Αλλάζουν τα δεδομένα σχετικά με τον αστεροειδή 2024 YR4 που έχει εμφανιστεί στην γειτονιά του πλανητικού μας συστήματος και έχει συγκεντρώσει όλα τα βλέμματα των επιστημόνων. Αν και αρχικά, υπήρχε ο φόβος ότι θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τη Γη, αυτός σύντομα αποσοβήθηκε. Ωστόσο, οι επιστήμονες τώρα ανησυχούν ότι στόχος του 2024 YR4 μπορεί να είναι πλέον η Σελήνη. Τι θα σημαίνει όμως και για τον πλανήτη μας η πιθανή του πρόσκρουση με τον δορυφόρο του;
Ο αστεροειδής μεγέθους πολυώροφου κτιρίου ανακαλύφθηκε στο τέλος του 2024 και αρχικά έδειχνε να βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τη Γη με τους επιστήμονες να μιλούν για πιθανότητα πρόσκρουσης μέχρι και 3,1% ως τον Δεκέμβριο του 2032. Το ποσοστό αυτό τον έκανε έναν από τους πλέον επικίνδυνους αστεροειδείς που έχουν παρατηρηθεί ποτέ.
Νέα όμως δεδομένα από επίγεια και διαστημικά
τηλεσκόπια βοήθησαν τους αστρονόμους να καταλάβουν ότι η πιθανότητα πρόσκρουσής του στη Γη δεν ήταν τελικά τόσο μεγάλη και τελικά κατάλαβαν ότι ουσιαστικά ήταν μηδενική.
Νέες παρατηρήσεις στις αρχές Ιουνίου βελτίωσαν τις εκτιμήσεις της τροχιάς του 2024 YR4 κατά περίπου 20%, με αποτέλεσμα να απορριφθεί η πιθανή σύγκρουσή του με τη Γη. Ωστόσο, οι ίδιες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ακόμη και αν η Γη αποφύγει την άμεση πρόσκρουση, ο YR4 θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή στα τέλη του 2032, καθώς υπάρχει πιθανότητα να συγκρουστεί με τη Σελήνη. Αυτό θα ήταν ένα πρωτοφανές γεγονός στο οποίο θα γινόταν μάρτυρας η ανθρωπότητα, ενώ αλλά θα μπορούσε επίσης να στείλει σεληνιακή σκόνη προς τον πλανήτη μας.
Οι επιπτώσεις στη Γη
Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η Γη δεν θα αντιμετώπιζε κάποιον σημαντικό φυσικό κίνδυνο σε περίπτωση που ο αστεροειδής χτυπήσει τη Σελήνη, αλλά υπάρχει πιθανότητα να διατρέχουν κίνδυνο οποιοιδήποτε αστροναύτες ή υποδομές βρίσκονταν στην επιφάνεια της Σελήνης τη στιγμή της πρόσκρουσης. Μεγάλο κίνδυνο θα διέτρεχαν επίσης οι δορυφόροι που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας, από τους οποίους εξαρτόμαστε για να διατηρήσουμε την ομαλή λειτουργία ζωτικών πτυχών της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της πλοήγησης και των επικοινωνιών.
Οποιεσδήποτε αποστολές σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη θα μπορούσαν επίσης να βρίσκονται στην πορεία των συντριμμιών, αν και ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός έχει προγραμματιστεί να τεθεί εκτός τροχιάς πριν από οποιαδήποτε πιθανή πρόσκρουση.
Η πιθανότητα πρόσκρουσης του αστεροειδή με την Σελήνη αποτελεί μια νέα πρόκληση για τους αστρονόμους, οι οποίοι ωθούνται να επεκτείνουν το πεδίο της μελέτης τους, ώστε να συμπεριλάβει και την παρακολούθηση αστεροειδών που μπορεί να κατευθύνονται προς τη Σελήνη πέρα από αυτούς που μελετώνται αν διαπιστωθεί ότι κατευθύνονται προς τη Γη.
«Αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι ίσως χρειάζεται να επεκτείνουμε αυτήν την ασπίδα λίγο περισσότερο», δήλωσε ο Δρ. Πολ Βιέγκερτ, καθηγητής αστρονομίας και φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο. «Πλέον έχουμε πράγματα που αξίζει να προστατεύσουμε αν βρίσκονται λίγο πιο μακριά από τη Γη, οπότε ελπίζουμε να διευρυνθεί η μελέτη μας, για να τα συμπεριλάβει».
