Ενώ η εισβολή στην Ουκρανία συνεχίζεται η Ρωσία, δίνει έναν πόλεμο (και) στα βάθη της Αφρικής. Το ειδύλλιο με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και οι λόγοι πίσω από αυτό
Η εμπλοκή της Ρωσίας σε πολεμικές συρράξεις είναι κάτι σύνηθες. Είτε άμεσα, είτε δια αντιπροσώπων ο Βλάντιμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί την ισχύ των όπλων για να προωθήσει τα συμφέροντα του. Από τους πολέμους στους οποίους η Ρωσία έχει εμπλακεί ή ακόμα εμπλέκεται ο πλέον άγνωστος και περίεργος είναι αυτός που διεξάγεται στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, μια αχανή χώρα στα βάθη της αφρικανικής ηπείρου με μόλις 4.8 εκατ. κατοίκους.
Το έδαφος της ΚΑΔ έχει χρησιμοποιηθεί δεκάδες φορές ως πεδίο μάχης από στρατούς άλλων χωρών. Το τελευταίο διάστημα σε αυτό δραστηριοποιούνται οι διαβόητοι μισθοφόροι της εταιρίας Wagner, η οποία ουσιαστικά λειτουργεί ως το μακρύ χέρι της Ρωσίας. Όπου επιθυμεί να παρέμβει στρατιωτικά χωρίς να εμπλακεί επίσημα ο Βλάντιμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί την Wagner.
Οι Ρώσοι μισθοφόροι είναι ευπρόσδεκτοι από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της αφρικανικής χώρας. «Αρκετοί πολίτες θεωρούν την παρουσία της Wagner κάτι καλό ειδικά από τότε που βοήθησαν τον στρατό να αποκρούσει μια επίθεση στην πρωτεύουσα Μπανγκί τον Ιανουάριο του 2021» τονίζει ο δημοσιογράφος Φιάκρε Σαλαμπέ ο οποίο ζει και εργάζεται στην πρωτεύουσα της ΚΑΔ.
Ρωσικά στο κέντρο της Αφρικής
Η χώρα μαστίζεται από μια εμφύλια διαμάχη μεταξύ της κυβέρνησης και των ανταρτών υπό την ηγεσία του πρώην προέδρου Φρανσουά Μποζιζέ. Αφού το συνταγματικό δικαστήριο απέρριψε την υποψηφιότητα του για να διεκδικήσει την προεδρία επιχείρησε να αποκτήσει τον έλεγχο δια της βίας.
Πιθανότατα θα τα είχε καταφέρει αν τις κυβερνητικές δυνάμεις δεν είχε στηρίξει η Ρωσία μέσω της Wagner. Οι σφοδρές μάχες κατέληξαν στην αποχώρηση των ανταρτών από την Μπανγκί.
O πρόεδρος Φαουστίν Αρσάνζ Τουαντέρα επανεξελέγη, ανακήρυξε τη ρωσική ως τρίτη επίσημη γλώσσα της ΚΑΔ (μετά τα σανγκό και τα γαλλικά) και από την επόμενη χρονιά θα διδάσκεται υποχρεωτικά στα Πανεπιστήμια. Η Wagner «διαφημίζει» την υπεράσπιση της Μπανγκί ως μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της.
Ένα ειδύλλιο από το 2017
Πώς προέκυψε όμως αυτό το ειδύλλιο της Ρωσίας με τη αφρικανική χώρα; Για να δοθεί απάντηση σε αυτό το ερώτημα πρέπει να πάμε πίσω στο 2017 όταν ο πρόεδρος Τουαντέρα συναντήθηκε με τον Ρώσο υπουργό εξωτερικό Σεργκέι Λαβρόφ στο Σότσι. Την επόμενη χρονιά συνάντησε και τον Ρώσο πρόεδρο, Βλάντιμιρ Πούτιν.
Ο Τουαντέρα βρισκόταν υπό πίεση εκείνη την περίοδο καθώς του είχαν επιβληθεί κυρώσεις από τον ΟΗΕ. Η Ρωσία κατάφερε να πετύχει τη μερική άρση των κυρώσεων και του πούλησε ελαφρύ οπλισμό.
