έναν κόσμο που ήδη φαίνεται να στερεί τη δυνατότητα για μαζική απασχόληση.