Στο πλαίσιο αυτό, οι ερευνητές αξιολογούν πόσα προβλήματα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πιθανή σεληνιακή πρόσκρουση του YR4 – και αν μπορεί να γίνει κάτι για να τα μετριάσει.
«Δολοφόνος πόλης» στη Σελήνη
Το απειλητικό κομμάτι βράχου εμφανίζεται σαν μια κουκκίδα φωτός ακόμα και παρακολουθώντας το με τα ισχυρότερα αστρονομικά εργαλεία. Στην πραγματικότητα, το YR4 έχει πιθανότατα διάμετρο περίπου 60 μέτρα, σύμφωνα με παρατηρήσεις από το Διαστημικό
Τηλεσκόπιο James Webb τον Μάρτιο.
«Το μέγεθος ισούται με ενέργεια», δήλωσε ο Ζουλιέν ντε Βιτ, αναπληρωτής καθηγητής πλανητικών επιστημών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, ο οποίος παρατήρησε τον YR4 με τον Webb. «Η γνώση του μεγέθους του YR4 μας βοήθησε να κατανοήσουμε πόσο μεγάλη θα μπορούσε να είναι μια έκρηξη σε περίπτωση πρόσκρουσης».
Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι έχουν εντοπίσει τους περισσότερους από τους αστεροειδείς που βρίσκονται κοντά στη Γη και είναι αυτό που λένε «δολοφόνοι πλανητών», δηλαδή διαστημικοί βράχοι που έχουν διάμετρο 1 χιλιόμετρο ή μεγαλύτερο και θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο τέλος του πολιτισμού, δήλωσε ο Δρ. Άντι Ρίβκιν, πλανητικός αστρονόμος από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins στο Μέριλαντ. Ο «δολοφόνος πλανητών» που χτύπησε τη Γη πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια και οδήγησε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων εκτιμάται ότι είχε διάμετρο περίπου 10 χιλιόμετρα.
Μικρότεροι αστεροειδείς όπως ο YR4, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από τους αστρονόμους «δολοφόνος πόλεων» μετά την ανακάλυψή του, θα μπορούσαν να προκαλέσουν περιφερειακή καταστροφή εάν συγκρουστούν με τον πλανήτη μας. Περίπου το 40% των διαστημικών βράχων κοντά στη Γη, μεγαλύτερων από 140 μέτρα αλλά μικρότερων από ένα χιλιόμετρο έχουν εντοπιστεί, σύμφωνα με τη NASA.
Ωστόσο, οι αστρονόμοι δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια σύγκρουση αυτού του μεγέθους να συμβαίνει στη Σελήνη σε πραγματικό χρόνο, δήλωσε ο Βιέγκερτ. Οι τελευταίες παρατηρήσεις του YR4 στις 3 Ιουνίου πριν χαθεί από το άμεσο οπτικό πεδίο αποκάλυψαν μια πιθανότητα 4,3% για πρόσκρουση στη Σελήνη. Πρόκειται για ένα σχετικά μικρές αλλά άξιες προσοχής πιθανότητες για τους επιστήμονες, ώστε να εξετάσουν πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ένα τέτοιο σενάριο.
Μια εντυπωσιακή βροχή μετεωριτών — και ένας κίνδυνος
Οι αρχικοί υπολογισμοί υποδηλώνουν ότι η πρόσκρουση έχει τη μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί στην κοντινή με εμάς πλευρά της Σελήνης — την πλευρά που μπορούμε να δούμε από τη Γη.
«Το YR4 είναι τόσο αμυδρό και μικρό που μπορέσαμε να μετρήσουμε τη θέση του με το JWST για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι μπορέσαμε να το κάνουμε από το έδαφος», δήλωσε ο Ρίβκιν, ο οποίος ηγείται της μελέτης Webb για το YR4. «Και αυτό μας επιτρέπει να υπολογίσουμε με μεγάλη ακρίβεια την τροχιά του. Έτσι έχουμε τώρα μια πολύ καλύτερη ιδέα για το πού θα βρίσκεται και πού δεν θα βρίσκεται».
Η σύγκρουση θα μπορούσε να δημιουργήσει μια φωτεινή λάμψη που θα ήταν ορατή με γυμνό μάτι για αρκετά δευτερόλεπτα, σύμφωνα με τον Βίεγκερτ, επικεφαλής συγγραφέα μιας πρόσφατης εργασίας που υποβλήθηκε στα περιοδικά της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας και αναλύει την πιθανή σεληνιακή πρόσκρουση.
