Αυτό που μέχρι πρότινος έμοιαζε με θεωρητικό σενάριο, πλέον παίρνει σάρκα και οστά.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά σκληρό πακέτο μέτρων κατά της ανεξέλεγκτης διαφήμισης φαρμάκων στις Ηνωμένες Πολιτείες, στοχεύοντας τόσο τα παραδοσιακά μέσα (τηλεόραση) όσο και τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος Trump υπέγραψε προεδρικό διάταγμα το οποίο απαιτεί από τις ομοσπονδιακές αρχές υγείας να επιβάλουν αυστηρότερους κανόνες στις διαφημίσεις φαρμάκων, εστιάζοντας στην πλήρη αναφορά παρενεργειών και στην ενίσχυση της διαφάνειας. Δεν πρόκειται για άμεση απαγόρευση – όμως αποτελεί το πρώτο βήμα ενός πολέμου με πολλούς αποδέκτες.
Η κίνηση έρχεται στον απόηχο της αμφιλοεγόμενης «ανάκρισης» του Robert F. Kennedy Jr. στο Κογκρέσο, καθώς και των φημολογούμενων ελέγχων για σκευάσματα όπως το Tylenol, γεγονός που προκάλεσε σκεπτικισμό σχετικά με το τι πραγματικά προτεραιοποιεί η κυβέρνηση.
Μοναδική περίπτωση στον κόσμο: μόνο ΗΠΑ και Νέα Ζηλανδία επιτρέπουν ακόμη διαφημίσεις φαρμάκων προς το καταναλωτικό κοινό
Η αγορά των ΗΠΑ είναι η μόνη στον ανεπτυγμένο κόσμο, πλην Νέας Ζηλανδίας, που εξακολουθεί να επιτρέπει τη διαφήμιση φαρμακευτικών προϊόντων απευθείας στο ευρύ κοινό. Σύμφωνα με τα στοιχεία της MediaRadar, οι φαρμακευτικές δαπάνησαν 10,8 δισ. δολάρια το 2024 για direct-to-consumer (DTC) διαφήμιση – με τις AbbVie, Glaxo και Pfizer να κατέχουν τα πρωτεία.
Η AbbVie και μόνο δαπάνησε 2 δισ. δολάρια για τα Skyrizi και Rinvoq, φάρμακα που της απέφεραν πάνω από 6,5 δισ. δολάρια σε έσοδα μόνο στο β’ τρίμηνο του 2025.
Η FDA αποστέλλει πάνω από 100 επιστολές επιβολής κυρώσεων – στο στόχαστρο και τα online φαρμακεία
Η εφαρμογή των μέτρων ξεκίνησε ήδη. Ο επικεφαλής της FDA, Marty Makary, ανακοίνωσε ότι η υπηρεσία στέλνει άμεσα πάνω από 100 επιστολές επιβολής κυρώσεων και χιλιάδες προειδοποιήσεις προς την αγορά, περιλαμβανομένων και των online φαρμακείων, που διαφημίζουν φάρμακα χωρίς αναφορά σε παρενέργειες.
Ο ίδιος ο Robert F. Kennedy Jr., βασικός παράγοντας στην HHS, ανέφερε στο Fox News: «Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πλήρης αναφορά των παρενεργειών θα οδηγεί σε διαφημίσεις διάρκειας τεσσάρων λεπτών».
Η ανατροπή της «μεταρρύθμισης» του 1997 – Πώς η FDA άνοιξε τον δρόμο για διαφημιστική φρενίτιδα
Πριν από το 1997, οι φαρμακευτικές εταιρείες στις ΗΠΑ όφειλαν να αναφέρουν όλες τις παρενέργειες ενός φαρμάκου, αν ήθελαν να αναφέρουν και τη θεραπευτική του χρήση. Το κόστος αυτών των διαφημίσεων τις καθιστούσε απαγορευτικές.
Η αλλαγή κανονισμών από τον FDA εκείνη τη χρονιά επέτρεψε την παράκαμψη αυτού του περιορισμού. Αρκούσε μια αναφορά του τύπου «ρωτήστε τον γιατρό σας» ή «δείτε την ιστοσελίδα μας», και οι λίστες παρενεργειών εξαφανίστηκαν από τις οθόνες.
Το αποτέλεσμα; Έκρηξη στη διαφήμιση, έκρηξη στη διάγνωση χρόνιων ασθενειών, αύξηση στις νευρολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές, και μετατροπή της φαρμακοβιομηχανίας σε βασικό χρηματοδότη των mainstream media.
Το 59% των διαφημιστικών δαπανών της φαρμακοβιομηχανίας κατευθύνθηκε στην τηλεόραση μόνο το 2024.
Η νέα ρύθμιση αγγίζει και τα social media – Τέλος η ασυλία των influencers
Η κυβέρνηση Trump ξεκαθαρίζει ότι οι νέοι κανόνες δεν θα ισχύουν μόνο για την τηλεόραση. Όλες οι διαφημίσεις στα social media, από φαρμακευτικές, telehealth εταιρείες ή influencers, θα υπάγονται πλέον στα ίδια πρότυπα.
Οι ρυθμιστικές αρχές επανεξετάζουν και την προβολή εταιρειών τηλεϊατρικής, μετά τις αντιδράσεις για διαφήμιση σε τηλεοπτικά γεγονότα όπως το Super Bowl. Χωρίς να κατονομάζονται εταιρείες, δηλώνεται ότι οι ενέργειες αυτές βρίσκονται ήδη υπό έλεγχο.
Σύμφωνα με την Emarketer, το pharma digital marketing ξεπέρασε τα 19 δισ. δολάρια το 2024 – κυρίως για φάρμακα απώλειας βάρους και διαβήτη.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Ολική απαγόρευση DTC διαφήμισης;
Αν και το προεδρικό μνημόνιο δεν επιβάλλει ακόμη ολική απαγόρευση, η αγορά το αντιμετωπίζει ως ξεκάθαρη στρατηγική μείωσης της επιρροής της Big Pharma στα media. Όσο περιορίζεται η δυνατότητα των φαρμακευτικών να διαμορφώνουν τη δημόσια συζήτηση μέσω χρηματοδότησης των ΜΜΕ, τόσο ενισχύεται η ανεξαρτησία της ενημέρωσης και η προστασία της δημόσιας υγείας.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η φαρμακοβιομηχανία χάνει το μονοπώλιο της προπαγάνδας – και τα media το πορτοφόλι του διαφημιζόμενου-κολοσσού.
Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, δεν αποκλείεται να οδηγηθούμε σε πλήρη ανατροπή του status quo, με ολική απαγόρευση των DTC διαφημίσεων, όπως συμβαίνει σχεδόν σε κάθε άλλη ανεπτυγμένη χώρα.
