Εάν η διεθνής κοινότητα εννοεί σοβαρά την ειρήνη, οφείλει να αναγνωρίσει την αλήθεια: η Τουρκία επί Ερντογάν δεν αποτελεί σταθεροποιητικό, αλλά αποσταθεροποιητικό παράγοντα.
Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Ισραήλ, ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς (JD Vance), ερωτήθηκε για τον πιθανό ρόλο της Τουρκίας στη μεταπολεμική Γάζα.
Η απάντησή του ήταν διπλωματική: «Το ποια στρατεύματα θα βρίσκονται στο έδαφος στη Γάζα είναι ένα ζήτημα στο οποίο πρέπει να συμφωνήσουν οι Ισραηλινοί… Πιστεύουμε ότι όλοι έχουν έναν ρόλο να διαδραματίσουν… Δεν θα επιβάλουμε τίποτα στους Ισραηλινούς μας φίλους, αλλά πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας εποικοδομητικός ρόλος για τους Τούρκους».
Η απάντηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου την επόμενη μέρα είχε διαφορετικό τόνο.
Αναφερόμενος στην παρατήρηση του Βανς ότι έχει «ισχυρές απόψεις» για το θέμα, ο Νετανιάχου χαμογέλασε και είπε:
«Θέλετε να μαντέψετε ποιες είναι;». Το γραφείο του διέλυσε αργότερα κάθε αμφιβολία: «Δεν θα αναπτυχθούν τουρκικά στρατεύματα στη Γάζα».
Αυτή η κατηγορηματική δήλωση πρέπει να αποτελέσει την «κόκκινη γραμμή» του Ισραήλ – παρά την εκούσια τύφλωση της αμερικανικής διοίκησης απέναντι στη συμπεριφορά της Τουρκίας προς το εβραϊκό κράτος.
Ενώ προτείνονται ρόλοι ασφαλείας στην Αίγυπτο, την Ιορδανία και άλλες χώρες στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει γιατί ο Νετανιάχου είναι τόσο αδιάλλακτος σχετικά με τον αποκλεισμό της Τουρκίας.
Εξάλλου, είναι μέλος του ΝΑΤΟ που διατηρούσε επί μακρόν επίσημους δεσμούς και εμπόριο με το Ισραήλ.
Όμως, αυτή η σχέση βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από τις 7 Οκτωβρίου.
Η τουρκική αμφισβήτηση
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Μέσης Ανατολής (MEMRI), η Τουρκία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ μέχρι τον Μάιο του 2024, όταν η Άγκυρα διέκοψε αιφνιδιαστικά όλες τις εισαγωγές και εξαγωγές.
Έως τον Αύγουστο του 2025, είχε απαγορεύσει στα ισραηλινά πλοία την είσοδο στα λιμάνια της, απέκλεισε τα ισραηλινά αεροσκάφη από τον εναέριο χώρο της και απαγόρευσε στα τουρκικά πλοία να ελλιμενίζονται στο Ισραήλ.
Αυτές δεν είναι ενέργειες φιλικού έθνους. Ούτε η πολιτική της Τουρκίας να επιτρέπει σε ιρανικά όπλα και χρήματα να περνούν μέσω της Κωνσταντινούπολης προς τους Χούτι στην Υεμένη.
Η ρητορική και οι ενέργειες του Ερντογάν
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν κρύβει τις συμπάθειές του. Στις 25 Οκτωβρίου 2023 -μόλις δύο εβδομάδες μετά τη σφαγή της Χαμάς- δήλωσε:
«Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση. Είναι μια ομάδα απελευθέρωσης, μουτζαχεντίν [ιεροί πολεμιστές], που διεξάγει έναν αγώνα για να προστατεύσει τα εδάφη και τον λαό της».
Λίγες μέρες αργότερα, επανέλαβε: «Ποτέ δεν θα διστάσουμε να εκφράσουμε την αλήθεια ότι τα μέλη της Χαμάς είναι μαχητές της αντίστασης».
Τον Σεπτέμβριο του 2024, κλιμάκωσε ξανά, αποκαλώντας το Ισραήλ «κράτος τρομοκρατίας» και περιγράφοντας τη Γάζα ως «το μεγαλύτερο νεκροταφείο παιδιών και γυναικών στον κόσμο».
Ο Ερντογάν έχει φιλοξενήσει ηγέτες της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, έχει χορηγήσει τουρκικά διαβατήρια σε στελέχη της Χαμάς και επέτρεψε στην τρομοκρατική οργάνωση να συγκεντρώνει κεφάλαια και να σχεδιάζει από το τουρκικό έδαφος. Αυτό δεν είναι ουδετερότητα, είναι κρατική υποστήριξη της τρομοκρατίας.
Ακόμη και ενώ η Ουάσιγκτον μιλάει για έναν «εποικοδομητικό ρόλο» για την Άγκυρα, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί ήδη την επιρροή του για να περιθωριοποιήσει το Ισραήλ.
Τούρκοι αξιωματούχοι καυχήθηκαν πρόσφατα ότι εμπόδισαν τον Νετανιάχου να παραστεί στη σύνοδο κορυφής του Σαρμ ελ Σέιχ για τη Γάζα, διατυμπανίζοντας ότι ο Ερντογάν «δεν θα βρισκόταν στο ίδιο φωτογραφικό κάδρο ή στο ίδιο τραπέζι με τον Νετανιάχου».
Το αποτέλεσμα: Το Ισραήλ αποκλείστηκε από ένα σημαντικό περιφερειακό φόρουμ για το μέλλον της Γάζας, αποκλειστικά λόγω της επιμονής της Τουρκίας.
