Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως είναι μια απειλή που κάποτε θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Οι δοκιμές, οι λύσεις και η καθημερινή έρευνα ώστε να εντοπιστεί έγκαιρα ο κίνδυνος
Οι αστρονόμοι δυστυχώς συμφωνούν. Δεν είναι ζήτημα το αν, αλλά το πότε θα εντοπιστεί ένα ουράνιο αντικείμενο να βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον πλανήτη μας. Μπορεί να είναι αστεροειδής, μια μεγάλη πέτρα που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο στην εσωτερική περιοχή του συστήματος ή ένας κομήτης, ένα σώμα από πάγο και πέτρα που κινείται σε μια πιο αργή οβάλ τροχιά. Το παρήγορο είναι ότι όσοι αστεροειδείς και κομήτες έχουν εντοπιστεί έως σήμερα δεν αποτελούν κίνδυνο. Όμως η επιστημονική κοινότητα τονίζει ότι πρέπει να προετοιμαστούμε γι’ αυτό το ενδεχόμενο με δεδομένα τα καταστροφικά αποτελέσματα που θα έχει μια τέτοια σύγκρουση. «Ακόμα και ένας σχετικά μικρός αστεροειδής 150 μέτρων θα μπορούσε να διαλύσει μια μεγάλη πόλη» λέει ο Λέσλι Λούνεϊ, καθηγητής αστρονομίας στο πανεπιστήμιο του Ιλινόι.
Χόλιγουντ και πραγματικότητα
Το ζήτημα επανέφερε στο προσκήνιο τόσο η ταινία Dont Look Up όσο και αποστολή DART της NASA. Για το Χόλιγουντ οι αστεροειδείς και η πιθανή σύγκρουση ήταν πάντα μια πηγή έμπνευσης. Το 1998 δύο φιλμ, το Armageddon και το Deep Impact, παρουσίασαν δύο κινηματογραφικές εκδοχές μιας πιθανής συνάντησης με έναν βράχο που περιφέρεται στο διάστημα.
Οι επιστήμονες έχουν πάρει το ζήτημα πολύ σοβαρά και ήδη καταστρώνουν στρατηγικές για να αντιμετωπίσουμε ένα τέτοιο αντικείμενο, όταν θα εντοπιστεί. Στις 23 Νοεμβρίου 2021 η NASA εκτόξευσε την αποστολή DART (Double Asteroid Redirection Test). Είναι το πρώτο διαστημόπλοιο που έχει σχεδιαστεί να χτυπήσει έναν αστεροειδή ώστε να παρατηρήσουμε πόσο και πώς θα επηρεάσει την τροχιά του.
Το Φθινόπωρο του 2022 το DART, το οποίο έχει το μέγεθος μια διπλής ντουλάπας, θα φτάσει στον Δίδυμο και τον Δίμορφο. Πρόκειται για δύο αστεροειδείς που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο στον χώρο μεταξύ της Γης και του Άρη. Το σκάφος έχει στόχο τον Δίμορφο, τον μικρότερο από τους δύο βράχους ο οποίος έχει το μέγεθος μιας μεγάλης αιγυπτιακής πυραμίδας.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της NASA η σύγκρουση με το αντικείμενο θα του αλλάξει λίγο την τροχιά και θα κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα γύρω από τον Δίδυμο. Ένας μικρός δορυφόρος που ταξιδεύει με το DART θα παρακολουθεί το… πείραμα και θα στείλει όλα τα στοιχεία στη Γη.
Αν ένα σώμα στο μέγεθος του Δίμορφου μας χτυπούσε τότε «θα ήταν μια κακή μέρα για το σημείο του πλανήτη στο οποίο θα προσγειωνόταν» τονίζει ο αστρονόμος Άντι Ρίβκιν του πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς. Ευτυχώς τόσο ο Δίμορφος όσο και ο Δίδυμος δεν προβλέπεται να βρεθούν σε τροχιά σύγκρουσης με τη Γη. Όμως αντικείμενα όπως αυτά χτυπούν τον πλανήτη μια φορά κάθε 20.000 χρόνια κατά μέσο όρο. Τα στοιχεία για τέτοιου είδους συγκρούσεις είναι πολλά. Ο κρατήρας Τενουμέρ, στη Μαυριτανία θεωρείται η πιο πρόσφατη και συνέβη από 10 έως 30.000 χρόνια πριν.