Η σύγκρουση θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν κρατήρα πρόσκρουσης στη Σελήνη, που εκτιμάται σε πλάτος 1 χιλιομέτρου, δήλωσε ο Βίεγκερτ – περίπου στο μέγεθος του εντυπωσιακού κρατήρα από πτώση μετεωρίτη στην Αριζόνα. Θα ήταν η μεγαλύτερη πρόσκρουση στη Σελήνη εδώ και 5.000 χρόνια και θα μπορούσε να απελευθερώσει έως και 108 κιλά σεληνιακών πετρωμάτων και σκόνης, σύμφωνα με τη μοντελοποίηση στη μελέτη του Βιέγκερτ.
Ωστόσο, ακόμα και κομμάτια συντριμμιών που έχουν μέγεθος μόλις δεκάδων εκατοστών θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο για οποιονδήποτε αστροναύτη μπορεί να βρίσκεται στη Σελήνη εκείνη τη στιγμή ή για οποιεσδήποτε κατασκευές υπάρχουν εκεί, αναφέρει ο Βίεγκερτ. Η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα, επομένως τα συντρίμμια από το συμβάν θα μπορούσαν να μεταφερθούν εύκολα σε όλη την επιφάνεια της Σελήνης, πρόσθεσε.
Κατά μέσο όρο, η Σελήνη απέχει 384.400 χιλιόμετρα από τη Γη, σύμφωνα με τη NASA.
Σωματίδια μεγέθους χοντρών κόκκων άμμου, μεγέθους από 0,1 έως 10 χιλιοστά, θα μπορούσαν να φτάσουν στη Γη μέσα σε λίγες μέρες ή μήνες μετά την πρόσκρουση του αστεροειδούς, επειδή θα ταξιδεύουν απίστευτα γρήγορα, δημιουργώντας μια έντονη, εντυπωσιακή βροχή μετεωριτών, δήλωσε ο Βίεγκερτ.
«Δεν υπάρχει απολύτως κανένας κίνδυνος για κανέναν στην επιφάνεια», είπε ο Βίεγκερτ. «Δεν περιμένουμε μεγάλους ογκόλιθους ή οτιδήποτε μεγαλύτερο από ίσως έναν κύβο ζάχαρης, και η ατμόσφαιρά μας θα μας προστατεύσει πολύ καλά από αυτά. Αλλά ταξιδεύουν πιο γρήγορα από μια σφαίρα που τρέχει, οπότε αν χτυπήσουν έναν δορυφόρο, θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάποια ζημιά».
Εκατοντάδες έως χιλιάδες προσκρούσεις από συντρίμμια μεγέθους έστω και ενός χιλιοστού θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον στόλο δορυφόρων της Γης. Αυτό σημαίνει ότι οι δορυφόροι θα μπορούσαν να βιώσουν μέσα σε λίγες μέρες την ένταση της πρόσκρουσης των μετεωριτών που κανονικά δέχονται σε 10 χρόνια, δήλωσε ο Βίεγκερτ.
Η ανθρωπότητα εξαρτάται από τις διαστημικές υποδομές μας, δήλωσε ο Νταν Όλτροτζ, επικεφαλής επιστήμονας στην COMSPOC, μια εταιρεία λογισμικού διαστημικής επίγνωσης κατάστασης που αναπτύσσει λύσεις για την αντιμετώπιση κινδύνων όπως τα διαστημικά συντρίμμια.
«Τα όσα συμβαίνουν στο διάστημα επηρεάζει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας σήμερα, από το εμπόριο, τις επικοινωνίες, τα ταξίδια, τη βιομηχανία, την εκπαίδευση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επομένως η απώλεια πρόσβασης και αποτελεσματικής χρήσης των δορυφόρων αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ανθρωπότητα», δήλωσε ο Όλτροτζ.
