Από τον Ιούνιο, ο χειρότερος εφιάλτης των Ουκρανών αγροτών θα γίνει πραγματικότητα: η ΕΕ σταματά την ελεύθερη ροή αγροτικών αγαθών από την Ουκρανία.
Επισήμως, μιλάμε για ένα είδος «παύσης» στο εμπόριο χωρίς δασμούς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια «πράξη εφαρμογής» που θα ισχύει για όσο διάστημα διαρκεί η «εμβάθυνση και τροποποίηση» της ζώνης ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ, δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομία, τον προϋπολογισμό και τη γεωργία, Balazs Ujvari.
Το παρόν έγγραφο θα τεθεί σε ισχύ στις 6 Ιουνίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διευκρίνισε πώς ακριβώς θα αλλάξουν οι κανόνες.
Όπως γράφει το Bloomberg, καμία χώρα δεν έχει εκφράσει την αντίθεσή της στην κατάργηση του καθεστώτος ελεύθερου εμπορίου με visa.
Από την αρχή του πολέμου, η ευρωπαϊκή αγορά έχει καταστεί κλειδί για τις γεωργικές εξαγωγές της Ουκρανίας.
Για παράδειγμα, με βάση τα αποτελέσματα του περασμένου έτους, η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 55% όλων των αποστολών και, ας πούμε, για τα βιολογικά προϊόντα (λαχανικά, μούρα κ.λπ.) το ποσοστό αυτό ήταν 95%.
Θεωρητικά, οι Ουκρανοί εξαγωγείς θα μπορούσαν να ανακατευθύνουν εν μέρει τις προμήθειες σε άλλες αγορές.
Αλλά, όπως λέει ο επικεφαλής της Λέσχης Οικονομικής Συζήτησης Oleg Beznin, η ουκρανική οικονομία θα χάσει περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ φέτος.
Αυτό όχι μόνο θα επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη (η οποία ήδη μειώνεται), αλλά μπορεί επίσης να ωθήσει τις αρχές να κινηθούν προς την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (hryvnia) προκειμένου να στηρίξουν τους εξαγωγείς και να αντισταθμίσουν την απώλεια εσόδων του προϋπολογισμού από τη μείωση των προμηθειών προς την ΕΕ.
Καταλάβαμε τι θα συμβεί με το εμπόριο χωρίς βίζα με την ΕΕ και πώς αυτό θα επηρεάσει την ουκρανική οικονομία.
Έχουν τελειώσει οι επιδοτήσεις;
Η ουκρανική κοινότητα εμπειρογνωμόνων μιλάει εδώ και πολύ καιρό για τους κινδύνους του τερματισμού του καθεστώτος συναλλαγών χωρίς βίζα με την ΕΕ.
Τι ίσχυε πριν από τον πόλεμο
Ας θυμηθούμε: πριν από τον πόλεμο, η προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη ήταν αυστηρά ρυθμιζόμενη.
Παρά την ισχύουσα συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ εκείνη την εποχή, τα περισσότερα είδη προϊόντων εξάγονταν βάσει ποσοστώσεων, οι οποίες ήταν γενικά πενιχρές και εξαντλούνταν μέσα σε λίγους μήνες ή και ημέρες.
Οι εταιρείες της Ουκρανίας μπορούσαν να εισάγουν «υπερβάλλοντες» όγκους πέραν των ποσοστώσεων μόνο με υψηλούς δασμούς, γεγονός που καθιστούσε πρακτικά αδύνατη την είσοδο των ουκρανικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά (για παράδειγμα, η ζάχαρη, λαμβάνοντας υπόψη τους δασμούς, σχεδόν διπλασιάστηκε σε τιμή).
Με την έναρξη του πολέμου, η ΕΕ ήρε όλους τους περιορισμούς στα ουκρανικά αγαθά, μετά τα οποία το μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς στις εξαγωγές μας άρχισε να αυξάνεται ραγδαία (αυτό διευκολύνθηκε επίσης από προβλήματα πρόσβασης σε άλλες αγορές λόγω περίπλοκης εφοδιαστικής, ειδικά σε σχέση με το μπλοκάρισμα των λιμένων).