Μια τέτοια συμπεριφορά θα πρέπει να χρησιμεύσει ως προειδοποίηση για τη διαγωγή της Άγκυρας, εάν της δοθεί πάτημα μέσα στη Γάζα.
Εάν ο Ερντογάν ασκεί ήδη βέτο για να αποκλείσει το Ισραήλ από συζητήσεις, φανταστείτε τι θα έκανε με στρατιωτικές δυνάμεις επί του εδάφους.
Η τουρκική IHH: Ένας «Δούρειος Ίππος»
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία δραστηριοποιείται ήδη στη Γάζα μέσω μιας κυβερνητικά υποστηριζόμενης ΜΚΟ που ονομάζεται Ίδρυμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας IHH (IHH Humanitarian Relief Foundation).
Το πρόβλημα είναι ότι η IHH δεν είναι μια ουδέτερη φιλανθρωπική οργάνωση. Σύμφωνα με τον Ζαν-Λουί Μπρουγκιέρ (Jean-Louis Bruguière), πρώην επικεφαλής της ομάδας δράσης για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας της ΕΕ και του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, η IHH έχει «σαφείς, μακροχρόνιους δεσμούς με την τρομοκρατία και τη τζιχάντ».
Το ιστορικό της είναι μακρύ και σκοτεινό. Διερευνήθηκε τη δεκαετία του 1990 για βοήθεια στην Αλ Κάιντα του Οσάμα μπιν Λάντεν σε σχέδια εναντίον αεροδρομίων των ΗΠΑ.
Οι γερμανικές Αρχές απαγόρευσαν το τοπικό της παράρτημα το 2010 για χρηματοδότηση της Χαμάς.
Το Ισραήλ την κατέταξε στους συνδεδεμένους με την τρομοκρατία μετά το περιστατικό του «Μαβί Μαρμαρά» (Mavi Marmara) – του υποτιθέμενου «ανθρωπιστικού» στολίσκου που έγινε βίαιος όταν ένοπλοι ακτιβιστές επιτέθηκαν σε Ισραηλινούς κομάντος.
Μεταγενέστερες έρευνες εντόπισαν αποστολές όπλων της IHH σε Σύρους τζιχαντιστές το 2012 και το 2016.
Ακόμη και μια τουρκική αστυνομική έκθεση επιβεβαίωσε ότι η IHH μετέφερε όπλα και μαχητές για οργανώσεις συνδεδεμένες με την Αλ Κάιντα – μέχρι που η κυβέρνηση Ερντογάν κατέστειλε την έρευνα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιέγραψε την IHH ως πάροχο «οικονομικής και υλικοτεχνικής υποστήριξης σε ριζοσπαστικά ισλαμικά τρομοκρατικά δίκτυα».
Κι όμως, σήμερα, η IHH λειτουργεί ελεύθερα στη Γάζα, διανέμοντας «βοήθεια» υπό τουρκικές σημαίες.
Είναι ένα ισλαμιστικό δίκτυο που μεταμφιέζεται σε ανθρωπιστική βοήθεια – ένας «Δούρειος Ίππος» για τις φιλοδοξίες του Ερντογάν.
Η νεο-οθωμανική επιδίωξη
Ο στόχος του Τούρκου ηγέτη δεν είναι η ανοικοδόμηση, αλλά η κυριαρχία.
Καθώς οι πληρεξούσιοι του Ιράν γύρω από το Ισραήλ έχουν αποδεκατιστεί, η Τουρκία έχει τοποθετηθεί ως ο επόμενος περιφερειακός ηγεμόνας.
Ο Ερντογάν μάλιστα συγκρίνει τη Γάζα με προηγούμενες τουρκικές παρεμβάσεις.
Τον Ιούλιο του 2024 καυχήθηκε: «Ακριβώς όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ, ακριβώς όπως μπήκαμε στη Λιβύη, ίσως κάνουμε κάτι παρόμοιο στο Ισραήλ».
Αυτές οι «εισβολές» δεν ήταν ειρηνευτικές αποστολές, ήταν στρατιωτικές εισβολές.
Το μήνυμα είναι σαφές: Ο Ερντογάν βλέπει τη Γάζα ως το επόμενο μέτωπο για την προβολή της τουρκικής ισχύος – ένα ακόμη βήμα στη νεο-οθωμανική επιδίωξή του για περιφερειακή κυριαρχία.
Η επιθυμία του Αντιπροέδρου Βανς να συμπεριλάβει όλους τους «εποικοδομητικούς» παίκτες είναι καλοπροαίρετη.
Ωστόσο, το ιστορικό της Τουρκίας την καθιστά οτιδήποτε άλλο εκτός από εποικοδομητική.
Η κυβέρνησή της εξυμνεί τη Χαμάς, χρηματοδοτεί τζιχαντιστικά δίκτυα και αποκλείει το Ισραήλ από τα ίδια τα τραπέζια όπου συζητείται το δικό του μέλλον.
Δεδομένης της σχέσης της Ουάσιγκτον με τον Ερντογάν, το Ισραήλ ίσως χρειαστεί να ανεχθεί κάποια τουρκική συμμετοχή, αλλά αυτή πρέπει να περιοριστεί αυστηρά σε χρηματικές συνεισφορές υπό αμερικανική επίβλεψη.
Εάν η διεθνής κοινότητα είναι σοβαρή για την ειρήνη, πρέπει να αναγνωρίσει αυτή την αλήθεια: Η Τουρκία επί Ερντογάν δεν είναι σταθεροποιητική δύναμη, αλλά αποσταθεροποιητική.
Οποιοσδήποτε επιχειρησιακός ή ρόλος ασφάλειας για την Άγκυρα -στρατεύματα, «ειρηνευτές» ή πληρεξούσιοι ΜΚΟ- πρέπει να αποκλειστεί εξ αρχής.
