Το 1987 καταγράφηκε ως μία από τις πλέον ακραίες χρονιές στην ιστορία των καιρικών φαινομένων στην Ελλάδα.
Ο Μάρτιος του ίδιου έτους σημαδεύτηκε από παρατεταμένες και σφοδρές χιονοπτώσεις, με το χιόνι να καλύπτει την Αθήνα σε πάχος 10-15 εκατοστών, ενώ οι πολικές θερμοκρασίες κατέκλυζαν την Αττική και την Εύβοια.
Στη Νέα Φιλαδέλφεια το θερμόμετρο έδειξε -4°C, στο Τατόι έπεσε στους -7°C και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας καταγράφηκαν εκπληκτικοί -18°C. Παρά την επιστημονική άρνηση της θεωρίας “βαρύς χειμώνας – βαρύ καλοκαίρι”, το 1987 επιβεβαίωσε τραγικά αυτή την ιδέα.
Η θερμοκρασία ξεκίνησε να ανεβαίνει επικίνδυνα από τα μέσα Ιουλίου. Από τις 18-19 Ιουλίου, το θερμόμετρο έδειχνε ήδη 38-39°C, για να φτάσει στις 20 Ιουλίου τους 40°C. Μέχρι τα ξημερώματα της 28ης Ιουλίου, οι μέγιστες θερμοκρασίες παρέμεναν σταθερά πάνω από 40°C, με την Ελευσίνα να καταγράφει 45°C και τη Νέα Φιλαδέλφεια 44°C, ενώ ο μέσος όρος άγγιζε τους 43°C. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες κυμαίνονταν από 29°C έως 32°C, με μέση τιμή 31°C. Η κατάσταση έγινε αφόρητη λόγω της πλήρους άπνοιας και της υψηλής υγρασίας.
Στην εποχή εκείνη, τα κλιματιστικά ήταν σχεδόν ανύπαρκτα, οι ανεμιστήρες ανεπαρκείς και η ενημέρωση για τα μέτρα προστασίας από τον καύσωνα ανύπαρκτη.
Το πρωτοσέλιδο του «Έθνους» εκείνων των ημερών έγραφε χαρακτηριστικά: «Σε Τρένα οι Νεκροί», αποτυπώνοντας με δραματικό τρόπο το μέγεθος της τραγωδίας. Η έννοια της «θερμοπληξίας» μπήκε για πρώτη φορά στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων ως εφιαλτική πραγματικότητα.
Τα ασφυκτικά θερμά διαμερίσματα μετατράπηκαν σε φονικούς φούρνους. Εκατοντάδες, κυρίως ηλικιωμένοι, έχασαν τη ζωή τους. Ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε σύντομα τους 1.000. Πολλές οικογένειες που είχαν ήδη αναχωρήσει για τις καλοκαιρινές διακοπές τους, καλούνταν επανειλημμένα από τα δελτία ειδήσεων να επικοινωνήσουν με την αστυνομία, καθώς οι ηλικιωμένοι που είχαν αφήσει πίσω τους δεν άντεξαν την κακοκαιρία. Τα νεκροτομεία υπερχείλιζαν, ενώ ενεργοποιήθηκαν ακόμη και τα στρατιωτικά νεκροτομεία. Χιλιάδες νεκροί παρέμεναν άταφοι λόγω της έλλειψης χώρων στα κοιμητήρια.
Η τραγωδία του 1987 αποτέλεσε το καταλυτικό γεγονός που οδήγησε στην ευρεία εγκατάσταση κλιματιστικών από το 1988 και μετά, τόσο σε δημόσια κτίρια όσο και σε ιδιωτικά σπίτια. Από τότε, οι καύσωνες, αν και συχνοί, αντιμετωπίζονται με πολύ μεγαλύτερη ετοιμότητα και οι επιπτώσεις τους είναι σημαντικά περιορισμένες.
Η μνήμη όμως του καλοκαιριού του 1987 παραμένει ζωντανή ως μια μαύρη σελίδα στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κλίματος — μια τραγική υπενθύμιση της ανάγκης σεβασμού και προετοιμασίας απέναντι στη δύναμη της φύσης.
Και μέσα σε αυτή την αποκαρδιωτική εικόνα, δεν έλειψαν τα περιστατικά εκμετάλλευσης. Όπως σημειώνει ο κορυφαίος μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος, «στην οδό Πανεπιστημίου, κάποιοι συμπατριώτες μας πωλούσαν το νερό σε πλαστικά ποτήρια σε εξωφρενικές τιμές» — καθώς τότε δεν υπήρχαν τα γνωστά σήμερα εμφιαλωμένα μπουκάλια νερού.
Ο αφρικανικής προέλευσης καύσωνας αποχώρησε αφήνοντας πίσω του ένα βαρύ αποτύπωμα: χιλιάδες νεκρούς και μια κοινωνία σοκαρισμένη από την έλλειψη υποδομών και προστασίας. Στο διαδίκτυο, ο αριθμός των θυμάτων κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 1.000 και 1.500, όμως βάσει των ερευνών και των βιβλίων των μετεωρολόγων Γιώργου Μελανίτη και Δημήτρη Ζιακόπουλου, ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο Μελανίτης εκτιμά τους νεκρούς πάνω από 3.500, εκ των οποίων οι 2.500 στην Αθήνα, ενώ ο Ζιακόπουλος ανεβάζει τον αριθμό στους 4.000 συνολικά.
Η τραγωδία του 1987 αποτέλεσε το καταλυτικό γεγονός που οδήγησε στην ευρεία εγκατάσταση κλιματιστικών από το 1988 και μετά, τόσο σε δημόσια κτίρια όσο και σε ιδιωτικά σπίτια. Από τότε, οι καύσωνες, αν και συχνοί, αντιμετωπίζονται με πολύ μεγαλύτερη ετοιμότητα και οι επιπτώσεις τους είναι σημαντικά περιορισμένες.
Η μνήμη όμως του καλοκαιριού του 1987 παραμένει ζωντανή ως μια μαύρη σελίδα στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κλίματος — μια τραγική υπενθύμιση της ανάγκης σεβασμού και προετοιμασίας απέναντι στη δύναμη της φύσης.