Πάντως, είναι απίθανο να δημιουργήσει μια περίπτωση «Συνδρόμου Kessler» στο οποίο θεωρητικά τα συντρίμμια από σπασμένους δορυφόρους θα συγκρούονταν μεταξύ τους και θα δημιουργούσαν ένα φαινόμενο ντόμινο ή θα έπεφταν στη Γη. Αντίθετα, μπορεί να μοιάζει περισσότερο με την περίπτωση που ένα χαλίκι χτυπά ένα παρμπρίζ αυτοκινήτου με μεγάλη ταχύτητα. Αυτό σημαίνει ότι τα ηλιακά πάνελ ή άλλα ευαίσθητα μέρη του δορυφόρου μπορεί να υποστούν ζημιά, αλλά ο δορυφόρος θα παραμείνει ατόφιος, δήλωσε ο Βιέγκερτ.
Ενώ μια πιθανή προσωρινή απώλεια επικοινωνίας και πλοήγησης από δορυφόρους θα δημιουργούσε εκτεταμένες δυσκολίες στη Γη, ο Βιέγκερτ είπε ότι πιστεύει ότι η πιθανή πρόσκρουση είναι κάτι που θα πρέπει να ανησυχεί περισσότερο τους διαχειριστές των δορυφόρων, παρά το κοινό.
Κρυμμένες απειλές
Ο YR4 εντοπίστηκε από το Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System, ή
τηλεσκόπιο ATLAS, στο Ρίο Χουρτάδο της Χιλής, δύο ημέρες αφότου ο αστεροειδής είχε ήδη κάνει το πλησιέστερο πέρασμα του από τη Γη, κρυμμένος από τη λαμπερή λάμψη του ήλιου καθώς πλησίαζε τον πλανήτη μας. Σκοπός του ATLAS είναι να εντοπίζει όλα τα ουράνια σώματα που μπορούν να εμφανιστούν στην τροχιά προς τη Γη και μπορεί να είναι δυνητικά επικίνδυνα για αυτή σε μια προσπάθεια να δράσουμε άμεσα.
Το ίδιο συνέβη όταν ένας αστεροειδής διαμέτρου περίπου 20 μέτρων χτύπησε την ατμόσφαιρα και εξερράγη πάνω από το Τσελιάμπινσκ της Ρωσίας, στις 15 Φεβρουαρίου 2013, καταστρέφοντας χιλιάδες κτίρια, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Ενώ κανείς δεν πέθανε, περίπου 1.500 άνθρωποι άνθρωποι τραυματίστηκαν από τη θραύση τζαμιών.
Η προσπάθεια παρατήρησης αστεροειδών είναι δύσκολη για πολλούς λόγους, είπε ο Ρίβκιν. Οι αστεροειδείς είναι απίστευτα αμυδροί και δύσκολο να τους δει κανείς επειδή αντί να εκπέμπουν το δικό τους φως, αντανακλούν μόνο το ηλιακό φως. Λόγω του σχετικά μικροσκοπικού τους μεγέθους, είναι πολύ δύσκολο να κάνεις ασφαλείς παρατηρήσεις, όπως γίνεται με τους πλανήτες που τους παρακολουθείς μέσα από το τηλεσκόπιο.
«Τους αστεροειδείς, τους βλέπουμε μόνο ως ένα σημείο φωτός. Έτσι, πρέπει να μετρήσουμε τη φωτεινότητά τους και τη θερμοκρασία τους και από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε κατά προσέγγιση το μέγεθός τους με βάση το πόσο μεγάλοι πρέπει να είναι για να είναι τόσο φωτεινοί», είπε ο Ρίβκιν.
Για δεκαετίες, οι αστρονόμοι έπρεπε να αναζητούν αμυδρούς αστεροειδείς τη νύχτα, πράγμα που σημαίνει ότι χάνουν οποιονδήποτε μπορεί να βρίσκεται σε μια πορεία που προέρχεται από την κατεύθυνση του ήλιου – δημιουργώντας το μεγαλύτερο τυφλό σημείο στον κόσμο για επίγεια
τηλεσκόπια που δεν μπορούν να μπλοκάρουν τη φωτεινότητα του αστεριού μας.
Ωστόσο, νέα τηλεσκόπια — συμπεριλαμβανομένου του NEO Surveyor της NASA που αναμένεται να εκτοξευθεί μέχρι τα τέλη του 2027 και του NEOMIR του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, που έχει προγραμματιστεί για εκτόξευση στις αρχές της δεκαετίας του 2030 — θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ερευνητές να ανιχνεύσουν αστεροειδείς πολύ πιο κοντά στον ήλιο.