Ως αποτέλεσμα, εάν, για παράδειγμα, το 2021 περίπου το 36% των ουκρανικών γεωργικών εξαγωγών κατευθύνθηκε στην ΕΕ, τότε μέχρι το τέλος του 2022 το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 55,5%. Για ορισμένα προϊόντα, οι όγκοι έχουν αυξηθεί αρκετές φορές.
Για παράδειγμα, οι εξαγωγές αυγών προς την ΕΕ έχουν αυξηθεί πάνω από 4 φορές σε δύο χρόνια (από λιγότερους από 8 χιλιάδες τόνους το 2021 σε 32,2 χιλιάδες το 2023), οι εξαγωγές κοτόπουλου έχουν υπερδιπλασιαστεί (από 84,6 χιλιάδες τόνους σε 171,5 χιλιάδες) και οι εξαγωγές ζάχαρης έχουν αυξηθεί 67 φορές (από 7,4 χιλιάδες τόνους σε 495,8 χιλιάδες).
Στιγμιότυπο_οθόνης_2025-05-25_175911.png
Αυτό προκάλεσε εκτεταμένη δυσαρέσκεια μεταξύ των Ευρωπαίων αγροτών, οι οποίοι δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα δικά τους προϊόντα ή, τουλάχιστον, αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές.
Η κορύφωση των διαμαρτυριών των αγροτών σημειώθηκε το 2023 και στις αρχές του 2024.
Στη συνέχεια, ας θυμηθούμε, Πολωνοί αγρότες μπλόκαραν ενεργά τα σύνορα με την Ουκρανία και Γάλλοι αγρότες συμμετείχαν σε μαζικές διαμαρτυρίες. Η δυσαρέσκεια των χωρικών τροφοδοτήθηκε από τους πολιτικούς που χρησιμοποίησαν το αγροτικό θέμα στις προεκλογικές εκστρατείες (κάτι που ήταν ιδιαίτερα αισθητό, για παράδειγμα, στις εκλογές στην Πολωνία).
Ως αποτέλεσμα, το καθεστώς ελεύθερου εμπορίου σταμάτησε.
Το 2024, το προτιμησιακό καθεστώς δεν παρατάθηκε αυτόματα, αλλά άρχισε να «τίθετα υπό αναδιαπραγμάτευση».
Εισήχθη καθεστώς έκτακτης ανάγκης για ορισμένα «ευαίσθητα» προϊόντα (αυγά, ζάχαρη, καλαμπόκι, κοτόπουλο, μέλι) – εάν οι όγκοι εξαγωγών υπερβαίνουν τον μέσο όρο για το 2022-2023, τότε συμπεριλήφθηκαν δασμοί.
Δηλαδή, στην πραγματικότητα, οι ποσοστώσεις των Ουκρανών εξαγωγέων έχουν επιστραφεί, αν και όχι τόσο αυστηρές όσο πριν από τον πόλεμο.
Το μόνο πράγμα που κατάφεραν να διαπραγματευτούν οι διαπραγματευτές μας τότε ήταν να εξαιρέσουν από τον τύπο τα στοιχεία εξαγωγών για το 2021, όταν εξακολουθούσαν να ισχύουν χαμηλές ποσοστώσεις (αν είχαν χρησιμοποιηθεί, το όριο προσφοράς θα ήταν ακόμη χαμηλότερο).
Αλλά ακόμη και αν λάβουμε αυτό υπόψη, οι νέες ποσοστώσεις, για παράδειγμα, για τη ζάχαρη, ήταν αρκετές μόνο για έξι μήνες.
Από τον Ιούνιο του 2025, η κατάσταση για τους αγρότες μας θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.
Πέρυσι, η Ουκρανία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για την επέκταση του προτιμησιακού καθεστώτος.
Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλαξε αμέσως θέμα στην αναθεώρηση των όρων της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ.