Με το μανδύα των εκπαιδευτών έφτασαν στην αφρικανική χώρα Ρώσοι στρατιωτικοί και στη συνέχεια η Wagner. Η Ρωσία υποστήριζε ότι η ρωσική στρατιωτική παρουσία στην ΚΑΔ έχει μόνο εκπαιδευτικό ρόλο κάτι το οποίο δεν ίσχυε.
Τον Οκτώβριο του 2019 πραγματοποιήθηκε στο Σότσι μια Ρωσο-αφρικανική συνάντηση κορυφής στην οποία οριστικοποιήθηκε η συνεργασία της Ρωσίας με την Κεντοαφρικανική Δημοκρατία. Η παρουσία της Wagner ισχυροποιήθηκε με τους διοικητές της να μιλούν απευθείας με τον πρόεδρο Τουαντέρα και να είναι αυτοί που χειρίζονται τα θέματα ασφαλείας.
Μια επένδυση με μικρά ανταλλάγματα
«Προστατεύουν την ελίτ της χώρας και απώθησαν τους αντάρτες του Μποζίζε χωρίς να χάσουν πολλούς άντρες. Δεν παίρνουν όμως μεγάλα ανταλλάγματα γι’ αυτή τους την επένδυση πέραν του γεγονότος ότι συγκεκριμένα άτομα πλουτίζουν έχοντας πρόσβαση στους πόρους της χώρας» αναφέρει ο Άλεξ Βάινς, διευθυντής προγράμματος για την Αφρική του Royal Institute of International Affairs.
Οι πόροι της ΚΑΔ είναι κυρίως χρυσός και διαμάντια. Η άφιξη της Wagner έφερε και την εταιρία Lobaye Invest η οποία πλέον ελέγχει πολλά από τα ορυχεία της χώρας.
Οι Ρώσοι πλέον καλούνται να αντιμετωπίσουν ένας πρόβλημα με το οποίο βρέθηκαν επίσης αντιμέτωπες όλες οι ξένες δυνάμεις που πάτησαν το πόδι τους στην αχανή Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Τώρα που απέκτησε πλήρη πρόσβαση πώς θα τη χρησιμοποιήσουν;
Τον περασμένο αιώνα η Γαλλία, ως αποικιακή δύναμη της εποχής, παραχωρούσε δεκάδες άδειες σε ιδιωτικές εταιρίες για εκμετάλλευση των πόρων της χώρας. Αυτό το μοντέλο οδήγησε σε ληστρικά συστήματα εξόρυξης πόρων που συναγωνίζονταν σε σκληρότητα και περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκείνα του Βελγίου στον Κονγκό.
Σώτηρας…
Μέχρι σήμερα στην ΚΑΔ κυριαρχεί ένα αντι-γαλλικό αίσθημα. «Η εκτίμηση στους Ρώσους είναι συνδεδεμένη με αυτό το αίσθημα κατά της Γαλλίας το οποίος βρίσκεις και στο Μάλι για παράδειγμα. Η Γαλλία θεωρείται ανέντιμη και μια χώρα που ποτέ δεν βοήθησε. Γίνονται συχνά διαδηλώσεις κατά των Γάλλων τις οποίες οργανώνουν ισχυροί παράγοντες της ΚΑΔ» αναφέρει ο Σαλαμπέ. Στις ίδιες διαδηλώσεις η Ρωσία και η Wagner χαιρετίζονται ως σωτήρες.
Υπολογίζεται ότι στην αφρικανική χώρα βρίσκονται αυτή τη στιγμή 1.200 μέλη της Wagner τα οποία ουσιαστικά έχουν αλλάξει τις ισορροπίες στην εμφύλια διαμάχη. Ρώσοι αναλυτές κοντά στο Κρεμλίνο τονίζουν ότι η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία «αναμορφώνεται με ρωσική υποστήριξη».
Ήδη στη χώρα γίνεται διαφόρων μορφών προπαγάνδα για το πόσο βελτιώθηκε η κατάσταση μετά τη ρωσική παρέμβαση.
