Στις ολλανδικές εκλογές του 2023 το κόμμα του Βίλντερς είχε λάβει το 23,5% των ψήφων και 37 έδρες στη Βουλή, διαφορά σχεδόν 8 μονάδων και 12 εδρών από το δεύτερο κόμμα. Λιγότερο από δύο χρόνια μετά, και αφού έριξε τη συγκυβέρνηση στην οποία συμμετείχε, έχασε 6,7 μονάδες και 11 έδρες στη Βουλή. Εδώ δημιουργούνται δύο ερωτήματα: Πρώτον, γιατί συνέβη αυτό και, δεύτερον, εάν σηματοδοτεί μια στροφή πολιτών προς κόμματα με πιο κεντρώες πολιτικές.
Απαντώντας στο πρώτο, θα πρέπει να ειπωθεί πως ο Βίλντερς υπέπεσε σε σοβαρά στρατηγικά λάθη. Όταν οι πολίτες δίνουν σε έναν πολιτικό που είναι εκτός συστήματος την πρώτη θέση με διαφορά, το κάνουν διότι τον θέλουν να κυβερνήσει. Ο Βίλντερς, λοιπόν, έπρεπε να δείξει πυγμή και να απαιτήσει τη θέση του πρωθυπουργού ως όρο για να μπει σε συγκυβέρνηση. Δεν το έκανε. Για καιρό είχε διακοσμητική παρουσία στην κυβέρνηση. Ενώ έπρεπε να προσπαθήσει να επιβάλει την πολιτική του, οι συγκυβερνώντες δεν λάμβαναν υπ’ όψιν τους τις προτάσεις του.
Πέρα από αυτό, το κόμμα του, αφού συγκυβερνούσε και μάλιστα ως πρώτο κόμμα στις εκλογές, χρεωνόταν τα προβλήματα που δεν έλυνε η κυβέρνηση (στεγαστικό, ακρίβεια, μεταναστευτικό). Όταν είδε τα ποσοστά του να πέφτουν αρκετά, αποφάσισε να δράσει, αλλά ήταν πλέον αργά. Στην ουσία, ενώ ήταν ο μεγάλος εταίρος μιας συγκυβέρνησης, λειτούργησε ως ο μικρός. Δεν είχε ψηφιστεί όμως γι’ αυτό. Σηματοδοτεί η πτώση του Βίλντερς την αρχή του τέλους της συντηρητικής στροφής στην Ευρώπη; Ξεκάθαρα όχι. Η απώλεια των 6,7 μονάδων και 11 εδρών του Βίλντερς οδήγησε στην άνοδο κατά 7,6 μονάδων και 12 εδρών των κομμάτων στα δεξιά του.
Οι εκλογές στην Ολλανδία επιβεβαιώνουν δύο βασικές τοποθετήσεις μας. Η πρώτη είναι πως όταν τα αντισυμβατικά συντηρητικά κόμματα συμμετέχουν σε κυβερνήσεις, δίχως να τις επηρεάζουν σημαντικά, αποκομίζουν μόνο φθορά. Πράγμα που δείχνει το πόσο λάθος είναι η στρατηγική των συμβατικών κομμάτων σε πολλές χώρες που δεν συνομιλούν μαζί τους όταν εκείνα είναι μικρά.
Δεύτερον, πως όταν ένα τέτοιο κόμμα αποτυγχάνει, οι ψηφοφόροι που φεύγουν από αυτό δεν πηγαίνουν προς το κέντρο, αλλά βρίσκουν τον περισσότερο συντηρητικό για να τον ακολουθήσουν. Εάν π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτύχει ο Φάρατζ, πολλοί δεν θα πάνε στους Τόρις αλλά στον Ρόμπινσον.
