Έντονη ανησυχία επικρατεί στη Λιβύη ύστερα από τις στρατιωτικές συγκρούσεις που μαίνονται για δεύτερη συνεχόμενη ημέρα ανάμεσα σε αντίπαλες ένοπλες δυνάμεις σε διάφορες συνοικίες της Τρίπολης, της πρωτεύουσας της χώρας με τον ΟΗΕ να καλεί τις αντιμαχόμενες πλευρές να προχωρήσουν άμεσα και άνευ όρων σε κατάπαυση πυρός.
Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του πρωθυπουργού Dbeibah, η οποία ελέγχει το δυτικό τμήμα της χώρας ανακοίνωσε ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο, διαβεβαίωση ωστόσο που κανείς δεν μπορεί να λάβει σοβαρά υπόψη δεδομένης της χαοτικής κατάστασης που επικρατεί σε όλη τη Λιβύη .
Εκκαθαρίσεις
Η ένταση πυροδοτήθηκε ύστερα από τη δολοφονία του Abdel Ghani al-Kikli, γνωστού και ως Gheniwa, ο οποίος ήταν επικεφαλής της SSA, μιας από τις ισχυρότερες πολιτοφυλακές της Λιβύης, η οποία μάλιστα έχει κατηγορηθεί για βασανιστήρια αιτούντων άσυλο και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
H SSA που δραστηριοποιείται στην πυκνοκατοικημένη συνοικία Abu Salim της Τρίπολης, υπάγεται στο Προεδρικό Συμβούλιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του πρωθυπουργού Abdul Hamid Dbeibah που ανήλθε στην εξουσία το 2021 με τη βοήθεια του ΟΗΕ.
Συνεπώς ο Gheniwa ήταν – ατύπως – ο επικεφαλής ασφαλείας του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης.
Θύμα ενέδρας και κύμα συγκρούσεων
Η δολοφονία του Gheniwa που έγινε το βράδυ της Δευτέρας στο αρχηγείο της 444ης Ταξιαρχίας Μάχης του λιβυκού στρατού, είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα κύμα ένοπλων συγκρούσεων στην Τρίπολη αρχικά την περασμένη Δευτέρα 12/5 και κατόπιν και χθες Τρίτη 13/5.
Πληροφορίες μάλιστα αναφέρουν πως ο Gheniwa έπεσε θύμα ενέδρας.
Ο Gheniwa, μια από τις ισχυρές και επιδραστικές προσωπικότητες του δικτύου πολιτοφυλακών της πρωτεύουσας, φέρεται να είχε εμπλακεί το τελευταίο διάστημα σε σφοδρές αντιπαραθέσεις με αντίπαλες ένοπλες ομάδες, μεταξύ των οποίων και φατρίες που συνδέονται με την πόλη Μισράτα.
Ο de facto Βασιλιάς της Τρίπολης
«Ο Gheniwa ήταν o de facto βασιλιάς της Τρίπολης», δήλωσε στο Reuters ο Tarek Megerisi του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
«Οι μπράβοι του έλεγχαν την υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας… μεταφορές μετρητών από την κεντρική τράπεζα… πολλές δημόσιες εταιρείες και υπουργεία».
Οι δυνάμεις του al-Kikli φέρονται να λειτουργούσαν φυλακές και να είχαν επιρροή σε υπουργεία και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ισορροπίες και δεδομένα που εκτιμάται πως θα αλλάξουν σημαντικά μετά τον θάνατο του.
Ένοπλες συγκρούσεις και 6 νεκροί
Μετά την ανακοίνωση του θανάτου του, σημειώθηκαν εκτεταμένες συγκρούσεις και πυροβολισμοί σε πολλές περιοχές της Τρίπολης.
Το Κέντρο Επειγόντων Περιστατικών και Υποστήριξης της Λιβύης ανακοίνωσε ότι 6 σοροί ανασύρθηκαν από σημεία των συγκρούσεων στην Abu Salim.
Το υπουργείο Εσωτερικών της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας κάλεσε τους πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους για λόγους ασφαλείας.
Ωστόσο, οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν και πέρα από την πρωτεύουσα.
Κυβέρνηση: Όλα υπό έλεγχο, καταστείλαμε εξέγερση
Μέσα σε αυτό το χάος η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ανακοίνωσε το πρωί της Τρίτης 13/5 ότι κατέστειλε την απόπειρα εξέγερσης και ότι έχει αποκαταστήσει την τάξη, ύστερα από πολύωρες μάχες μεταξύ αντίπαλων ενόπλων ομάδων που φέρονται να είναι υπέρ και κατά της κυβέρνησης συνασπισμού.
O Dbeibah που ηγείται της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, είναι και υπουργός Άμυνας, υπογράμμισε ότι η επιχείρηση των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας είχε αντικειμενικό σκοπό να θέσει τέρμα στη δράση άτακτων ένοπλων ομάδων και να αποκαταστήσει τον κρατικό έλεγχο και την τάξη.
