Η Ιαπωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα: τη ραγδαία αύξηση των περιστατικών άνοιας σε έναν πληθυσμό που γερνά γρήγορα. Μόνο την περσινή χρονιά περισσότεροι από 18.000 άνθρωποι με άνοια χάθηκαν από τα σπίτια τους και δηλώθηκαν ως αγνοούμενοι, ενώ σχεδόν 500 εντοπίστηκαν αργότερα νεκροί. Τα περιστατικά έχουν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, αναδεικνύοντας την έκταση της κρίσης.
Με το 30% των κατοίκων να είναι άνω των 65 ετών, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξημένο κόστος φροντίδας και έλλειψη προσωπικού, εξαιτίας και των περιορισμών στην είσοδο ξένων εργαζομένων. Το Υπουργείο Υγείας προειδοποιεί ότι οι δαπάνες για την άνοια θα αυξηθούν από τα 9 τρισεκατομμύρια γιεν το 2025 στα 14 τρισεκατομμύρια μέχρι το 2030.
Μέσα σε αυτή τη δύσκολη πραγματικότητα, η κυβέρνηση στρέφεται ολοένα και περισσότερο στην τεχνολογία ως μέρος της λύσης.
GPS και τοπικά «δίκτυα ασφαλείας»
Αρκετές περιοχές υιοθετούν πλέον συσκευές GPS, οι οποίες ειδοποιούν άμεσα τις αρχές όταν ένας ηλικιωμένος απομακρύνεται από το σπίτι του ή από καθορισμένη ζώνη ασφάλειας. Επιπλέον, καταστήματα ψιλικών σε ορισμένες πόλεις συμμετέχουν σε ένα ιδιότυπο δίκτυο στήριξης: όταν καταγραφεί εξαφάνιση, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν ειδοποίηση ώστε να βοηθήσουν στον εντοπισμό, πολλές φορές μέσα σε λίγες ώρες.
Τεχνητή νοημοσύνη για έγκαιρη διάγνωση
Η πρόληψη αποτελεί άλλο ένα κρίσιμο βήμα. Το σύστημα aiGait των Fujitsu και Acer Medical χρησιμοποιεί αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης για να αναλύει τη στάση του σώματος και τον τρόπο βάδισης, εντοπίζοντας πρώιμα σημάδια νοητικής έκπτωσης. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, η συλλογή δεδομένων κίνησης μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να παρέμβουν εγκαίρως, παρατείνοντας την αυτονομία και τη δραστηριότητα των ηλικιωμένων.
Τα ρομπότ–βοηθοί μπαίνουν στη φροντίδα
Παράλληλα, ερευνητικές ομάδες αναπτύσσουν ρομπότ που μπορούν να αναλάβουν μέρος των καθημερινών αναγκών. Το ανθρωποειδές AIREC, βάρους 150 κιλών, βρίσκεται σε εξέλιξη και ήδη μπορεί να βοηθά σε ορισμένες βασικές εργασίες, όπως το ντύσιμο, το μαγείρεμα και το δίπλωμα ρούχων. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέσα στα επόμενα χρόνια τέτοιου είδους ρομπότ θα μπορούν να παρέχουν ακόμα πιο σύνθετη φροντίδα, χωρίς όμως να αντικαθιστούν την ανθρώπινη παρουσία.
Σε πολλές δομές φροντίδας χρησιμοποιούνται ήδη ειδικά ρομπότ για μουσικοθεραπεία, για ήπιες ασκήσεις και για νυχτερινή παρακολούθηση μέσω αισθητήρων που τοποθετούνται κάτω από τα στρώματα.
Αντιμετωπίζοντας τη μοναξιά
Η καινοτομία αγγίζει και την ψυχολογική διάσταση της άνοιας. Το μικρό ρομπότ Poketomo, που χωράει σε μια τσάντα, υπενθυμίζει φάρμακα, ενημερώνει για τον καιρό και προσφέρει συντροφιά σε όσους ζουν μόνοι. Οι δημιουργοί του υποστηρίζουν ότι συμβάλλει στη μείωση της απομόνωσης, ένα ζήτημα ιδιαίτερα έντονο στις μεγαλουπόλεις της Ιαπωνίας.
Η τεχνολογία βοηθά, ο άνθρωπος όμως παραμένει στο κέντρο
Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο, οι ειδικοί τονίζουν ότι τα ρομπότ και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη ζεστασιά της ανθρώπινης σχέσης. Ο ρόλος τους είναι να διευκολύνουν τους φροντιστές και να συμπληρώνουν την ανθρώπινη φροντίδα, όχι να την ακυρώνουν.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα βρίσκεται στο Τόκιο, στο ιδιαίτερο καφέ «Restaurant of Mistaken Orders», όπου άτομα με άνοια εργάζονται ως σερβιτόροι. Ο χώρος δημιουργήθηκε με στόχο να ενισχύσει τη συμμετοχή, την αυτοεκτίμηση και τη σύνδεση με την κοινότητα. Για πολλούς ηλικιωμένους και για τις οικογένειές τους, είναι μια ανάσα και μια υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη επαφή παραμένει ανεκτίμητη.
