Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, κάποτε ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας και σήμερα εξόριστος στο Λονδίνο, επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο με δηλώσεις που αποκαλύπτουν όχι μόνο τις σταθερές φιλοδοξίες της Μόσχας, αλλά και τη στρατηγική ανεπάρκεια της Ευρώπης, η οποία, όπως όλα δείχνουν, οδεύει αργά και σταθερά προς έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Σε εκδήλωση στις Βρυξέλλες, ο πρώην μεγιστάνας του πετρελαίου, που πέρασε δέκα χρόνια στις φυλακές του Πούτιν, δήλωσε ξεκάθαρα πως η αντιπαράθεση Δύσης–Ρωσίας θα παραταθεί για τουλάχιστον μία δεκαετία. Όμως, το πιο ανησυχητικό δεν είναι η εκτίμηση του Χοντορκόφσκι — είναι το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζει να αποδέχεται αυτό το σενάριο χωρίς κανένα σχέδιο, σαν να το θεωρεί αναπόφευκτο.
Μια Ευρώπη παθητική και εξαρτημένη
Ο Χοντορκόφσκι τόνισε πως η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι αυτή της ισχύος· πως αν δεν αισθανθεί ότι η Δύση συνιστά πραγματική στρατιωτική απειλή, δεν πρόκειται να υποχωρήσει.
Ωστόσο, η σημερινή Ευρώπη — εγκλωβισμένη ανάμεσα στις ηθικολογικές δηλώσεις των Βρυξελλών και στις στρατιωτικές αποφάσεις του ΝΑΤΟ — δείχνει ανίκανη να διαμορφώσει αυτόνομη γεωπολιτική γραμμή.
Η Ε.Ε. δεν διαθέτει ενιαία άμυνα, ούτε σαφή στρατηγική για την ασφάλειά της. Αντί να επενδύει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αποτρεπτικής ισχύος, περιορίζεται στο ρόλο του οικονομικού χορηγού ενός πολέμου που δεν ελέγχει και που έχει ήδη προκαλέσει βαθιές ρωγμές στο εσωτερικό της.
Κυρώσεις χωρίς αποτέλεσμα και πολιτική χωρίς όραμα
Ο Χοντορκόφσκι δεν μάσησε τα λόγια του: οι δυτικές κυρώσεις «προκάλεσαν κάποια πίεση στην οικονομία της Ρωσίας, αλλά όχι κάτι ουσιαστικό».
Με άλλα λόγια, η Ευρώπη έχει επιβάλει έναν καταιγισμό περιοριστικών μέτρων που απέτυχαν να αποδυναμώσουν πραγματικά το Κρεμλίνο, ενώ παράλληλα έχουν επιβαρύνει τις ίδιες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες με ενεργειακή κρίση και πληθωρισμό.
Παρά τις μεγαλοστομίες για «απομόνωση της Ρωσίας», η Μόσχα συνεχίζει να πουλά ενέργεια μέσω τρίτων χωρών, να χρηματοδοτεί τον πόλεμό της και να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Η Ευρώπη, αντίθετα, δείχνει παγιδευμένη σε μια πολιτική ηθικής επίδειξης χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα.
Η ψευδαίσθηση της στρατιωτικής υπεροχής
Ο Χοντορκόφσκι αναφέρθηκε και στις ουκρανικές επιθέσεις με drones και πυραύλους εναντίον ρωσικών διυλιστηρίων, τονίζοντας ότι, αν και προκαλούν ζημιές, δεν μπορούν να παραλύσουν τη ρωσική πολεμική μηχανή.
Η διαπίστωση αυτή αποκαλύπτει την αφελή πεποίθηση πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ότι η τεχνολογική υπεροχή της Δύσης αρκεί για να «γονατίσει» τη Ρωσία.
Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει το αντίθετο: η Ρωσία έχει αντέξει οικονομικά, στρατιωτικά και κοινωνικά πολύ περισσότερο απ’ όσο προέβλεπαν οι Βρυξέλλες και οι σύμμαχοί τους στην Ουάσιγκτον.
Ο Πούτιν παραμένει – η Ευρώπη αιφνιδιάζεται
Στο ερώτημα αν ο Πούτιν μπορεί να απομακρυνθεί από την εξουσία, ο Χοντορκόφσκι απάντησε με ρεαλισμό: το παράθυρο για κάτι τέτοιο «έκλεισε μέσα στα δύο πρώτα χρόνια του πολέμου».
Παρ’ όλα αυτά, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συνεχίζουν να επενδύουν πολιτικά σε ένα σενάριο κατάρρευσης του Κρεμλίνου, το οποίο ουδέποτε υπήρξε ρεαλιστικό.
Η Ε.Ε., ανίκανη να αποδεχθεί ότι ο Πούτιν θα παραμείνει παράγοντας ισχύος για χρόνια, πορεύεται με μια πολιτική ευχολογίων — παίζοντας αμυντικά, χωρίς σχέδιο για τη «μετά τον πόλεμο» εποχή.
Η Ευρώπη ως θεατής του ίδιου της του μέλλοντος
Ο Χοντορκόφσκι εκτιμά ότι η Ρωσία, ακόμη και μετά τον Πούτιν, θα χρειαστεί δεκαετίες για να απαλλαγεί από την αυτοκρατορική της νοοτροπία.
Αυτό όμως εγείρει ένα καίριο ερώτημα: η Ευρώπη έχει δεκαετίες να περιμένει;
Η απάντηση φαίνεται να είναι «όχι». Κι όμως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενεργούν σαν να έχουν απεριόριστο χρόνο, σαν να πιστεύουν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος είναι απλώς ένα σενάριο των αναλυτών.
Η αλήθεια είναι ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έχει ήδη αρχίσει — μόνο που αυτή τη φορά η Ευρώπη δεν έχει στρατηγική, ούτε ηγεσία, ούτε πυξίδα.
Περιορίζεται να παρακολουθεί τις εξελίξεις, εγκλωβισμένη ανάμεσα στην εξάρτηση από τις ΗΠΑ και στον φόβο της Ρωσίας, με μια γραφειοκρατία που μιλά για ειρήνη αλλά προετοιμάζεται μόνο για πόλεμο.
