«Το κοινό εκτίθεται υπερβολικά στις συνωμοσίες και στις εκρήξεις και σε όλα αυτά τα σκατά που δεν σημαίνουν τίποτα για την εμπειρία του να είσαι άνθρωπος»
Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου σκηνοθέτης του Birdman
Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Όπως όμως έχουμε αναφέρει πολλές φορές, καμία κινηματογραφική μεταφορά στη βιομηχανία του Χόλιγουντ δεν είναι τυχαία. Στην εποχή όπου το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύστημα παίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή μας καθώς ο φόβος της τρομοκρατίας έχει ανατείλει από τους φανατικούς του Ισλάμ και απειλεί να τινάξει τις κοινωνίες στον αέρα, οι υπερήρωες (στρατιώτες ή κατάσκοποι) που παρουσιάζονται στις σκοτεινές αίθουσες ή την μικρή οθόνη φαίνεται πως αποτελούν τη μόνη λύση. Σαφέστατα και υπερήρωες όπως αυτοί που πρωταγωνιστούν στα κόμικς και τις κινηματογραφικές /τηλεοπτικές μεταφορές τους δεν υπάρχουν. Υπάρχουν όμως σε ένα διαφορετικό επίπεδο δυνατοτήτων όλα όσα πράτουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπουμε κατασκόπους να παραβιάζουν κάθε πτυχή της ιδιωτικότητας του πολίτη ή στρατιώτες να αντιμετωπίζουν με απίστευτα όπλα τρομοκράτες ή εξαγριωμένα πλήθη στη βιομηχανία της διασκέδασης η οποία χρησιμοποιείται με σκοπό να εξοικειώσει το ευρύ κοινό με συμπεριφορές/αντιλήψεις/καταστάσεις που ετοιμάζονται
Είναι γνωστό εξάλλου πως τόσο η CIA όσο και το Πεντάγωνο συνεργάζονται σε αρκετές περιπτώσεις με τα κινηματογραφικά στούντιο είτε ως σύμβουλοι είτε ενεργά σε μια ταινία παρέχοντας τα κατάλληλα στρατιωτικά υλικά. Η CIA στη σελίδα της με τίτλο Entertainment Industry Liaison αναφέρει πως αποτελεί το κλειδί πολλών κινηματογραφικών ταινιών, ενώ ανάλογο τμήμα διαθέτει και το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ. Το τμήμα ονομάζεται Entertainment Media Officer και παρέχει στρατιωτική βοήθεια στη παραγωγή ταινιών σε κινηματογράφο και τηλεόραση. Χαρακτηριστική περίπτωση συνεργασίας αποτελεί η ταινία X-MEN στις ταινίες X-Men η Αρχή: Γούλβεριν (X-Men Origins: Wolverine, 2009) και X-Men: Η Πρώτη Γενιά (X-Men: First Class, 2011) όπου μέσα από την ιστορία των υπερηρώων διαφημίστηκε ο Αμερικάνικος στρατός. Ας μη λησμονούμε εξάλλου πως οι ΗΠΑ τη δύναμη τους όλα τα προηγούμενα χρόνια, πέρα από τη πολιτική ισχύ και τη στρατιωτική/βιομηχανική υπεροχή τους, την εξάπλωσαν χάρη στη πολιτισμική προπαγάνδα μέσω του κινηματογράφου και της προβολής του αμερικάνικου ονείρου.
Η συνταγή της επιτυχίας όλων των παραπάνω είναι δεδομένη καθώς οι υπερήρωες συναρπάζουν το κοινό και οι μεταφορές τους από τα κομικς στην οθόνη αποτελούν εγγυημένη επιτυχία καθώς οι ιστορίες τους είναι γνωστές σε ένα μεγάλομέρος του κοινού ενώ ταυτόχρονα συνδυάζουν το ανθρώπινο με το εξωπραγματικό. Το κοινό σημείο στις ιστορίες των περισσοτέρων είναι πως από απλοί άνθρωποι μέσω κάποιου ατυχήματος ή ενός πειράματος (επιστημονικού ή στρατιωτικού) μετατράπηκαν σε άτομα με υπερφυσικές ικανότητες. Η φιλοσοφία πίσω από την οποία κινούνται έχει να κάνει με την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την πάταξη του εγκλήματος, και την αποδοχή της διαφορετικότητας. Οι υπερήρωες, είναι άνθρωποι πονεμένοι, συνήθως ορφανοί και με οικονομικές δυσχέρειες ώστε να ανταποκρίνονται στις δυσκολίες του μέσου ανθρώπου.Ταυτόχρονα η ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου να υπάρχει κάποιος ήρωας που θα τον σώσει, μια ανάγκη που βασίζεται στη ψυχολογία των μαζών και συναντάται ακόμη και στις αρχαίες τραγωδίες με τον από μηχανής Θεό που έδινε τη λύση στον κουρασμένο/βασανισμένο ήρωα, είναι μια αρχέγονη ανάγκη των κοινωνιών,που επιτείνεται στις μέρες μας λόγω των οικονομικών προβλημάτων των κοινωνιών.
