Η δυνατότητα του ανθρώπινου σώματος να αναπτύξει νέα δόντια φαίνεται πως δεν θα παραμείνει για πολύ ακόμη περιορισμένη στη φαντασία ή στη φύση κάποιων ζώων, όπως οι ελέφαντες και οι καρχαρίες. Αν και οι άνθρωποι έχουν μόνο δύο σειρές δοντιών κατά τη διάρκεια της ζωής τους –νεογιλά και μόνιμα– η ιατρική κοινότητα βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ σε μια επαναστατική λύση: την καλλιέργεια νέων, φυσικών δοντιών με τη χρήση βλαστοκυττάρων και βιοτεχνολογικών μεθόδων.
Για περισσότερα από δέκα χρόνια, επιστήμονες από το King’s College του Λονδίνου εργάζονται με στόχο την ανάπτυξη δοντιών σε εργαστηριακό περιβάλλον. Σε αντίθεση με τις σημερινές λύσεις που προσφέρει η οδοντιατρική –όπως σφραγίσματα και εμφυτεύματα– οι νέες αυτές μέθοδοι υπόσχονται δόντια βιολογικά συμβατά, τα οποία θα αναπτύσσονται και θα λειτουργούν όπως τα φυσικά.
Ο καθηγητής Xuechen Zhang, μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξηγεί ότι τα σφραγίσματα τείνουν να αποδυναμώνουν το δόντι με την πάροδο του χρόνου, ενώ τα εμφυτεύματα, αν και αποτελεσματικά, είναι τεχνητά και απαιτούν χειρουργική επέμβαση. Οι νέες προσεγγίσεις, όπως τονίζει, βασίζονται στην ιδέα ότι τα καλλιεργημένα κύτταρα του ίδιου του ασθενούς μπορούν να εξελιχθούν σε πλήρως λειτουργικά δόντια, που ενσωματώνονται φυσικά στη γνάθο και έχουν μακροχρόνια ανθεκτικότητα χωρίς κινδύνους απόρριψης.
Η βιοτεχνολογία πίσω από το εγχείρημα
Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία της μεθόδου είναι ένα εξειδικευμένο βιοϋλικό, το οποίο σχεδιάστηκε σε συνεργασία με το Imperial College. Το υλικό αυτό επιτρέπει στα κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους, απελευθερώνοντας σταδιακά χημικά σήματα που πυροδοτούν την ανάπτυξη οδοντικού ιστού – μια διαδικασία που μιμείται τις συνθήκες που επικρατούν στο ανθρώπινο σώμα κατά τη φυσική ανάπτυξη των δοντιών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Zhang, παλαιότερες προσπάθειες απέτυχαν επειδή τα απαραίτητα σήματα παρέχονταν μαζικά και άναρχα. Το νέο σύστημα όμως επιτρέπει τον ελεγχόμενο και διαδοχικό ερεθισμό των κυττάρων, προσομοιώνοντας με μεγαλύτερη ακρίβεια τον βιολογικό μηχανισμό σχηματισμού δοντιών.
Δύο πιθανοί δρόμοι εφαρμογής
Οι ερευνητές εξετάζουν δύο βασικές μεθόδους εφαρμογής στην κλινική πράξη.
- Η πρώτη αφορά την απευθείας τοποθέτηση βλαστοκυττάρων στο σημείο του χαμένου δοντιού, όπου θα εξελιχθούν in situ, δηλαδή επί τόπου, σε ένα νέο δόντι.
- Η δεύτερη προσέγγιση περιλαμβάνει την πλήρη ανάπτυξη του δοντιού στο εργαστήριο και τη μετέπειτα εμφύτευσή του στον ασθενή.
Η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Δρ Ana Angelova Volponi, σημειώνει ότι οι τεχνικές αυτές εντάσσονται στο ευρύτερο πεδίο της αναγεννητικής ιατρικής, το οποίο προσφέρει μεγάλες δυνατότητες για την αποκατάσταση ιστών και οργάνων με φυσικό τρόπο. Η ίδια υπογραμμίζει ότι η αντικατάσταση τεχνητών υλικών με βιολογικά, καλλιεργημένα κύτταρα ανοίγει τον δρόμο για πιο αποτελεσματικές και μακροχρόνιες λύσεις στην οδοντιατρική φροντίδα.
Από τη θεωρία στην πράξη
Αν και οι σχετικές τεχνικές βρίσκονται ακόμη στο στάδιο των ερευνών και της πειραματικής εφαρμογής, η πρόοδος είναι εντυπωσιακή. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα πρώτα κλινικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμα μέσα στα επόμενα χρόνια, δίνοντας τέλος στην εξάρτηση από μεταλλικά εμφυτεύματα και αποκαθιστώντας τη λειτουργία των δοντιών με τρόπο φυσικό και διαρκή.
Το μέλλον της οδοντιατρικής ίσως βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά στην πλήρη αναγέννηση των δοντιών — και αυτή τη φορά, χωρίς τη βοήθεια του τροχού.