«Το NEOMIR θα είχε ανιχνεύσει τον αστεροειδή 2024 YR4 περίπου ένα μήνα νωρίτερα από ό,τι τα επίγεια τηλεσκόπια», δήλωσε σε δήλωσή του ο Ρίτσαρντ Μόισλ, επικεφαλής του Γραφείου Πλανητικής Άμυνας της ESA. «Αυτό θα έδινε στους αστρονόμους περισσότερο χρόνο να μελετήσουν την τροχιά του αστεροειδούς και θα τους επέτρεπε να αποκλείσουν πολύ νωρίτερα οποιαδήποτε πιθανότητα πρόσκρουσης στη Γη το 2032».
Η NASA και άλλες διαστημικές υπηρεσίες αναζητούν συνεχώς δυνητικά επικίνδυνους αστεροειδείς, οι οποίοι ορίζονται ως τέτοιοι με βάση την απόστασή τους από τη Γη και την ικανότητά τους να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές σε περίπτωση πρόσκρουσης. Οι αστεροειδείς που δεν μπορούν να πλησιάσουν τον πλανήτη μας περισσότερο από το ένα εικοστό της απόστασης της Γης από τον ήλιο δεν θεωρούνται δυνητικά επικίνδυνοι αστεροειδείς, σύμφωνα με τη NASA.
Όταν το νέο Αστεροσκοπείο Vera C. Rubin, που βρίσκεται στις Άνδεις της Χιλής, δημοσίευσε τις πρώτες εκπληκτικές εικόνες του σύμπαντος τον Ιούνιο, οι ερευνητές αποκάλυψαν την ανακάλυψη περισσότερων από 2.100 προηγουμένως άγνωστων αστεροειδών μετά από επτά νύχτες παρατηρήσεων.
Από αυτούς τους πρόσφατα ανιχνευμένους διαστημικούς βράχους, επτά ήταν αντικείμενα κοντά στη Γη. Ένα αντικείμενο κοντά στη Γη είναι ένας αστεροειδής ή κομήτης σε τροχιά που τον φέρνει σε απόσταση περίπου 190 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον ήλιο, πράγμα που σημαίνει ότι έχει τη δυνατότητα να περάσει κοντά από τη Γη, σύμφωνα με τη NASA. Κανένας από τους διαστημικούς βράχους που ανίχνευσε το Rubin δεν κρίθηκε ότι αποτελεί απειλή για τον πλανήτη μας.
Το Rubin θα λειτουργήσει ως ένας μεγάλος κυνηγός αστεροειδών, είπε ο Ντε Βιτ, ενώ τηλεσκόπια όπως το Webb θα μπορούσαν να είναι ένας ιχνηλάτης που θα παρακολουθεί τις ανακαλύψεις του Rubin. Μια πρόταση των Ρίβκιν και Ντε Βιτ να χρησιμοποιηθεί το Webb για την παρατήρηση του YR4 την άνοιξη του 2026 μόλις εγκρίθηκε. Το Webb είναι το μόνο
τηλεσκόπιο με πιθανότητα να παρατηρήσει τον αστεροειδή πριν από το 2028.
«Αυτό το πρόσφατα εγκεκριμένο πρόγραμμα θα δώσει στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων δύο επιπλέον χρόνια για να προετοιμαστούν – αν και πιθανότατα θα χαλαρώσουν, καθώς υπάρχει 80% πιθανότητα αποκλεισμού της πρόσκρουσης – παρέχοντας παράλληλα βασικά μαθήματα βασισμένα στην εμπειρία για τον χειρισμό μελλοντικών πιθανών επιπτώσεων που θα ανακαλυφθούν από το Vera Rubin», δήλωσε ο Ντε Βιτ.
Πάντως, η ιστορία του YR4 βοηθά ώστε οι αστεροειδείς που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τη σελήνη να γίνουν αντικείμενα ακόμη πιο εντατικής μελέτης στο μέλλον.
Παραδοσιακά πιάτα
«Αν αυτό είναι πραγματικά κάτι για το οποίο πρέπει να ανησυχούμε μόνο κάθε 5.000 χρόνια ή κάτι τέτοιο, τότε ίσως αυτό είναι λιγότερο πιεστικό», είπε ο Ρίβκιν. «Αλλά και μόνο που αναρωτιόμαστε τι θα κάναμε αν βλέπαμε κάτι που επρόκειτο να χτυπήσει τη σελήνη, είναι τουλάχιστον κάτι που μπορούμε τώρα να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε».