Η επέλαση των υπερηρώων στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη έρχεται ως πανάκεια των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί νέοι ενώ στα πλαίσια της κουλτούρας του κινηματογράφου αποτελεί τη μόδα των ημερών. «Πολιτιστική γενοκτονία» που δρα ως δηλητήριο είχε χαρακτηρίσει την εν λόγω επέλαση ο Μεξικανός σκηνοθέτης Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου,ο οποίος προσπάθησε με τη ταινία Birdman (Η Απρόσμενη Αρετή της Αφέλειας) να δώσει μια σαρκαστική προσέγγιση του φαινομένου των υπερηρώων στη πραγματική ζωή με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κίτον που στις πρώτες κινηματογραφικές μεταφορές είχε ενσαρκώσει τον Batman. Γενοκτονία του ανθρώπου θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε από την πλευρά μας τη συγκεκριμένη επέλαση καθώς η βία έχει το πρώτο λόγ. Superman, Batman, Spiderman, Captain America και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές των κόμικς χρησιμοποιούν τη βία ως το μέσο για να λύσουν όλα τα προβλήματα. Μάχες με υπερσύγχρονα όπλα, δυνάμεις που δεν έχουν καμία σχέση με το ανθρώπινο σώμα μεταλλαγμένων και υπερφυσικών ατόμων και μια ζωή σκοτεινή καθώς είναι αναγκασμένοι να κρύβονται για να μην αποκαλύψουν την ταυτότητά τους.
Την ίδια ώρα σαφέστατες αναφορές έστω και σ΄ένα δεύτερο επίπεδο γίνονται για πολιτικά και όχι μόνο γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα ο Iron Man είναι ο μεγαλοφυής μηχανικός και βιομήχανος Τόνι Σταρκ ο οποίος κατασκευάζει όπλα. Όταν βρίσκεται στο Αφγανιστάν (δεν είναι τυχαία η επιλογή της χώρας) για να παρουσιάσει τον πύραυλο Τζέρικο που ανέπτυξε η εταιρία του, δέχεται επίθεση. Τραυματίζεται σοβαρά στο στήθος και πέφτει θύμα απαγωγής από μια ομάδα επαναστατών (άραγε αφήνει υπονοούμενα για τους Ταλιμπάν ;;) που τον θέλει για να τους φτιάξει έναν πύραυλο. Ο Τόνι τότε δημιουργεί μια ισχυρή μεταλλική πανοπλία ώστε να αποδράσει και μετατρέπεται ο ίδιος στον στρατιώτη του μέλλοντος.Η ιστορία του Superman σε πολλές περιπτώσεις θεωρείται πως έχει θρησκευτικές προεκτάσεις καθώς ο εξωγήινος υπερήρωας που ήρθε για να υπερασπιστεί το πλανήτη Γη παρουσιάζεται ως Μεσσίας-Σωτήρας. «Νομίζω ότι η σχέση μεταξύ του Ιησού και του Superman δεν είναι ένα πράγμα που εφευρέθηκε σε αυτήν την ταινία, είναι ένα πράγμα που έχουμε δει από τη δημιουργία του Σούπερμαν» απολογείται ο παραγωγός της ταινίας Man Of Steel (203), Zack Snyder για την κριτική που δέχτηκε ότι στην αφίσα αλλά και καθόλη τη διάρκεια της ταινίας ο Superman παρομοιάζεται με τον Ιησού Χριστό. Ας μην ξεχνάμε πως σε αρκετές συνέχεις του κόμικ ο πρωταγωνιστής Superman πεθαίνει και ανασταίνεται ως άλλος Θεός ενώ προέρχεται από άλλο πλανήτη όπου οι κάτοικοί του είναι εξωγήινοι και πιο εξελιγμένοι πνευματικά και σωματικά από τους ανθρώπους (σαφείς αναφορές στη Σαηεντολογία άραγε;;).