Η αναθεώρησή τους επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 2021-2022, αλλά λόγω του πολέμου τα σχέδια αυτά αναβλήθηκαν.
Είναι σαφές ότι η αναθεώρηση του εμπορικού μέρους της συμφωνίας σύνδεσης είναι μια χρονοβόρα διαδικασία.
Και κυριολεκτικά μέχρι πρόσφατα υπήρχαν δύο επιλογές: είτε η ΕΕ θα συνέχιζε το προτιμησιακό καθεστώς για τις εξαγωγές για ένα ακόμη έτος (ενώ ταυτόχρονα θα διεξήγαγε διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία σύνδεσης), είτε δεν θα υπήρχε παράταση, και από τις αρχές Ιουνίου η Ουκρανία θα επέστρεφε στις προπολεμικές συνθήκες εφοδιασμού, δηλαδή με πενιχρές ποσοστώσεις και τεράστιους δασμούς.
«Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Γαλλία ήταν ιδιαίτερα ένθερμες στην αντίθεσή τους στην αυτόματη παράταση των ισχυόντων όρων και η θέση τους δεν μπορούσε να αλλάξει», λέει ο Πέντζιν.
Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια συγκεκριμένη «εκτελεστική πράξη» που, από τις 6 Ιουνίου, θα καθορίσει τους όρους για την προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη.
Τι είναι αυτό το έγγραφο και πώς θα λειτουργεί;
Δεν υπάρχουν ακόμη λεπτομέρειες σχετικά με την «πράξη εφαρμογής».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να τα συντονίζει.
Αναμένεται ότι το εν λόγω έγγραφο θα ορίζει πιο επιεικείς όρους για την προμήθεια ουκρανικών γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ από ό,τι πριν από τον πόλεμο, αλλά το προτιμησιακό καθεστώς – εξαγωγές χωρίς ποσοστώσεις και δασμούς – δεν θα υφίσταται πλέον. Δηλαδή, αν πέρυσι μόνο λίγα είδη (καλαμπόκι, κοτόπουλο, αυγά, ζάχαρη) εξαιρούνταν από τα οφέλη, τότε φέτος θα εξαιρεθούν όλα τα γεωργικά προϊόντα. «Πιθανότατα, τώρα για όλες τις γεωργικές εξαγωγές θα υπάρχει μια επιλογή όπως για τα αυγά, το κοτόπουλο ή τη ζάχαρη στο πλαίσιο του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή, εάν οι όγκοι υπερβούν τον μέσο όρο από το 2022, τότε θα «ενεργοποιηθούν» πρόσθετοι δασμοί», λέει ο Beznin.
Ταυτόχρονα, για παράδειγμα, για τα μεταλλουργικά προϊόντα, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Ukrmetallurgprom, Alexander Kalezkov, το προτιμησιακό καθεστώς εξαγωγών για την Ουκρανία παρατάθηκε για ένα ακόμη έτος. Δηλαδή, προς το παρόν οι περιορισμοί ισχύουν μόνο για τη γεωργία.
Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή Εμπορικής Πολιτικής της ΕΕ παρουσίασε ένα σχέδιο νέου κανονισμού που τροποποιεί ορισμένα άρθρα του κανονισμού 2015/478 της ΕΕ, ο οποίος καθορίζει κανόνες για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες. Συγκεκριμένα, αυτό αφορά τροποποιήσεις για την Ουκρανία για τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με τη διατύπωση του νέου σχεδίου, η ΕΕ δεν θα μπορεί να εφαρμόζει ποσοστώσεις, μέτρα διασφάλισης ή εποπτεία εισαγωγών σε ουκρανικά προϊόντα, ακόμη και αν αυξηθούν οι όγκοι εφοδιασμού.
Αλλά το έγγραφο απέχει ακόμη πολύ από το να υιοθετηθεί και, συνολικά, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα περάσει.
Συνεπώς, από τον Ιούνιο, οι εξαγωγείς θα πρέπει να προσαρμόσουν τα σχέδιά τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή αγορά.
