Η Δανία, αναλαμβάνοντας την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φέρνει στο προσκήνιο μια ριζοσπαστική αναθεώρηση της μεταναστευτικής πολιτικής, προκαλώντας συζητήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο. Με αυστηρούς κανόνες που παρουσιάζονται με προοδευτικό πρόσημο, η χώρα έχει καταφέρει να επαναπροσδιορίσει τη συζήτηση για τη μετανάστευση, κερδίζοντας υποστήριξη από πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Από το περιθώριο στην πρωτοπορία
Η Δανία θεωρούνταν για χρόνια το «μαύρο πρόβατο» της ΕΕ σε ζητήματα μετανάστευσης. Μετά την κρίση του 2015-2016, η χώρα υιοθέτησε αυστηρότερες πολιτικές, εκμεταλλευόμενη την εξαίρεσή της από το ευρωπαϊκό πλαίσιο ασύλου. Το 2019, η νομοθεσία για τη «μεταστροφή παραδείγματος» έθεσε την προσωρινή προστασία των προσφύγων ως κανόνα, με έμφαση στην αυτοδυναμία και την ένταξη στην αγορά εργασίας. Η μόνιμη διαμονή παραμένει εφικτή, αλλά υπό αυστηρές προϋποθέσεις, όπως η πλήρης και μακροχρόνια απασχόληση.
Η Δανία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που χαρακτήρισε τμήματα της Συρίας ως «ασφαλή», αποσύροντας άδειες παραμονής από εκατοντάδες Σύρους πρόσφυγες. Η απόφαση αυτή προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις, όπως και η συμφωνία του 2021 με τη Ρουάντα για τη μεταφορά αιτούντων άσυλο σε κέντρα υποδοχής στην Αφρική. Αν και το σχέδιο εγκαταλείφθηκε, η Δανία διατήρησε την αρχή της εξωτερικής επεξεργασίας αιτήσεων, στρέφοντας το βλέμμα της σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Η ευρωπαϊκή στροφή
Η Δανία δεν έμεινε μόνη της. Μετά την υιοθέτηση του Νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τον Μάιο του 2024, η Κοπεγχάγη ηγήθηκε μιας ομάδας 15 κρατών (Δανία, Αυστρία, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πολωνία και Ρουμανία) που υποστήριξαν την εξωτερική επεξεργασία αιτήσεων ασύλου. Η επιστολή τους ζητούσε τη δημιουργία «κέντρων επιστροφής» για τη μεταφορά απορριφθέντων αιτούντων σε τρίτες χώρες, με την Ιταλία να αποτελεί παράδειγμα με τα κέντρα της στην Αλβανία.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υποστήριξε την ιδέα, σηματοδοτώντας μια σημαντική αλλαγή στη στάση της ΕΕ. Η πρόταση για κανονισμό που επιτρέπει τη μεταφορά απορριφθέντων αιτούντων σε τρίτες χώρες συμπίπτει με την προεδρία της Δανίας, η οποία στοχεύει σε πολιτική συμφωνία πριν το τέλος του 2025. Παράλληλα, η αναθεώρηση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» παραμένει προτεραιότητα.
Ανθρωπιστικές ανησυχίες
Η ταχεία προώθηση της εξωτερικής επεξεργασίας αιτήσεων έχει προκαλέσει ανησυχίες σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Η Σελίν Μιάς, διευθύντρια ΕΕ του Δανικού Συμβουλίου Προσφύγων, τονίζει ότι η πολιτική αποτροπής παραβιάζει τη διεθνή αρχή της μη επαναπροώθησης και δεν είναι αποτελεσματική μακροπρόθεσμα. Παράλληλα, το μοντέλο Ιταλίας-Αλβανίας, με κόστος 74,2 εκατομμυρίων ευρώ, φιλοξενεί ελάχιστους μετανάστες, εγείροντας ερωτήματα για τη βιωσιμότητα τέτοιων πρωτοβουλιών.
Μια ιδεολογική ανατροπή
Η Δανία ξεχωρίζει για την ιδεολογική της προσέγγιση. Υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών και της πρωθυπουργού Μέττε Φρέντρικσεν, η χώρα συνδυάζει προοδευτικές αξίες, όπως η κλιματική δράση και η ισότητα, με μια σκληρή στάση στη μετανάστευση. Αυτή η στρατηγική έχει επιτρέψει στους Σοσιαλδημοκράτες να διατηρήσουν την εξουσία, αντιμετωπίζοντας την άνοδο δεξιών δυνάμεων.
Ο υπουργός Μετανάστευσης, Κάαρε Ντίμπβαντ, υποστηρίζει ότι η αυστηρή πολιτική ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εργατικών κοινοτήτων, που επωμίζονται το βάρος της ένταξης. «Η μετανάστευση είναι συχνά επιβάρυνση για τους πολίτες μας», δήλωσε σε συνέντευξή του, καλώντας και άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Δανίας.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτικής
Η Δανία έχει μετατραπεί από παρίας σε ηγέτη στη μεταναστευτική πολιτική, με την υποστήριξη μιας ισχυρής πλειοψηφίας κρατών-μελών. Η πρωτοβουλία της για «κέντρα επιστροφής» και η αναθεώρηση του πλαισίου ασύλου ενδέχεται να διαμορφώσουν το μέλλον της ΕΕ. Ωστόσο, η έλλειψη συγκεκριμένων σχεδίων και οι ανθρωπιστικές επιφυλάξεις υπογραμμίζουν τις προκλήσεις που απομένουν.
Η Δανία αποδεικνύει ότι η αυστηρή διαχείριση της μετανάστευσης μπορεί να συνδυαστεί με προοδευτικές αξίες, προσφέροντας ένα μοντέλο που κερδίζει έδαφος. Καθώς η ΕΕ προχωρά, η ισορροπία μεταξύ ελέγχου και ανθρωπισμού θα παραμείνει στο επίκεντρο.
