Οι αυτοάνοσες διαταραχές επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο, με τις γυναίκες να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Σχεδόν το 80% των ατόμων που διαγιγνώσκονται με αυτές τις παθήσεις είναι γυναίκες. Από τον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο μέχρι τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto, οι γυναίκες έχουν σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αυτοάνοσες ασθένειες σε σύγκριση με τους άνδρες.
Αυτές οι διαταραχές προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται λανθασμένα στους δικούς του ιστούς, θεωρώντας τους ως ξένους εισβολείς. Αυτή η λανθασμένη αντίδραση μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή, πόνο και βλάβες σε διάφορα όργανα και συστήματα του σώματος. Υπάρχουν περισσότερες από 80 διαφορετικές αυτοάνοσες διαταραχές, οι οποίες ποικίλλουν σε σοβαρότητα και επιπτώσεις – από ήπιες έως απειλητικές για τη ζωή.
Σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσουν την προτίμηση των αυτοάνοσων στις γυναίκες, τα διαθέσιμα στοιχεία «δείχνουν» προς δύο κατευθύνσεις: Γενετική και σύγχρονος τρόπος ζωής.
Ορμόνες και χρωμόσωμα Χ
Οι ορμόνες των γυναικών -ιδίως τα οιστρογόνα- παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανοσολογική λειτουργία. Τα οιστρογόνα τείνουν να ενισχύουν τις ανοσολογικές αντιδράσεις, γεγονός ευεργετικό για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Ταυτόχρονα, όμως, η ίδια αυτή αυξημένη ανοσολογική δραστηριότητα συμβάλλει σε υπερβολικές αντιδράσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο αυτοάνοσων προσβολών. Για το λόγο αυτό, πολλά αυτοάνοσα εμφανίζονται ή αναζωπυρώνονται κατά τη διάρκεια ορμονικών αλλαγών, όπως η εφηβεία, η εγκυμοσύνη, η λοχεία και η εμμηνόπαυση.
Επιπλέον, σε αντίθεση με τους άνδρες, οι γυναίκες έχουν δύο χρωμοσώματα Χ, που περιέχουν υψηλή συγκέντρωση γονιδίων που σχετίζονται με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ύπαρξη δύο Χ ισοδυναμεί με μεγαλύτερη δυνατότητα έκφρασης ανοσοποιητικών γονιδίων και, άρα, μεγαλύτερη πιθανότητα ανοσολογικής απορρύθμισης.
Ο ρόλος του χρόνιου στρες και των πιέσεων του σύγχρονου τρόπου ζωής
Σύμφωνα με την δρ. Sarah Szal, οι γενετικές και ορμονικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, όμως, δεν αποτελούν τους αποκλειστικούς υπεύθυνους της προτίμησης των αυτοάνοσων στις γυναίκες. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επιβαρύνει δυσανάλογα πολύ τις γυναίκες, οι οποίες συχνά καλούνται να ανταποκριθούν σε πολλαπλούς ρόλους ταυτόχρονα: Είναι εργαζόμενες, μητέρες, νοικοκυρές, ενώ συχνά φροντίζουν παράλληλα και τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειάς τους. Βιώνουν, επίσης, ανισότητα στο χώρο εργασίας και δέχονται ισχυρή κοινωνική πίεση για να «τα κάνουν όλα».
Αυτή η «καταιγίδα» υποχρεώσεων προκαλεί στις γυναίκες χρόνιο, σωρευτικό στρες, το οποίο οδηγεί σε παρατεταμένη απελευθέρωση κορτιζόλης, μιας ορμόνης του στρες που μπορεί τόσο να καταστείλει, όσο και να απορυθμίσει την ανοσολογική λειτουργία. Πυροδοτεί επίσης φλεγμονώδεις οδούς στο σώμα, οι οποίες μπορεί να επιδεινώσουν ή να πυροδοτήσουν αυτοάνοσες αντιδράσεις.
Έχει αποδειχθεί ότι, σε πολλές περιπτώσεις, το συναισθηματικό στρες προηγείται της εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων και επιδεινώνει τις εξάρσεις.
Η προτίμηση των αυτοάνοσων νοσημάτων στις γυναίκες σε αριθμούς
Ενδεικτικά είναι τα ποσοστά των γυναικών ασθενών σε ορισμένες από τις πιο γνωστές αυτοάνοσες διαταραχές:
- Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (~90%)
- Θυρεοειδίτιδα Hashimoto (~95%)
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα (~75%)
- Σύνδρομο Sjögren (~90%)
- Πολλαπλή σκλήρυνση (~70%)
Μάλιστα, συχνά παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες, οδηγώντας σε καθυστερήσεις στη διάγνωση ή σε λανθασμένη διάγνωση.
Επομένως, το γεγονός ότι οι γυναίκες πλήττονται δυσανάλογα από αυτοάνοσα νοσήματα είναι κάτι περισσότερο από μια στατιστική ιδιορρυθμία – είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τόσο το ανοσοποιητικό σύστημα, όσο και οι υποχρεώσεις της σύγχρονης ζωής λειτουργούν διαφορετικά μεταξύ των δύο φύλων.
Η αναγνώριση των μοναδικών σωματικών αλλά και ψυχολογικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είναι ένα καθοριστικό βήμα για πιο έγκαιρες διαγνώσεις και αποτελεσματικότερες θεραπείες.
