Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να βρίσκεται στα πρόθυρα μιας ιστορικής αναθεώρησης των κανόνων ένταξης νέων χωρών, με προτάσεις που ενδέχεται να περιορίσουν δραστικά τη δυνατότητα βέτο των κρατών-μελών, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας. Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Politico, συζητείται η δημιουργία ενός «ενδιάμεσου σταδίου ένταξης» για υποψήφιες χώρες όπως η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία και η Τουρκία, οι οποίες θα αποκτούσαν μερικά δικαιώματα συμμετοχής στην ΕΕ χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου.
Η πρόταση, που στηρίζεται από χώρες όπως η Αυστρία και η Σουηδία, επιχειρεί να παρακάμψει τα αδιέξοδα της ομοφωνίας — ένα μοντέλο που, όπως υποστηρίζουν οι εμπνευστές του, «καθυστερεί τη διεύρυνση» προς την Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Στην πράξη, όμως, θα μπορούσε να αποδυναμώσει χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, οι οποίες στηρίζονται στο δικαίωμα βέτο για να προστατεύουν εθνικά ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά, όπως το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές διαφορές.
Παρά τις σοβαρές αυτές εξελίξεις, η Αθήνα φαίνεται να παρακολουθεί αμήχανα. Διπλωματικοί κύκλοι στις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καταθέσει συγκεκριμένες αντιπροτάσεις (ηθελημένα;) ούτε έχει ζητήσει σαφείς εγγυήσεις για τα εθνικά συμφέροντα. Ενώ άλλες χώρες δρουν συντονισμένα για να εξασφαλίσουν ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική της ΕΕ, η Ελλάδα περιορίζεται σε δηλώσεις καλών προθέσεων, χωρίς ενεργή διπλωματική κινητοποίηση.
Η πρόταση Χοφράιτερ, προέδρου της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του γερμανικού Κοινοβουλίου, προβλέπει ότι τα νέα μέλη «θα παραιτούνται από το δικαίωμα βέτο μέχρι να ολοκληρωθούν θεσμικές μεταρρυθμίσεις». Μια τέτοια ρύθμιση, αν εφαρμοστεί, θα επιτρέψει την είσοδο της Τουρκίας ή των Σκοπίων στην Ένωση χωρίς να απαιτείται η έγκριση της Αθήνας ή της Λευκωσίας — εξέλιξη που θα ανατρέψει την ισορροπία ισχύος στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική δείχνει αδράνεια σε μια στιγμή που οι γεωπολιτικές εξελίξεις τρέχουν. Την ώρα που το Βερολίνο και η Βιέννη πιέζουν για «ταχεία διεύρυνση» και η Κομισιόν προετοιμάζει το νέο «πακέτο διεύρυνσης» πριν το 2026, η Αθήνα δεν έχει ακόμη παρουσιάσει ξεκάθαρη στρατηγική για το πώς θα διασφαλίσει τον ρόλο της σε μια Ευρώπη χωρίς ομοφωνία.
Η πιθανή κατάργηση του βέτο αποτελεί σοβαρό πλήγμα για την εθνική ασφάλεια, καθώς η Ελλάδα και η Κύπρος χάνουν το βασικό διπλωματικό εργαλείο που τους επιτρέπει να ανακόπτουν κινήσεις εις βάρος των συμφερόντων τους.
Η διεύρυνση της ΕΕ, που προβάλλεται ως απάντηση στην επιθετικότητα της Ρωσίας, φαίνεται πως εξελίσσεται σε διπλωματικό ναρκοπέδιο για τα μικρότερα κράτη, με την Αθήνα να καλείται επιτέλους να χαράξει ενεργή στρατηγική και όχι να ακολουθεί παθητικά τις αποφάσεις των ισχυρών.
