Η Tina Knowles, μια 71χρονη γυναίκα που έχει κερδίσει αναγνώριση για την καριέρα της ως σχεδιάστρια μόδας και επιχειρηματίας, είναι επίσης γνωστή ως η μητέρα της πασίγνωστης τραγουδίστριας Beyoncé.
Ωστόσο, πρόσφατα έγινε αντικείμενο δημοσιότητας όχι μόνο λόγω των επαγγελματικών της επιτευγμάτων αλλά και εξαιτίας μιας σοβαρής προσωπικής εμπειρίας: το 2023, κατά τη διάρκεια μιας ρουτίνας μαστογραφίας, διαγνώστηκε με δύο όγκους στο αριστερό της στήθος, έναν καλοήθη και έναν κακοήθη. Μετά από χειρουργική επέμβαση, η Knowles είναι πλέον υγιής και απαλλαγμένη από την ασθένεια.
Η Tina αποκάλυψε ότι ο καρκίνος θα μπορούσε να είχε ανιχνευθεί νωρίτερα – συγκεκριμένα στο στάδιο 0 – αν δεν είχε καθυστερήσει να κάνει τη μαστογραφία της. Είχε αναβάλει την εξέταση για σχεδόν τέσσερα χρόνια πριν επιστρέψει για να υποβληθεί σε έλεγχο. Η αδελφή της, η οποία επίσης έχει επιβιώσει από καρκίνο του μαστού, την προέτρεψε να είναι συνεπής στις εξετάσεις, τονίζοντας ότι αν είχε ακολουθήσει τις συστάσεις των γιατρών, οι μη φυσιολογικοί ιστοί θα μπορούσαν να είχαν εντοπιστεί πριν εισβάλουν στους γύρω ιστούς.
Παρ’ όλο που ο όγκος της Knowles ήταν μικρός και αργά αναπτυσσόμενος, η εμπειρία της χάρισε ένα καλό μάθημα, που τώρα μοιράζεται με το ευρύ κοινό: Η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές.
Ταυτόχρονα, η περίπτωσή της φέρνει στην επιφάνεια μια ζωτικής σημασίας ιατρική συζήτηση: Τι είναι ο καρκίνος σταδίου 0 και γιατί έχει σημασία;
Όπως αναφέρει σε άρθρο της στο The Conversation ο Justin Stebbing, Καθηγητής Βιοϊατρικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin, ο καρκίνος σταδίου 0 αντιπροσωπεύει την πρωιμότερη μορφή καρκίνου. Σε αυτό το στάδιο, τα ανώμαλα κύτταρα παραμένουν περιορισμένα στο σημείο προέλευσής τους, χωρίς να εξαπλώνονται σε κοντινούς ιστούς ή άλλα μέρη του σώματος.
Οι καρκίνοι σταδίου 0 σπάνια προκαλούν συμπτώματα ή εξογκώματα, γι’ αυτό και συνήθως ανιχνεύονται μέσω προληπτικού ελέγχου. Ο μαστός παραμένει η πιο συχνή περιοχή για διαγνώσεις σταδίου 0, χάρη κυρίως στην αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων τακτικού προληπτικού ελέγχου. Ωστόσο, οι καρκίνοι σταδίου 0 δεν αφορούν αποκλειστικά στον μαστό. Παρόμοιες πρώιμες, μη επεμβατικές κυτταρικές αλλαγές μπορούν να εντοπιστούν και σε άλλα όργανα, όπως στον τράχηλο της μήτρας ή στο παχύ έντερο.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτές οι περιπτώσεις δε θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως «καρκίνος», προτείνοντας όρους όπως «προκαρκίνος» ή «μη επεμβατικός καρκίνος» και υποστηρίζοντας ότι αντικατοπτρίζουν καλύτερα τον σχετικά χαμηλό κίνδυνο που ενέχουν τέτοιες ανωμαλίες. Άλλοι, όμως, προειδοποιούν ότι τα κύτταρα αυτά μπορούν να εξελιχθούν σε πιο επικίνδυνες μορφές με την πάροδο του χρόνου.
Οι έρευνες δείχνουν ότι έως και το 40% των περιπτώσεων καρκίνου μαστού σταδίου 0 που δεν έχουν υποβληθεί σε θεραπεία μπορούν να εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο του μαστού, αν και ο ετήσιος κίνδυνος παραμένει χαμηλός, περίπου 3%. Επειδή επί του παρόντος δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος να προβλεφθεί η εξέλιξη κάθε περίπτωσης, οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν αφαίρεση των μη φυσιολογικών κυττάρων.
Οι θεραπευτικές επιλογές για τον καρκίνο του μαστού σταδίου 0 περιλαμβάνουν:
- Χειρουργική αφαίρεση μόνο της προσβεβλημένης περιοχής
- Μαστεκτομή – αφαίρεση ολόκληρου του μαστού
- Ακτινοθεραπεία – συχνά συνιστάται μετά το χειρουργείο για τη μείωση του κινδύνου υποτροπής
- Ορμονοθεραπεία – για καρκίνους με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς, τα φάρμακα μπορεί να μειώσουν τον μελλοντικό κίνδυνο
Το τελευταίο διάστημα, ορισμένοι ειδικοί εφαρμόζουν την ενεργό επιτήρηση, μια στρατηγική που περιλαμβάνει στενή παρακολούθηση των χαμηλού βαθμού αλλοιώσεων χωρίς άμεση θεραπεία. Αν και πολλά υποσχόμενη για επιλεγμένους ασθενείς, η προσέγγιση αυτή παραμένει αμφιλεγόμενη, λόγω του κινδύνου εξέλιξης.
Ένα «παράθυρο» ευκαιρίας
Η πρόγνωση για τον καρκίνο σταδίου 0 είναι συντριπτικά θετική. Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον καρκίνο του μαστού προσεγγίζει το 99% και οι περισσότερες ασθενείς που διαγιγνώσκονται σε αυτό το στάδιο δεν θα εμφανίσουν ποτέ υποτροπή. Αυτό το αξιοσημείωτο αποτέλεσμα αναδεικνύει τις δυνατότητες της έγκαιρης ανίχνευσης.
Ωστόσο, η αύξηση των διαγνώσεων σταδίου 0 εγείρει επίσης σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την υπερδιάγνωση και την υπερθεραπεία, το ενδεχόμενο δηλαδή ορισμένοι ασθενείς να υποβάλλονται σε περιττές διαδικασίες για ανωμαλίες που μπορεί να μην προκαλούν βλάβη.
Το συμπέρασμα: Οι προληπτικές εξετάσεις σώζουν ζωές
Οι μαστογραφίες και άλλα εργαλεία προσυμπτωματικού ελέγχου, όπως η κολονοσκόπηση, παραμένουν ζωτικής σημασίας για την ανίχνευση των καρκίνων στα πρώτα, πιο εύκολα θεραπεύσιμα στάδια. Ενώ η συζήτηση γύρω από την υπερβολική θεραπεία συνεχίζεται, ένα είναι σαφές: Η έγκαιρη ανίχνευση είναι καθοριστική για την αποτελεσματική θεραπεία.
Οι ερευνητές παγκοσμίως εργάζονται για την ανάπτυξη καλύτερων εργαλείων, ικανών να διακρίνουν ποιες πρώιμες ανωμαλίες απαιτούν πραγματικά θεραπεία και ποιες μπορούν να παρακολουθούνται με ασφάλεια. Έως ότου τα εργαλεία αυτά είναι ευρέως διαθέσιμα, οι ειδικοί συνεχίζουν να τονίζουν τη σημασία της εφαρμογής του προσυμπτωματικού ελέγχου.