Τσελιαμπίνσκ και άλλες… συναντήσεις
Αντικείμενα μικρότερου μεγέθους χτυπούν συχνά τη Γη. Ένας μετεωρίτης εξερράγη πάνω από τη ρωσική πόλη Τσελιαμπίνσκ το 2013. Οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι είχε διάμετρο μόλις 20 μέτρων ενώ τονίζουν ότι ένα τέτοιο σώμα χτυπά τον πλανήτη περίπου κάθε εκατό χρόνια. Το 1908 μια τεράστια έκρηξη σημειώθηκε στην περιοχή Τουνγούσκα στην ανατολική Σιβηρία. Ένας μετεωρίτης διαμέτρου 60μ. προσγειώθηκε εκεί και επέφερε τα ίδια αποτελέσματα με τη μεγαλύτερη βόμβα υδρογόνου που έχει δοκιμαστεί ποτέ. Ακόμα και αν ένα μικρότερο σε μέγεθος αντικείμενο χτυπούσε μια πόλη θα προκαλούσε εκατομμύρια θανάτους.
Στα προϊστορικά χρόνια συνέβησαν πολύ πιο σοβαρές συγκρούσεις τέτοιου είδους. Η διασημότερη όλων ήταν αυτή που έγινε πριν από 66εκατ. χρόνια όταν ένας κομήτης ή αστεροειδής χτύπησε στο σημερινό κόλπο του Μεξικού και οδήγησε τους δεινοσαύρους σε εξαφάνιση.
Στην εποχή μας αντικείμενα στο μέγεθος ενός πορτοκαλιού και ακόμα μικρότερα, χτυπούν καθημερινά τον πλανήτη μας. Καίγονται μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα και γίνονται αυτό που αποκαλούμε πεφταστέρια. Κάποιες φορές τα αντικείμενα έχουν μεγαλύτερο μέγεθος με αποτέλεσμα τα απομεινάρια τους να φτάνουν στη επιφάνεια της Γης.
Τα καλά νέα είναι πως όσο μεγαλύτερο είναι ένα τέτοιο αντικείμενο, τόσο ευκολότερο είναι να το εντοπίσεις. Έτσι η ανθρωπότητα θα έχει περισσότερο χρόνο να προετοιμαστεί. Ο μετεωρίτης που εξερράγη πάνω από το Τσελιαμπίνσκ ήρθε από τη μεριά του Ήλιου και τα τηλεσκόπια δεν μπόρεσαν να τον εντοπίσουν αλλά οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι πιθανότητες να γίνει κάτι παρόμοιο με ένα μεγαλύτερο αντικείμενο είναι ελάχιστες.
Οι στρατηγικές αντιμετώπισης
Αναφορικά με τις στρατηγικές αντιμετώπισης και προστασίας η μέθοδος της εκτροπής, την οποία θα δοκιμάσει το DART, θωρείται η πιο πολλά υποσχόμενη προσέγγιση. Αν το αντικείμενο εντοπιστεί έγκαιρα έστω και μια μικρή αλλαγή της τροχιάς του θα γλιτώσει τη Γη από τη σύγκρουση.