Ο Captain America είναι ο Στηβ Ρότζερς, ένας αδύναμος νεαρός που δέχτηκε να γίνει ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο θα δοκιμαζόταν ο ορός του υπερστρατιώτη, ένας ορός ο οποίος είχε την ικανότητα να αυξάνει τις ικανότητες ενός ανθρώπου. Σκοπός του προγράμματος ήταν να δημιουργήσει πολλούς υπερστρατιώτες για να βοηθήσουν τις ΗΠΑ να κερδίσουν τον πόλεμο. Πράγματι, ο Στιβ απέκτησε πολύ δυνατό σώμα, ταχύτητα και εξυπνάδα. Βλέποντας ότι το πείραμα είχε επιτυχία, κάποιοι κατάσκοποι που είχαν εισβάλει στο εργαστήριο, σκότωσαν τον εφευρέτη του ορού, ο οποίος ήταν ο μόνος άνθρωπος που ήξερε πως να τον συνθέσει. Το κόμικ δημιουργήθηκε το Μάρτιο του 1941με σαφέστατες αναφορές στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο με σκοπό να ενισχύσει/εμψυχώσει το σθένος των Αμερικανών στρατιωτών σε μια δύσκολη περίοδο. Αυτόπου περνάει σε δεύτερη μοίρα όμως είναι το στρατιωτικό πρόγραμμα που αφήνει να εννοηθεί ότι ετοιμάζεται σε εργαστήρια αλλά έμεινε στη μέση. Εξάλλου στη μεταφορά του Captain America στη μεγάλη οθόνη παρουσιάζεται με κάθε τρόπο η εξέλιξη καθώς τόσο η S.H.I.E.L.D ( Strategic Hazard Intervention Espionage Logistics Directorate), γνωστή στο Ελληνικό κοινό ως Ασπίδα (είναι η κυβερνητική οργάνωση στην οποία μετέχει ο Captain America) όσο και η αντίπαλός της η τρομοκρατική παραστρατιωτική Hydra, που προωθεί τη νέα τάξη πραγμάτων των Ναζί, ετοιμάζουν μέσα από πειράματα υπερστρατιώτες.
Η Μαύρη Χήρα (Black Widow) η γυναίκα σουπερ ηρωίδα της Marvel είναι η Νατάσα Ρόμανοφ που αποστατεί από τη πρώην Σοβιετική Ένωση και στις ΗΠΑ πλέον ονομάζεται Νάταλι Ράσμαν. Για πρώτη φορά εμφανίζεται το 1964 μεσούσης του Ψυχρού Πολέμου, όπου οι ήρωες των κόμικς χρησιμοποιήθηκαν ως όπλο κατάλληλης προπαγάνδας απέναντι στους κακούς σοβιετικούς πράκτορες ( σαφέστατες αναφορές υπάρχουν και στους «X-Men: Days of Future Past» με εξέλιξη της κινηματογραφικής ιστορίας στην Κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962). Σήμερα όμως ο προσδιορισμός Μαύρη Χήρα συνδέει τη συγκεκριμένη ηρωίδα με τις Μαύρες Χήρες, τις φανατικές ισλαμίστριες της Τσετσενίας.
Εκτός βέβαια από τους γνωστούς μας υπερήρωες των κομικς, η εταιρεία Marvel είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία του κόσμου των Transformers. Ο κατασκευαστής παιχνιδιών Hasbro προσέγγισε λοιπόν τον αρχισυντάκτη της Marvel, Jim Shooter, και τους συγγραφείς Denny O’Neil και Bob Budiansky στη δεκαετία του 1980: έχοντας ήδη αγοράσει τα ρομπότ που μεταμφιέζονταν αυτοκίνητα από την ιαπωνική Takara, η Hasbro χρειαζόταν μια αμερικανική εκδοχή των ηρώων. Ο O’Neil συνέλαβε την ιδέα του Optimus Prime και ο Budiansky δημιούργησε τον Megatron, την ώρα που ο Shooter ανέπτυξε μια 8σελιδη σύνοψη των σχέσεων που διέπουν τα Decepticons και τα Autobots, δίνοντας ένα σχηματικό περίγραμμα όλης της ιστορίας! Επίσης, η Marvel έπαιξε το δικό της καθοριστικό ρόλο στη μεταφορά των zombies από τις ιστορίες της Αφρικής και των βουντού στα comics και έπειτα στη μεγάλη οθόνη,καθώς κυκλοφόρησε πρώτη το 1973 το Tale of the Zombie, αποκτώντας και τα αποκλειστικά δικαιώματα της λέξης zombie την οποία αργότερα πατεντάρισε σε«Marvel Zombies». Κατανοούμε λοιπόν από τα παραπάνω πως πίσω από τους υπερήρωες δεν κρύβονται και τόσο αθώες ιστορίες, αλλά ιστορίες που παραπέμπουν σε ένα κόσμο μυστικών υπηρεσιών, τρομοκρατών και βίας.
