Ο θρυλικός Φάρος της Αλεξάνδρειας, το πιο επιβλητικό έργο της αρχαίας εποχής και ένα από τα Επτά Θαύματα του Κόσμου, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο του επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Μετά από αιώνες που πέρασαν στο βυθό της Μεσογείου, τα συντρίμμια του ανασύρθηκαν στην επιφάνεια, χάρη σε μια διεθνή αρχαιολογική επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε στα ανοιχτά της Αλεξάνδρειας.
Αρχαιολόγοι και μηχανικοί, ενταγμένοι στο έργο PHAROS, έχουν θέσει τον στόχο όχι μόνο να ανασυνθέσουν την ιστορία του φάρου, αλλά και να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό «δίδυμο» του, δηλαδή μια εξαιρετικά ακριβή τρισδιάστατη αναπαράσταση του ιστορικού μνημείου.
Ανακαλύψεις στο βυθό
Από το βυθό της θάλασσας αντλήθηκαν 22 τεράστιοι λίθοι: υποπόδια για τις πόρτες, πλατφόρμες και βάσεις που αποτελούσαν κομμάτια της κεντρικής εισόδου του φάρου. Κάποιοι από αυτούς ζυγίζουν πάνω από 80 τόνους.
Παράλληλα, ανακαλύφθηκε μια άγνωστη δομή – ένας πυλώνας, φτιαγμένος με αιγυπτιακό στιλ, κάτι που ενδεχομένως υποδεικνύει μια ιδιαίτερη συμβολική διάσταση στην αρχιτεκτονική του φάρου, που χτίστηκε στην Ελληνιστική εποχή.
Η κατάσταση των ευρημάτων είναι εκπληκτικά καλή.
Παρά τα δύο χιλιάδες χρόνια υποβρύχιας παραμονής, οι γρανιτένιοι λίθοι διατηρούν την αρχική τους μορφή και τα χαρακτηριστικά της γλυπτικής, δίνοντας στους επιστήμονες τη δυνατότητα να ανασυγκροτήσουν το αρχιτεκτονικό «παζλ».
Κάθε στοιχείο σαρώθηκε προσεκτικά με τη βοήθεια φωτογραμμετρίας και τρισδιάστατης μοντελοποίησης, ώστε να ενσωματωθεί στην ψηφιακή ανακατασκευή του φάρου, που αναπτύσσεται από την γαλλική εταιρεία Dassault Systèmes, η οποία ειδικεύεται σε ψηφιακές προσομοιώσεις για τη βιομηχανία της αεροναυπηγικής και του διαστήματος.
Η ιστορία του φάρου: Από την ανάσταση στη καταστροφή
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, κατασκευασμένος περίπου τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον αρχιτέκτονα Σώστρατο από την Κνίδο, κατόπιν εντολής των Πτολεμαίων, είχε ύψος πάνω από 100 μέτρα. Χρησιμοποιούνταν για αιώνες ως φάρος για τα πλοία που πλησίαζαν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Το φως του, αντανακλούμενο από μεταλλικούς καθρέφτες, ήταν ορατό από δεκάδες χιλιόμετρα. Ήταν ένα θαύμα μηχανικής και σύμβολο της αρχαίας αιγυπτιακής δύναμης και της ελληνιστικής επιστημονικής σκέψης.
Ωστόσο, τον 14ο αιώνα, σειρά καταστροφικών σεισμών κατέστρεψε εντελώς το μνημείο. Τα απομεινάρια του χρησιμοποιήθηκαν αργότερα ως οικοδομικό υλικό, για παράδειγμα, στην κατασκευή του Κάστρου του Κάιτμπεϊ το 1477, που στέκεται ακόμη και σήμερα στην ίδια τοποθεσία.
Από την ιδέα στην ψηφιακή κατασκευή
Οι πρώτες συστηματικές έρευνες των καταποντισμένων συντριμμιών του φάρου ξεκίνησαν το 1995, όταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Ζαν-Ιβ Εμπερέρ πρωτοστάτησε σε μια εκτεταμένη ανασκαφή.
Από τότε, πάνω από 3.000 αρχιτεκτονικά στοιχεία έχουν καταγραφεί στον βυθό της Αλεξάνδρειας, με αρκετά από αυτά να έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί.
Η τρέχουσα αποστολή όμως ήταν η πρώτη που επέτρεψε την ανάσυρση και μελέτη των πιο σημαντικών και βαρέων τμημάτων της κατασκευής.
«Συγκεντρώνουμε ένα από τα πιο φιλόδοξα ψηφιακά παζλ στην ιστορία της αρχαιολογίας», δήλωσε η υπεύθυνη του έργου, αρχιτέκτονας και ερευνήτρια του CNRS, Ιζαμπέλ Γουόλλος.
Η συνεργασία επιστημόνων και ΜΜΕ
Η επιτυχία του έργου δεν οφείλεται μόνο στην επιστημονική συνεργασία, αλλά και στη συνεισφορά των ΜΜΕ.
Η γαλλική εταιρεία Gedeon Programmes χρηματοδότησε μέρος της επιχείρησης ανάσυρσης των μπλοκ, παρέχοντας βάρκες και γερανούς, ενώ ντοκιμαντέρ για όλη την επιχείρηση θα προβληθεί σύντομα στο France Télévisions.
Η ψηφιακή επιστροφή του φάρου
Το ψηφιακό δίδυμο του Φάρου της Αλεξάνδρειας θα αποτελέσει όχι μόνο ένα μνημείο της αρχαιότητας, αλλά και ένα παράθυρο στο μέλλον. Η 3D μοντελοποίηση επιτρέπει στους επιστήμονες αλλά και στο κοινό να περιηγηθούν στους χώρους του φάρου, όπως αν ήταν ακόμη υπαρκτό.
Αυτή η ψηφιακή ανακατασκευή αναδεικνύει την εφεύρεση μιας νέας εποχής στην επιστήμη και τον πολιτισμό, όπου τα μνημεία του παρελθόντος μπορούν να «ζωντανέψουν» ξανά, όχι με πραγματική πέτρα και κονίαμα, αλλά με ακριβή δεδομένα και την υποστήριξη της τεχνολογίας του 21ου αιώνα.
Όπως δήλωσε ο Μηχανικός Ψηφιακών Μοντέλων της Dassault Systèmes, Ζιουλιέν Τερύ: «Δεν διατηρούμε μόνο τις πέτρες, επιστρέφουμε στον κόσμο μία από τις μεγαλύτερες ιστορίες της ανθρωπότητας με τα μέσα του 21ου αιώνα.»
Αυτό το έργο αναμένεται να αποτελέσει πρότυπο για μελλοντικά έργα ψηφιακής αρχαιολογίας, αποδεικνύοντας ότι, εάν μπορούμε να αναστήσουμε τον Φάρο της Αλεξάνδρειας, μπορούμε να αναδημιουργήσουμε και άλλες χαμένες πολιτισμικές κληρονομιές.
