Το φιλόδοξο σχέδιο του «Εξοικονομώ» έχει βαλτώσει σε έναν λαβύρινθο γραφειοκρατίας αναγκάζοντας το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να ψαλιδίσει τον στόχο κατά 15.000 κατοικίες για τα προγράμματα που προκηρύχθηκαν από το 2021 έως το 2023.
Από τις 105.000 κατοικίες που είχαν υπολογιστεί να αναβαθμιστούν ενεργειακά, μόλις 90.000 θεωρούνται πλέον ρεαλιστικές να προχωρήσουν. Σαφές δείγμα της δυσκολίας υλοποίησης είναι ότι το ΥΠΕΝ έχει ξεχειλώσει το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης για το «Εξοικονομώ» του 2021 έως τον επόμενο Φεβρουάριο, αυτό του 2023 έως τον Απρίλιο και το τρέχον «Εξοικονομώ» (2025) έως τον Μάιο.
Παρά την τεράστια ζήτηση, η υλοποίηση κινείται με ρυθμούς χελώνας. Από τη στιγμή που εγκρίνεται μια αίτηση μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο, μεσολαβούν συχνά πάνω από 18 μήνες. Οι μηχανικοί περιγράφουν μια εξαντλητική διαδικασία που απαιτεί αλλεπάλληλες εγκρίσεις, τεχνικές εκθέσεις και ελέγχους. Πολλοί ωφελούμενοι, κουρασμένοι από τις καθυστερήσεις, εγκαταλείπουν τη διαδικασία αφήνοντας δεσμευμένα κεφάλαια που δεν απορροφώνται.
Το «Εξοικονομώ» του 2023 έχει ποσοστό ολοκλήρωσης κάτω από 10%, ενώ το πρόγραμμα «Ανακαινίζω για τους νέους» κινείται ακόμη χαμηλότερα. Το «Εξοικονομώ» του 2021, με προϋπολογισμό σχεδόν 1 δισ. ευρώ, συνεχίζει να δέχεται παρατάσεις, καθώς χιλιάδες έργα δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί. Αντίθετα, τα παλαιότερα προγράμματα όπως το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί, αλλά με περιορισμένο αποτύπωμα. Στο μεταξύ, οι καθυστερήσεις στα νέα προγράμματα παγώνουν και την αγορά, καθώς μηχανικοί και κατασκευαστές περιμένουν τις εγκρίσεις για να προχωρήσουν σε παραγγελίες και εργασίες.
Αρμόδιες πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναφέρουν ότι η επιλογή της μείωσης του στόχου δεν έγινε ελαφρά τη καρδία. «Υπάρχουν έργα που έχουν εγκριθεί, αλλά δεν προχωρούν. Τα κεφάλαια είναι δεσμευμένα, χωρίς να αποδίδουν. Πρέπει να γίνει εκκαθάριση για να μην κινδυνεύσουμε να χαθούν πόροι», σημειώνουν. Η κυβέρνηση επιχειρεί έτσι να επικεντρωθεί στα έργα που είναι ρεαλιστικό να ολοκληρωθούν έως το επόμενο καλοκαίρι, οπότε λήγουν οι προθεσμίες του Ταμείου Ανάκαμψης.
Ο κίνδυνος απώλειας ευρωπαϊκών κονδυλίων είναι υπαρκτός. Οι καθυστερήσεις στην αξιολόγηση φακέλων, στην εκταμίευση κονδυλίων και τους τεχνικούς ελέγχους έχουν δημιουργήσει συμφόρηση σε όλα τα στάδια. Η κατάργηση της κρατικής εγγυοδοσίας για τα δάνεια των ευάλωτων νοικοκυριών επιδείνωσε την κατάσταση αφήνοντας εκτός χιλιάδες οικογένειες που δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό.
Παράλληλα, ο τεχνικός κόσμος βιώνει έναν πρωτοφανή κορεσμό. Οι μηχανικοί και τα συνεργεία διαχειρίζονται ταυτόχρονα δεκάδες έργα, ενώ οι ελλείψεις σε υλικά και εξοπλισμό, όπως αντλίες θερμότητας και μονωτικά, προκαλούν νέες καθυστερήσεις. Οι αυξήσεις τιμών επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς και καθιστούν δύσκολη την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων. Οταν όλα τα έργα βγαίνουν ταυτόχρονα στην αγορά, οι προμηθευτές δεν προλαβαίνουν και οι καθυστερήσεις πολλαπλασιάζονται.
