Ο καφές φίλτρου είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα ροφήματα στον κόσμο —αρωματικός, απλός στην παρασκευή και εξαιρετικά ευέλικτος. Στην Ελλάδα, ωστόσο, επικρατεί εδώ και δεκαετίες μια ονομαστική σύγχυση: αρκετοί τον αποκαλούν «γαλλικό», παρότι δεν έχει πραγματικά γαλλική καταγωγή. Πώς προέκυψε αυτή η ονομασία και ποια είναι τελικά η ιστορία πίσω από τον αγαπημένο μας φίλτρου;

Από το τετράδιο του γιου της… στο φλιτζάνι μας

Η ιδέα του καφέ φίλτρου δεν είναι νέα. Ήδη από τον 17ο αιώνα στην Ευρώπη, η μέθοδος του φιλτραρίσματος χρησιμοποιούνταν για πιο καθαρό και απαλό ρόφημα. Τα πρώτα φίλτρα ήταν υφασμάτινα, ενώ τον 18ο αιώνα εμφανίστηκαν και ειδικά δοχεία – τα λεγόμενα Biggin Pots – που διευκόλυναν την παρασκευή του.

Η μεγάλη καινοτομία ήρθε το 1908, όταν μια νοικοκυρά από τη Δρέσδη της Γερμανίας, η Melitta Bentz, ενοχλημένη από τα κατακάθια στον καφέ της, αποφάσισε να πειραματιστεί. Χρησιμοποιώντας απορροφητικό χαρτί από το τετράδιο του γιου της και μια τρυπημένη κατσαρόλα, δημιούργησε το πρώτο χάρτινο φίλτρο. Η εφεύρεσή της κατοχυρώθηκε και οδήγησε στην ίδρυση της εταιρείας Melitta, που μέχρι σήμερα είναι συνώνυμη με τα φίλτρα καφέ.

Η «Γαλλική» Πρέσα που… δεν ήταν γαλλική

Και όμως, παρά το γεγονός ότι ο καφές φίλτρου δεν έχει γαλλική προέλευση, στην Ελλάδα τον βαφτίσαμε «γαλλικό». Αν και δεν υπάρχει απόλυτα τεκμηριωμένη εξήγηση, η επικρατέστερη θεωρία συνδέει την ονομασία με τη γαλλική πρέσα (French press), μια δημοφιλή μέθοδο παρασκευής καφέ που συχνά συγχέεται με τον καφέ φίλτρου.

Η συγκεκριμένη συσκευή, αν και φέρει το όνομα «γαλλική», στην πραγματικότητα πατενταρίστηκε αρχικά από τον Ιταλό Attilio Calimani το 1929 και αργότερα εξελίχθηκε από τον συμπατριώτη του Faliero Bondanini. Αποτελείται από ένα γυάλινο ή μεταλλικό δοχείο με έμβολο, όπου ο καφές εκχυλίζεται απευθείας με καυτό νερό και φιλτράρεται πιεστικά.

Ο καφές φίλτρου σήμερα: Παράδοση και νεωτερισμός

Παρά τις νεότερες τεχνικές και συσκευές όπως το chemex ή το cold brew, ο κλασικός καφές φίλτρου διατηρεί τη θέση του στις καρδιές των καταναλωτών. Από απλές ηλεκτρικές καφετιέρες μέχρι εξειδικευμένα εργαλεία για τους λάτρεις του είδους, προσφέρει έναν απαλό, καθαρό καφέ που αποκαλύπτει όλα τα αρώματα του χαρμανιού.

Ο «γαλλικός», λοιπόν, όπως τον λέμε στην Ελλάδα, μπορεί να μην έχει καταγωγή από τη Γαλλία, αλλά σίγουρα έχει μια παγκόσμια ιστορία γεμάτη αρώματα, καινοτομία και… καφεϊνούχες εκπλήξεις.