Λίγο νωρίτερα το υπουργείο Άμυνας είχε ανακοινώσει ότι ανέκτησε τον έλεγχο στην περιοχή Abu Salim της Τρίπολης, περιοχή που ήλεγχε η ομάδα ασφαλείας του al-Kikli, αλλά γέμισε με αντικαθεστωτικούς ενόπλους τη Δευτέρα.
Ενισχύσεις από τη Μισράτα
Σύμφωνα με λιβυκά ΜΜΕ, οι συγκρούσεις, οι οποίες εκτυλίχθηκαν σε νότιους τομείς της πρωτεύουσας, ξέσπασαν ανάμεσα σε ένοπλες ομάδες της Τρίπολης – προφανώς αντικυβερνητικές – και αντίπαλες που έσπευσαν και από τη Μισράτα, μεγάλη πόλη 250 χλμ. ανατολικά της πρωτεύουσας που αποτελεί πυρήνα των κυβερνητικών δυνάμεων.
Προσωρινά οι Αρχές επέβαλαν στην Τρίπολη απαγόρευση της κυκλοφορίας και έκλεισαν το αεροδρόμιο της Τρίπολης, ανακατευθύνοντας τις πτήσεις στο αεροδρόμιο της Μισράτα.
Αρκετές ξένες πρεσβείες, μεταξύ των οποίων και η τουρκική, έσπευσαν να καλέσουν τους πολίτες να μη βγουν από τα σπίτια τους λόγω των μαχών στους δρόμους της πόλης.
«Αυτό που επιτεύχθηκε σήμερα δείχνει ότι οι επίσημοι θεσμοί είναι ικανοί να προστατεύσουν την πατρίδα και να διαφυλάξουν την αξιοπρέπεια των πολιτών της» είπε ο Dbeibah.
Αντιδράσεις από τον ΟΗΕ και οργανώσεις δικαιωμάτων
Η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη κάλεσε όλες τις πλευρές να σταματήσουν άμεσα τις εχθροπραξίες και να αποκαταστήσουν την τάξη.
«Οι επιθέσεις κατά αμάχων και μη στρατιωτικών στόχων ενδέχεται να συνιστούν εγκλήματα πολέμου», υπογράμμισε σε ανακοίνωσή της.
Η Διεθνής Αμνηστία και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και τα Συνταγματικά Δικαιώματα (ECCHR) έχουν περιγράψει την ομάδα του al-Kikli ως έναν από τους βασικούς υπαίτιους κακοποίησης προσφύγων στα λιβυκά κέντρα κράτησης.
Σύμφωνα με έκθεση εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (Δεκέμβριος 2024), ο al-Kikli διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο στο σύστημα εξουσίας της Λιβύης, εμπλεκόμενος και σε οικονομικές συναλλαγές μέσω διαφθοράς.
Κατηγορείται για εξωδικαστικές εκτελέσεις, βασανιστήρια και σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το όνομά του περιλαμβάνεται σε αναφορά 189 σελίδων που υπέβαλε το ECCHR στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το 2022, ως ένας από τους πιθανούς αυτουργούς εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, σε σχέση με τη συστηματική κακοποίηση μεταναστών και προσφύγων.
Η Diana Eltahawy, αναπληρώτρια διευθύντρια για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στη Διεθνή Αμνηστία, είχε δηλώσει: «Δεν προκαλεί καμία έκπληξη ότι η πολιτοφυλακή του al-Kikli εμπλέκεται ξανά σε φρικτά εγκλήματα – είτε κατά μεταναστών, είτε κατά Λίβυων.
Για πάνω από μια δεκαετία, οι άνδρες του τρομοκρατούσαν τους κατοίκους της Abu Salim με εξαφανίσεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις».
Αβέβαιο μέλλον
Η Λιβύη παραμένει ένα από τα κύρια σημεία διέλευσης προσφύγων με προορισμό την Ευρώπη, με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να βρίσκονται παγιδευμένοι σε άθλια και υπερπλήρη κέντρα κράτησης.
Οι πολιτοφυλακές και οι διακινητές ελέγχουν μεγάλο μέρος της ζωής τους.
Από την ανατροπή Καντάφι το 2011 και τον εμφύλιο που ακολούθησε, η Λιβύη βιώνει χρόνια αστάθειας και έλλειψης ενιαίας διακυβέρνησης.
Παρά την εκεχειρία του 2020, οι διαπραγματεύσεις για μια μόνιμη πολιτική λύση παραμένουν αδιέξοδες, ενώ οι συγκρούσεις για την εξουσία και τους φυσικούς πόρους της χώρας συνεχίζονται.
Η Λιβύη, σημαντικός παραγωγός πετρελαίου, παραμένει βαθιά διχασμένη μεταξύ της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ κυβέρνησης του Dbeibah στα δυτικά και μιας αντίπαλης ανατολικής κυβέρνησης που είναι σύμφωνη με τον στρατιωτικό διοικητή Khalifa Haftar.
Ξένες δυνάμεις, όπως η Τουρκία, η Ρωσία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, συνεχίζουν να υποστηρίζουν αντίπαλες πλευρές στον συνεχιζόμενο αγώνα για την εξουσία.
