Η πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έκδοση δανείου επανορθώσεων ύψους 140 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία έφερε ξανά στην επιφάνεια ένα ερώτημα που αποφεύγεται συστηματικά στις Βρυξέλλες: πού ακριβώς βρίσκονται και ποιος ελέγχει τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας;
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εμφανίζεται αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει τα «παγωμένα» ρωσικά κεφάλαια για τη χρηματοδότηση του πολέμου και της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας. Ωστόσο, πίσω από τις μεγαλόστομες δηλώσεις και τις επικοινωνιακές κορώνες, κρύβεται μια πλήρης απουσία διαφάνειας και ένας εμφανής χειρισμός με πολιτικά και όχι νομικά κριτήρια.
Η αποκάλυψη του Βελγίου και η σιωπή των υπολοίπων
Τον περασμένο μήνα, ο Βέλγος πρωθυπουργός Bart De Wever προκάλεσε πολιτικό σεισμό στην Ε.Ε., όταν αρνήθηκε να συναινέσει στο σχέδιο της φον ντερ Λάιεν. Στη διάρκεια της συνόδου κορυφής, κατήγγειλε ότι η Κομισιόν αποκρύπτει κρίσιμες πληροφορίες για το πού βρίσκονται τα ρωσικά κεφάλαια και πώς σχεδιάζει να τα αξιοποιήσει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων βρίσκεται στο Euroclear, το κεντρικό αποθετήριο τίτλων στις Βρυξέλλες, ενώ τα υπόλοιπα είναι διασκορπισμένα σε τράπεζες της Δύσης — για τις οποίες όμως «κανείς δεν μιλά». Ο De Wever δεν μάσησε τα λόγια του: «Το πιο παχύ κοτόπουλο βρίσκεται στο Βέλγιο, αλλά υπάρχουν και άλλα γύρω. Κανείς δεν θέλει να το πει».
Η Δύση σωπαίνει — μόνο η φον ντερ Λάιεν μιλά
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει ότι τα συνολικά «παγωμένα» ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία φτάνουν περίπου τα 300 δισ. ευρώ. Όμως, πέρα από το Βέλγιο, καμία άλλη χώρα δεν αποκαλύπτει στοιχεία για τα ποσά που κρατά στα ταμεία της.
Η Γερμανία επικαλείται «νομικούς περιορισμούς», η Γαλλία αρνείται να σχολιάσει, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφεύγουν κάθε δημόσια τοποθέτηση, ενώ η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο δίνουν ασαφείς αριθμούς που συχνά συγχέουν κρατικά και ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία Ρώσων ολιγαρχών.
Ακόμη και η Ελβετία, αν και εκτός Ε.Ε., εμφανίζεται πιο διαφανής: επιβεβαίωσε ότι διατηρεί 7,45 δισ. ελβετικά φράγκα (περίπου 8 δισ. ευρώ) σε ρωσικά κρατικά κεφάλαια. Το Λουξεμβούργο, από την άλλη, αρχικά εκτιμήθηκε πως διαθέτει 10–20 δισ. ευρώ, αλλά επίσημα δηλώνει πως «τα δεσμευμένα ποσά είναι κάτω από 10.000 ευρώ».
Ένα δάνειο χωρίς αντίκρισμα
Η φον ντερ Λάιεν παρουσιάζει το σχέδιό της ως «ιστορική κίνηση αλληλεγγύης προς την Ουκρανία». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια αβέβαιη και πολιτικά επισφαλή προσπάθεια, καθώς κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια πόσα χρήματα υπάρχουν, πού βρίσκονται και υπό ποιο νομικό καθεστώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Η έλλειψη διαφάνειας είναι τέτοια, που ακόμη και ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα παραδέχονται ότι δεν μπορούν να εντοπίσουν το συνολικό ύψος και τη γεωγραφική κατανομή των κεφαλαίων. Όπως παρατηρεί ο Δρ. Szymon Zaręba, «η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά πού βρίσκονται τα χρήματά της – οι Ευρωπαίοι όχι».
Η πολιτική φον ντερ Λάιεν: προπαγάνδα χωρίς λογαριασμό
Η στάση της φον ντερ Λάιεν δεν πηγάζει από οικονομική λογική αλλά από πολιτική ιδιοτέλεια και προσωπική φιλοδοξία. Η πρόεδρος της Κομισιόν έχει μετατρέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής υπέρ της Ουάσιγκτον, χωρίς λογοδοσία απέναντι στους Ευρωπαίους πολίτες που πληρώνουν το τίμημα των κυρώσεων.
Την ώρα που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει ενεργειακή κρίση, πληθωρισμό και ύφεση, η φον ντερ Λάιεν επιμένει να δαπανά πολιτικό κεφάλαιο στη χρηματοδότηση ενός πολέμου που δεν έχει τέλος — και χωρίς να εξασφαλίζει νομική κάλυψη ή ρεαλιστικό σχέδιο ανάκτησης των πόρων.
Το διακύβευμα για την Ευρώπη
Αν η Ε.Ε. προχωρήσει μονομερώς στη δέσμευση και αξιοποίηση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, χωρίς διεθνή συνεννόηση, ανοίγει ένα επικίνδυνο προηγούμενο που υπονομεύει το ίδιο το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η Euroclear, το μοναδικό ίδρυμα που τηρεί διαφάνεια, ήδη δηλώνει ότι οι αποφάσεις αυτές ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές νομικές συνέπειες. Οι υπόλοιπες χώρες, ωστόσο, τηρούν σιγή ασυρμάτου – λες και φοβούνται να εκτεθούν απέναντι σε μια πολιτική που όλοι γνωρίζουν ότι είναι ριψοκίνδυνη.
Ένας πόλεμος χωρίς τέλος και μια Ευρώπη χωρίς πυξίδα
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει καταφέρει να εμφανίζει κάθε πράξη οικονομικής αδιαφάνειας ως «πράξη αλληλεγγύης». Όμως πίσω από τα συνθήματα, η Ε.Ε. φαίνεται όλο και λιγότερο ένωση κρατών και όλο και περισσότερο εργαλείο εξυπηρέτησης γεωπολιτικών συμφερόντων.
Η υπόθεση των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα — είναι ο καθρέφτης της ευρωπαϊκής πολιτικής υποκρισίας. Μιας Ευρώπης που επιβάλλει κυρώσεις χωρίς λογαριασμό, μιλά για «νομιμότητα» χωρίς διαφάνεια και στηρίζει πολέμους στο όνομα της ειρήνης.