Για να μπορέσουμε όμως να κατανοήσουμε καλύτερα τον σκοτεινό κόσμο των κόμικς καλό θα ήταν να δούμε τηνιστορία της δημιουργίας των δυο αντίπαλων εταιρειών, της DC και της Marvel.
H DC Comics ιδρύθηκε το 1934 ως National Allied Publications και είναι μία από τις μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην αγορά για τα αμερικανικά κόμικς και τα συναφή μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι η μονάδα δημοσίευσης της DC Entertainment, μια εταιρεία της Warner Bros Entertainment η οποία ανήκει στην Time Warner. Τα DC Comics παράγουν υλικό που διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό γνωστών χαρακτήρων, συμπεριλαμβανομένων των Superman, Batman, Wonder Woman, Green Lantern, Flash, Aquaman, Hawkman, Hawkgirl, Green Arrow, Black Canary, και Martian Manhunter, παράλληλα με ομάδες υπερηρώων όπως η Justice League και Teen Titans, καθώς και ανταγωνιστές, όπως οι Lex Luthor, Joker, Darkseid, Riddler, Catwoman, Brainiac, και Penguin. Eκδότης της εταιρείας υπήρξε ο εβραϊκής καταγωγής Harry Donenfeld.
Ήταν η εποχή αμέσως μετά την έναρξη του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου που ο Superman με το κομικ Man Of Steel μεσουρανούσε ενάντια στους Ναζί με τον μύθο να αναφέρει πως ο υπουργός Προπαγάνδας του Γ΄Ράιχ Γιόζεφ Γκέμπελς πήδηξε όρθιος στο μέσο μιας συνεδρίασης στο Ράιχσταγκ και κατήγγειλε τον Man of Steel ως Εβραίο.
Η Marvel Comics ή απλά Μarvel είναι αμερικανική εκδοτική εταιρεία κόμικς, η διασημότερη ίσως στον κόσμο και η μεγαλύτερη των ΗΠΑ μαζί με τη DC Comics. Οι χαρακτήρες της είναι πασίγνωστοι, με κυριότερους τον Σπάιντερμαν, τους X-Men, τους 4 Φανταστικούς, τον Χαλκ, τον Iron Man, τον Κάπταιν Αμέρικα και πολλούς άλλους. Αποτελεί κομμάτι της μητρικής εταιρείας Marvel Entertainment.Η Μάρβελ ιδρύθηκε από τον εβραϊκής καταγωγής εκδότη Martin Goodman το 1939 με το όνομα τότε Timely Comics. Η νέα εταιρεία κυκλοφόρησε το πρώτο της κόμικς τον Οκτώβριο αυτού του έτους, με τίτλο Marvel Comics.Ο δημιουργοί του Captain America Joe Simon και ο Jack Kirby, εβραίοι στην καταγωγή και οι δυο, έβαλαν τον υπερήρωα να πολεμάει εναντίον του ναζί πράκτοραRed Skull. Το alter ego του Captain America, ο Steve Rogers θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα σύμβολο για την στερεότυπη εικόνα του Εβραίου, ως αδύναμου και παθητικού. Όλα αυτά μέχρι που πήρε έναν ορό που τον μετέτρεψε στον πανίσχυρο Captain America. Ο ορός δημιουργήθηκε από τον “καθηγητή Reinstein”, μια προφανή παραπομπή στον φημισμένο Εβραίο φυσικό Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Αμέσως μετά το τέλος του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου η βιομηχανία των κόμικς είχε εύλογη πτώση για να ξανανθίσει την δεκαετία του 60 και του 70 όπου τον ρόλο των κακών πήραν οι Σοβιετικοί πράκτορες σε μια εποχή που η προπαγάνδα περί πυρηνικής απειλής μεσουρανούσε στον πλανήτη. Μετά τηνπτώση του τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 90 και στην αρχή της νέας χιλιετίας τα κόμικς παρέμειναν στην επικαιρότητα χάνοντας κάτι από την παλιά τους αίγλη για να φτάσουμε στη τελευταία πενταετία όπου οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές τους τα επανέφεραν στο επίκεντρο της προσοχής του νεανικού και όχιμόνο κοινού. