Χωρίς να εκτοξεύσει ούτε μία σφαίρα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατάφερε την περασμένη εβδομάδα να φέρει τον πόλεμο της Ουκρανίας στην καθημερινότητα εκατομμυρίων Ευρωπαίων που μέχρι πρόσφατα έμοιαζαν ανέγγιχτοι από τη σύγκρουση.
Από κλειστά αεροδρόμια και περιορισμούς μετακινήσεων, έως κυβερνοεπιθέσεις που παγώνουν υποδομές ζωτικής σημασίας, η Ευρώπη βιώνει πλέον μια νέα εποχή υβριδικών απειλών, όπου οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται να αποδώσουν ευθύνες και να θωρακίσουν τους πολίτες τους.
Η κλιμάκωση δεν ξεκίνησε με έκρηξη, αλλά με έναν αθόρυβο «ψίθυρο». Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, προειδοποίησε πως οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνηθίσουν τις «πιο βίαιες και συχνές υβριδικές επιθέσεις», μετά τα περιστατικά με drones που προκάλεσαν χάος σε τουλάχιστον πέντε δανικά αεροδρόμια. Χωρίς να κατονομάσει ευθέως τη Ρωσία, την υπέδειξε ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ήπειρο – ενώ το μυστήριο γύρω από την ταυτότητα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών παραμένει πυκνό και ασαφές.
Όπως επισημαίνει το CNN, η ασάφεια αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο τέτοιων επιθέσεων. Οι δράστες παραμένουν άγνωστοι για μεγάλο διάστημα, δημιουργώντας κλίμα αβεβαιότητας και δυσπιστίας απέναντι στις Αρχές.
Τα περιστατικά σε Πολωνία, Εσθονία και Δανία
Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται σε όλη την Ευρώπη: η Πολωνία δέχθηκε περισσότερα από 20 drones, η Εσθονία είδε ρωσικά μαχητικά να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της για δώδεκα λεπτά, ενώ κυβερνοεπιθέσεις ανέκοψαν πτήσεις σε διάφορα αεροδρόμια. Στη Δανία, μετά από τριήμερη αναστολή λειτουργίας αεροδρομίων και την παρουσία ρωσικού στρατιωτικού σκάφους ανοιχτά των ακτών, οι αρχές παραμένουν αβέβαιες για τον υπεύθυνο.
Η Φρεντέρικσεν παραδέχθηκε ότι τόσο οι βιαστικές όσο και οι καθυστερημένες αντιδράσεις εγκυμονούν κινδύνους. Η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών δήλωσε πως δεν μπορεί να εντοπίσει τον υπαίτιο, ενώ η αστυνομία εσωτερικής ασφάλειας χαρακτήρισε «υψηλό» τον κίνδυνο ρωσικού σαμποτάζ.
Παράλληλα, η Δανία συνεχίζει να υποστηρίζει ενεργά την Ουκρανία με F-16, drones και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωπες με το παράδοξο των υβριδικών απειλών: να κατηγορήσουν τη Μόσχα και να προκαλέσουν ανησυχία ή να παραμείνουν σιωπηλές, αφήνοντας τις κοινωνίες απροετοίμαστες για πιθανές σκληρές επιλογές άμυνας.
Η «αόρατη απειλή» του σαμποτάζ πλανάται στην Ευρώπη εδώ και μήνες. Στη Βρετανία, νεαροί στρατολογημένοι από ρωσικά δίκτυα καταδικάστηκαν για εμπρησμό αποθήκης με στρατιωτικά υλικά για την Ουκρανία. Στην Πολωνία, Ουκρανοί κρατήθηκαν για επιθέσεις με ρωσική υποστήριξη, ενώ κυβερνοεπιθέσεις σε λογισμικά αεροδρομίων – ακόμη και σε παιδικό σταθμό στο Λονδίνο – συνδέθηκαν με εγκληματικές ομάδες ασαφούς σχέσης με το Κρεμλίνο.
Ανεξαρτήτως του πραγματικού δράστη, ο Πούτιν μεταφέρει στην Ευρώπη την αίσθηση ενός πολέμου που διευρύνεται, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ ζητά μεγαλύτερη ευθύνη από τους Ευρωπαίους για την άμυνά τους. Αυτό καθιστά την υποστήριξη προς την Ουκρανία πιο «χειροπιαστή» για τους πολίτες, ενισχύοντας ταυτόχρονα τόσο τους επικριτές όσο και τους υποστηρικτές της σκληρής στάσης απέναντι στη Ρωσία.
Οι επιθέσεις δημιουργούν δύο άμεσα και ακριβοπληρωμένα καθήκοντα: ενίσχυση της ανθεκτικότητας υποδομών απέναντι σε drones και χάκερ, καθώς και συνεχή αεράμυνα κατά μήκος των ανατολικών συνόρων. Το κόστος είναι τεράστιο: ένα ολλανδικό F-35 χρειάζεται πυραύλους αξίας δεκάδων χιλιάδων ευρώ για να καταρρίψει ένα drone αξίας μόλις 30.000 δολαρίων – μια ανισορροπία που δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον.
Οι κίνδυνοι για τη Μόσχα
Ωστόσο, η κατάσταση δεν είναι μόνο υπέρ του Κρεμλίνου. Η χρήση μισθοφόρων ή πρακτόρων μπορεί να προκαλέσει απώλειες αμάχων σε χώρες του ΝΑΤΟ, με απρόβλεπτες συνέπειες. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος η Ρωσία να κατηγορηθεί για πράξεις που δεν διέπραξε, δίνοντας κάλυψη σε οργανωμένο έγκλημα. Παράλληλα, η απρόβλεπτη στάση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ δημιουργεί πιθανότητες είτε αδράνειας είτε υπερβολικής αντίδρασης.
Η αβεβαιότητα αυτή τροφοδοτεί τις εντάσεις, καθώς ο Πούτιν, που εισέβαλε στην Ουκρανία πιστεύοντας ότι θα την καταλάβει σε λίγες εβδομάδες, φαίνεται να κλιμακώνει την ένταση στην Ευρώπη, πιθανώς σε συνεννόηση με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.
Προς το παρόν, οι υβριδικές επιθέσεις – είτε εκ προμελέτης είτε τυχαία – μεταφέρουν στους Ευρωπαίους πολίτες το κόστος της αλληλεγγύης προς την Ουκρανία. Καθυστερήσεις στα αεροδρόμια, αυξήσεις τιμών ενέργειας και κυβερνοεπιθέσεις θυμίζουν, με έναν τρόπο, τις κακουχίες που βιώνουν οι Ρώσοι πολίτες λόγω του πολέμου που ξεκίνησε η χώρα τους.
Για την Ευρώπη, ο τελευταίος μήνας έφερε νέες, δαπανηρές ανησυχίες, χωρίς εύκολες λύσεις ή φθηνές απαντήσεις. Κι αυτή η βραχυπρόθεσμη αποσταθεροποίηση συνιστά ήδη μια νίκη για τον Πούτιν, στον τέταρτο χρόνο ενός πολέμου υπαρξιακής σημασίας.