Σε μικρή απόσταση από το πανεπιστήμιο στη Μανγκούι έχει στηθεί ένα άγαλμα το οποίο παρουσιάζει έναν τεράστιο Ρώσο στρατιώτη να λειτουργεί ως ασπίδα για μια αφρικανική οικογένεια. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έκανε ο ίδιος ο πρόεδρος Τουαντέρα.
Πολλά τα προβλήματα
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Ο Ερυθρός Σταυρός τονίζει ότι 1,3 εκατ. άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από τις εστίες τους, νούμερο πρωτοφανές ακόμα και για τα δεδομένα της ΚΑΔ. Οι συμμορίες ανασυντάσσονται και αποκτούν δύναμη ενώ η παρουσία της Wagner έφερε στη χώρα περισσότερη ανομία παρά το αντίθετο.
Ακόμα και η ίδια η κυβέρνηση της αφρικανικής χώρα παραδέχεται πως μέλη της ρωσικής μισθοφορικής εταιρίας εκτελούν άτομα με συνοπτικές διαδικασίες και λεηλατούν περιουσίες. Στις 23 Φεβρουαρίου 2022, μια μέρα πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, ο 36χρονος δημοσιογράφος Ζαν Σινκλέρ Μακά Γκμποσοκοτό βρέθηκε νεκρός. Οι συγγενείς του επιμένουν ότι δολοφονήθηκε με δηλητήριο γιατί ενοχλούσε η έρευνα του για τη ρωσική δραστηριότητα στην ΚΑΔ. Τον Αύγουστο του 2018 είχαν δολοφονηθεί τρεις Ρώσοι δημοσιογράφοι που ερευνούσαν τα πεπραγμένα της Wagner στην αφρικανική χώρα αλλά και το πώς εξασφαλίζει χρηματοδότηση.
Τα δεδομένα έχουν αλλάξει
Αυτό που ζητά πάντως η Ρωσία στην ΚΑΔ δεν έχει επιτευχθεί. Πράγματι έχει εδραιώσει την επιρροή της στο κέντρο της Αφρικής αλλά το κόστος είναι τεράστιο. Δεν έχει λάβει τους πόρους (διαμάντια, χρυσό) που θα ήθελε. Παράλληλα η διακοπή της χρηματοδότησης της ΚΑΔ από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Παγκόσμια Τράπεζα μέχρι να καταθέσει επαρκείς διαβεβαιώσεις ότι τα ποσά δεν θα δοθούν σε μισθοφόρους, έχει δημιουργήσει προβληματισμό στη χώρα.
«Πέραν από το να μπαίνει στη μύτη της Δύσης, η Ρωσία δεν έχει κάποιο στρατηγικό συμφέρον στην ΚΑΔ. Ιστορικά ποτέ δεν είχαν κάποιο συμφέρον εκεί. Θεωρητικά η ΚΑΔ ήταν μέρος αυτού που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε διάδρομο επιρροής σε αυτή την περιοχή της Αφρικής. Ένας διάδρομος που ξεκινά από το Σουδάν και πηγαίνει στο Κονγκό. Η εισβολή στην Ουκρανία βάζει ένα τέλος σε αυτά τα σχέδια. Η Ρωσία είχε απλώσει πολύ μακριά το χέρι της και δεν είναι Κίνα. Δεν έχουν τόσο βαθιές τσέπες. Αυτός λοιπόν ο διάδρομος επιρροής επιστρέφει πίσω στο επίπεδο του σχεδιασμού και όχι σε αυτό της υλοποίησης» αναφέρει ο Βάινς.
Από το 2019 υπήρχαν συζητήσεις για ρωσική στρατιωτική βάση στην ΚΑΔ. Αυτό το ενδεχόμενο πλέον είναι απίθανο ενώ αναφορές τονίζουν ότι η Wagner μεταφέρει δυνάμεις της στο ουκρανικό μέτωπο.
Προς το παρόν τουλάχιστον το ειδύλλιο φαίνεται να παγώνει και αυτό είναι πιθανό να αλλάξει τις ισορροπίες στην εμφύλια διαμάχη στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