Στο τραπέζι βέβαια υπάρχει και η επιλογή της μεθόδου του Armageddon. O Φίλιπ Λούμπιν, φυσικός στο πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα, υποστηρίζει ότι το να τοποθετήσουμε εκρηκτικά σε ένα τέτοιο αντικείμενο θα είναι το ίδιο αποτελεσματικό με το να επιχειρήσουμε να το αλλάξουμε την τροχία. «Αν το κάνεις σωστά και καταφέρεις να το διαλύσεις σε κομμάτια 10-15 μέτρων τότε κανείς δεν θα πεθάνει. Τα απομεινάρια ίσως τελικά σπάσουν λίγα παράθυρα. Θα μετατρέψεις μια σύγκρουση που θα σκότωνε πολλά εκατομμύρια ανθρώπους σε σόου πυροτεχνημάτων. Δεν διαφωνώ και με τη μέθοδο της εκτροπής αλλά σε κάποιες περιπτώσεις η λύση της κονιορτοποίησης πιθανότατα θα είναι πιο αποτελεσματική» υποστηρίζει.
Από εκεί και πέρα υπάρχει και η μέθοδος της βαρυτικής ρυμούλκησης που ακούγεται περίπλοκη αλλά ουσιαστικά είναι πολύ απλή. Ένα διαστημόπλοιο πλησιάζει το αντικείμενο και με την βαρυτική του έλξη αλλάζει την τροχιά του. Ο Ρίβκιν όμως τονίζει ότι αυτό θα χρειαζόταν πάρα πολύ χρόνο. «Ναι θα μπορούσες να ελέγξεις το αεροσκάφος για να ρυμουλκήσει τον αστεροειδή σε άλλη πορεία αλλά θα είναι μια πολύ αργή διαδικασία που ίσως να χρειαστεί και περίπου έναν αιώνα ώστε να αλλάξει αρκετά η τροχιά του αντικειμένου» αναφέρει.
Σαρώνοντας το διάστημα
Εδώ και χρόνια πάντως μια μικρή ομάδα ερευνητικών τηλεσκοπίων σαρώνει το διάστημα σε απόσταση 120εκατ. μιλίων γύρω από τον Ήλιο (η Γη βρίσκεται 93εκατ. μίλια από το αστέρι μας) για να εντοπίσουν επικίνδυνα αντικείμενα. Εστιάζουν κυρίως σε αντικείμενα 140 μέτρων και πάνω των οποίων η τροχιά θα μπορούσε να τα φέρει σε απόσταση 5εκατ. μιλίων από τη Γη. O διευθυντής αυτής της ομάδας, Πολ Τσόντας υπολογίζει ότι υπάρχουν περίπου 25.000 τέτοια αντικείμενα από τα οποία όμως, αυτή τη στιγμή, έχουμε εντοπίσει και παρακολουθούμε μόνο τα 40. «Ελάχιστα είναι κομήτες, τα περισσότερα είναι αστεροειδείς. Η συντριπτική πλειονότητα των αντικειμένων που δεν έχουμε εντοπίσει είναι μικρού μεγέθους. Μπορώ να σας πω ότι δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή μεγάλοι αστεροειδείς με σημαντικές πιθανότητες να συγκρουστούν με τη Γη μέσα σε επόμενα 100 χρόνια» λέει και συνεχίζει: «Το διάστημα είναι πραγματικά τεράστιο και η Γη μικροσκοπική. Έτσι οι πιθανότητες ένας μεγάλος αστεροειδής να μας χτυπήσει είναι πολύ, πολύ μικρές».
Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πάντως πως αποστολές σαν το DART αποτελούν μια καλή πολιτική ασφάλειας για το μέλλον του πλανήτη. «Μακροπρόθεσμα είναι ένα θέμα που θα μας απασχολήσει» τονίζει ο Λέσλι Λούνεϊ. Τόσο αυτός όμως όσο και ο Τσόντας συμφωνούν πόσο όσο αυτοί σαρώνουν το διάστημα για πιθανές απειλές ο πλανήτης μας πρέπει να εργαστεί για να λύσει το τεράστιο πρόβλημα του παρόντος, την κλιματική αλλαγή. «Το πρόβλημα των αστεροειδών είναι πολύ μικρότερο από τόσα άλλα που αντιμετωπίζουμε ήδη. Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή στην ιστορία της ανθρωπότητας» τονίζει ο Πολ Τσόντας.
