Μία από τις πιο ολοκληρωμένες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ για την πορεία ανάπτυξης του ανθρώπινου εγκεφάλου έρχεται να αλλάξει όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Σύμφωνα με τα νέα επιστημονικά δεδομένα, η εφηβεία δεν τελειώνει στην αρχή της ενήλικης ζωής (18), αλλά μπορεί να εκτείνεται μέχρι περίπου τα 32 έτη, καθυστερώντας σημαντικά τη μετάβαση του εγκεφάλου στη «φάση ενηλίκου».
Η έρευνα βασίστηκε σε τομογραφίες σχεδόν 4.000 ανθρώπων ηλικίας από 1 έως 90 ετών και χαρτογράφησε τις μεταβολές στις νευρικές συνάψεις. Οι επιστήμονες επισημαίνουν τέσσερα κομβικά σημεία καμπής που λειτουργούν σαν «αλλαγές εποχής» για τον εγκέφαλο: στα 9, στα 32, στα 66 και στα 83 χρόνια.
Η παιδική ηλικία διαρκεί έως τα 9 έτη, όταν ο εγκέφαλος περνά σε μια μακρά φάση εφηβείας, κατά την οποία η λευκή ουσία αυξάνεται και οι συνδέσεις γίνονται πιο αποτελεσματικές. Δεν πρόκειται για «παρατεταμένη νεανική συμπεριφορά», όπως διευκρινίζουν οι ερευνητές, αλλά για έναν βαθύ βιολογικό ρυθμό που καθορίζει την ωρίμανση των εγκεφαλικών δικτύων.
Γύρω στα 32 έτη παρατηρείται η πιο έντονη στροφή: οι συνάψεις σταθεροποιούνται σε επίπεδο ενηλίκου, με αποτέλεσμα η αρχιτεκτονική του εγκεφάλου να αποκτά μεγαλύτερη συνέπεια και οριστική μορφή. Αυτή η φάση φαίνεται να συνδέεται με την πλήρη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της νοητικής μας ταυτότητας.
Η επόμενη μεγάλη αλλαγή εντοπίζεται περίπου στα 66 χρόνια, όπου αρχίζουν τα πρώτα δείγματα πρώιμης γήρανσης των εγκεφαλικών δικτύων. Η τελευταία «εποχή», στην οποία ο εγκέφαλος μπαίνει γύρω στα 83 έτη, χαρακτηρίζεται από περαιτέρω μείωση της συνδεσιμότητας, φαινόμενο που σχετίζεται με τη φυσική φθορά της λευκής ουσίας.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι μεγάλα γεγονότα ζωής, όπως η μητρότητα, πιθανότατα επηρεάζουν ορισμένες από αυτές τις μεταβάσεις, αν και η συγκεκριμένη μελέτη δεν το εξέτασε σε βάθος. Το βέβαιο είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν ωριμάζει με γραμμικό τρόπο, αλλά αναπτύσσεται σε κύματα, με σαφείς περιόδους αλλαγής που συνεχίζονται μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Η νέα αυτή γνώση ανοίγει τον δρόμο για καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης ανάπτυξης και ίσως στο μέλλον να οδηγήσει σε πιο στοχευμένες παρεμβάσεις για την ψυχική υγεία σε κάθε «εποχή» του εγκεφάλου.
