Για πολλές δεκαετίες, οι νεφρικές παθήσεις παρέμεναν μια σιωπηλή απειλή, αν και υπήρχαν παρούσες, δεν είχαν λάβει την κατάλληλη προσοχή στις παγκόσμιες πολιτικές υγείας. Η πρόσφατη απόφαση-ορόσημο της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναμένεται να αναδιαμορφώσει αυτή την κατάσταση.
Αυτή η απόφαση, η οποία έχει επαινεθεί ως «ιστορικό βήμα» από την International Society of Nephrology (ISN), εγκαινιάζει μια νέα εποχή για την παγκόσμια υγειονομική πολιτική, εντάσσοντας επίσημα τις νεφρικές παθήσεις στις κορυφαίες προτεραιότητες της διεθνούς ατζέντας για τα μη μεταδοτικά νοσήματα (NCDs). Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η καθολική πρόσβαση στη φροντίδα πλέον θεωρούνται θεμελιώδη δικαιώματα, και όχι απλώς πολυτέλεια.
Στην Ελλάδα, πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ). Η απόφαση του ΠΟΥ ήρθε σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς η ΧΝΝ αναδεικνύεται ραγδαία σε έναν από τους πιο συχνούς και σοβαρούς παράγοντες που οδηγούν σε θνησιμότητα και νοσηρότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, σχεδόν 674 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα με Χρόνια Νεφρική Νόσο, και αν δεν ληφθούν άμεσα δραστικά μέτρα, η νεφρική ανεπάρκεια αναμένεται να καταταγεί στην 5η θέση παγκοσμίως ως αιτία θανάτου μέχρι το 2050.
Στην Ελλάδα, τα στοιχεία είναι, επίσης, ανησυχητικά. Υπολογίζεται πως περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άτομα πάσχουν από Χρόνια Νεφρική Νόσο, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών (πάνω από το 80%) να παραμένουν αδιάγνωστοι. Υπολογίζεται πως η ΧΝΝ επιβαρύνει την εθνική οικονομία με άμεσο κόστος που φτάνει τα 850 εκατομμύρια ευρώ ετησίως (>7% των συνολικών δαπανών για την υγεία), με κύριους παράγοντες το κόστος των θεραπειών νεφρικής υποκατάστασης και των νοσηλειών λόγω καρδιαγγειακών και νεφρικών επιπλοκών. Χαρακτηριστικά, η χώρα μας κατέχει το υψηλότερο ποσοστό ασθενών με τελικού σταδίου νόσο σε αιμοκάθαρση στην Ευρώπη.
Η International Society of Nephrology κάνει σαφές πως η υλοποίηση της απόφασης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας απαιτεί συντονισμένη δράση κάθε χώρας, αδιάλειπτη επένδυση και συνεργασία πέρα από τον τομέα της υγείας. Επισημαίνει ότι αυτή η «νίκη για τους νεφρούς» δεν είναι στιγμιαίο γεγονός, αλλά αφετηρία προς μία δίκαιη, προσβάσιμη και ποιοτική υγειονομική φροντίδα των ασθενών που έχουν περισσότερο ανάγκη.
Πιο συγκεκριμένα, η νέα απόφαση (WHO Resolution) συστήνει στις κυβερνήσεις να:
• Ενισχύσουν τα συστήματα υγείας ώστε η πρόληψη, πρώιμη διάγνωση και διαχείριση της νεφρικής νόσου να ενσωματωθούν στις εθνικές πολιτικές και να περιλαμβάνονται σε πακέτα καθολικής κάλυψης υγείας με προστασία έναντι του οικονομικού κινδύνου.
• Επενδύσουν σε πολυτομεακή συνεργασία και ρυθμιστικό έλεγχο για βιώσιμες, συνεχείς και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας.
• Εφαρμόσουν πολιτικές για τον περιορισμό των ανισοτήτων, ειδικά προς ευάλωτους πληθυσμούς, παιδιά, γυναίκες, αυτόχθονες κοινότητες και άτομα σε χώρες με περιορισμένους πόρους.
• Προωθήσουν καινοτόμες δράσεις ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης με στόχο την πρόληψη και αλλαγή συμπεριφορών. Έμφαση δίνεται και στη σημασία της επιστημονικής έρευνας και της συλλογής δεδομένων.
• Υιοθετήσουν καθαρά μέτρα προτιμησιακής αντιμετώπισης όπως η μεταμόσχευση νεφρού, όπου ενδείκνυται, και η σταδιακή ενίσχυση πρόσβασης σε όλες τις διαθέσιμες θεραπείες.
Η ανταπόκριση του ελληνικού υπουργείου Υγείας
Η Ελλάδα φάνηκε ότι έχει την πρόθεση να μετατρέψει τη δέσμευση του ΠΟΥ σε πράξη, με μέτρα που φτάνουν απευθείας στους πολίτες που κινδυνεύουν περισσότερο. Η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας, Ειρήνη Αγαπηδάκη, μόλις λίγες ημέρες μετά την ψήφιση της απόφασης του ΠΟΥ, προέβη σε δηλώσεις πως ήδη το επιτελείο της επεξεργάζεται σχετικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου, σύμφωνα με το οποίο, ασθενείς υψηλού κινδύνου για Χρόνια Νεφρική Νόσο (για παράδειγμα ασθενείς με διαβήτη, δυσλιπιδαιμία και αρρύθμιστη υπέρταση), σύντομα θα λάβουν ειδοποίηση για να προβούν σε διαγνωστικές εξετάσεις ώστε να διαπιστώσουν αν βρίσκονται σε κίνδυνο και να προβούν στις κατάλληλες θεραπευτικές επιλογές.
Διεθνής τάση η επένδυση σε προγράμματα πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης
Για πρώτη φορά, η υγεία των νεφρών μπαίνει επισήμως στο επίκεντρο της στρατηγικής του ΠΟΥ, πλάι στα καρδιαγγειακά, τον καρκίνο, τον σακχαρώδη διαβήτη και τα χρόνια αναπνευστικά νοσήματα. Το νομικό και πολιτικό αυτό πλαίσιο ευθυγραμμίζεται με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG 3.4 και 3.8) του ΟΗΕ, δίνοντας έμφαση στην ισότιμη πρόσβαση σε φροντίδα υγείας υψηλής ποιότητας και στην έγκαιρη πρόληψη· πυλώνες άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη συνολική βελτίωση της δημόσιας υγείας.
Εντυπωσιακή είναι και η άμεση απόκριση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας με την υιοθέτηση εθνικής πολιτικής για την υγεία των νεφρών συμπληρώνοντας ένα ακόμα ουσιώδες κομμάτι της προσπάθειας ενάντια στις μη μεταδοτικές νόσους. Με στόχο την καθολική πρόσβαση σε ποιοτική φροντίδα υγείας για όλους το Υπουργείο ενισχύει ακόμα περισσότερο ένα από τα ισχυρότερα όπλα που διαθέτουμε για να το πετύχουμε αυτό: Την ενίσχυση της πρόληψης μέσω στοχευμένων εθνικών προγραμμάτων.