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι ποιο ο λόγος αυτής της επανάκαμψης και η απάντηση θα πρέπει να συνδυαστεί με τα πολιτικό-οικονομικά γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο που εισάγουν τις κοινωνίες σε μια νέα εποχή πολέμου. Οι σούπερ ήρωες των κόμικς έδρασαν ως αντίδοτο ή ως θέλγητρο στο αναγνωστικό κοινό την εποχή του Β’Παγκόσμιου Πολέμου και στη συνέχεια σε μια εποχή όπου υπήρχε ο φόβος ενός πυρηνικού πολέμου ανάμεσα στις τότε μεγάλες δυνάμεις, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ. Σήμερα μπορεί να μην υφίσταται η πολεμική απειλή με την έννοια μθας γενικευμένης σύρραξης,έχουμε ομως περάσει στην εποχή του υβριδικού πολέμου της τρομοκρατίας. Επομένως η επιστροφή των υπερηρώων έρχεται να σηματοδοτήσει τη νέα αυτή θερμή περίοδο θέλοντας να γαλουχήσει και να εκπαιδεύσει τις νέες γενιές σε πιο βίαιες και στρατιωτικές λύσεις στο όνομα της ασφάλειας. Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι σούπερ πρωταγωνιστές κινούνται αυθαίρετα στο χωροχρόνο και από τις συμβατικές έννοιες της ανθρώπινης κοινότητας, αγνοοώντας κοινωνικές συνθήκες/συμβάσεις όπως το γάμο, την οικογένεια και τα παιδιά. Δεν είναι τυχαίο ότι επεμβαίνουν πάντα με ακραίους βίαιους τρόπους χωρίς συναισθηματισμούς ως καλοκουρδισμένες μηχανές παραπέμποντας σε ανθρώπους μηχανές των επόμενων ετών όπου θα εκτελούν διαταγές στο όνομα ενός παγκόσμιου (;;) καλού.
Ίσως τώρα σ΄αυτές τις δύσκολες εποχές να είναι πιο επιβεβλημένη από ποτέ η εμφάνιση ενός σούπερ ήρωα που θα βασίζεται στο ψυχικό σθένος και στους ευγενικούς σκοπούς και θα αφήσει στην άκρη τα κάθε λογής στρατιωτικά/βιομηχανικά βοηθήματα και ορούς.
Οι Ρώσοι έχουν τον δικό τους υπερήρωα
Ο Ρώσος πρόεδρος που απολαμβάνει τη μέγιστη δημοτικότητα το τελευταίο διάστημα, ιδιαίτερα μετά τις κινήσεις του στην Ουκρανική κρίση και την πυγμή του στον πόλεμο της Συρίας αλλά και με τις δηλώσεις του εναντίον των τρομοκρατών αναλαμβάνει να εξαργυρώσει τη δημοτικότητά του δημιουργώντας τον ιδανικό Ρώσο ήρωα στο πρόσωπό του. Με τις ευλογίες του Κρεμλίνου σε μια προσπάθεια να φέρει τον Πούτιν ακόμη πιο κοντά στο κοινό, κάθε χρόνο σχεδόν τα τελευταία έτη κυκλοφορεί στη Μόσχα ημερολόγιο με φωτογραφίες του Ρώσου ηγέτη αλλά και άρωμα.
Κάθε μήνας στο ημερολόγιο του συνοδεύεται από μια φωτογραφία του δημοφιλούς ηγέτη. Ψαρεύει γυμνόστηθος, σηκώνει βάρη, πηγαίνει στην εκκλησία. Τα καρέ εμπλουτίζονται με κείμενα του Πούτιν στα οποία καταγράφονται η αγάπη του για τη Ρωσία, για τα σκυλιά, για τα άλογα, ενώ αναφέρεται και στη στρατιωτική δύναμη της χώρας του. Η αλήθεια είναι πως δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τους ήρωες της DC και της Marvel. Μάλλον οι σούπερ ήρωες θα πρέπει να ανησυχούν.
Γιώτα Χουλιάρα Geopolitics & Daily News
