Επιστήμονες αποκαλύπτουν τον (όχι και τόσο) γοητευτικό λόγο που οι άνθρωποι έκαναν τις γάτες κατοικίδια

Δύο νέες μελέτες μας ταξιδεύουν πίσω στην αρχαία Αίγυπτο για να φωτίσουν πότε και πού οι γάτες έγιναν για πρώτη φορά οι… αινιγματικοί μας σύντροφοι. Και, έκπληξη: δεν ήταν επειδή κυνηγούσαν ποντίκια ή επειδή μάγευαν με το βλέμμα τους. Οι πρώτες οικόσιτες γάτες είχαν έναν πιο σκοτεινό ρόλο: τη μαζική θυσία.

Μέχρι πρόσφατα, η ιστορία έλεγε ότι πριν από 9.000 χρόνια, οι άγριες γάτες της Βόρειας Αφρικής, οι Felis lybica, σύχναζαν στα πρώτα αγροτικά χωριά, κυνηγώντας τα ποντίκια που λιμπίζονταν τις αποθήκες σιτηρών. Μια πρακτική συνεργασία: οι άνθρωποι προστάτευαν τις σοδειές τους, οι γάτες απολάμβαναν δωρεάν γεύματα. Όμως, αυτή η ιστορία μόλις πήρε μια απρόσμενη τροπή.

Πολλοί πίστευαν ότι η εξημέρωση της γάτας συνέβη στη Νεολιθική εποχή. Ωστόσο, ο Δρ. Σον Ντόχερτι από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ και κύριος συγγραφέας της πρώτης μελέτης, διαφωνεί. Μετά από προσεκτική ανάλυση οστών, γονιδίων και εικονογραφικών στοιχείων, η ομάδα του καταλήγει ότι η εξημέρωση ξεκίνησε στην Αίγυπτο, γύρω στη 2η έως 1η χιλιετία π.Χ.

Η ομάδα του Ντόχερτι εξέτασε αρχαία οστά γατών από Ευρώπη και Βόρεια Αφρική, χρησιμοποιώντας ζωοαρχαιολογία, γενετική και ραδιοχρονολόγηση. Οστά από ένα χωριό 9.500 ετών στην Κύπρο, που κάποτε θεωρούνταν απόδειξη πρώιμης εξημέρωσης, αποδείχθηκαν πιο κοντά σε αυτά άγριων γατών. Και μερικές χρονολογήσεις ήταν λανθασμένες, καθώς τα μικροσκοπικά οστά μπορούν να μετακινηθούν ανάμεσα στα στρώματα του εδάφους σαν να παίζουν κρυφτό. Με τη βοήθεια της ραδιοχρονολόγησης, αποκαλύφθηκε ότι κάποιες γάτες ήταν πολύ πιο πρόσφατες.

Άρα, η εξημέρωση των γατών συνέβη αργότερα από ό,τι νομίζαμε.

Και τώρα στο πιο ανατριχιαστικό κομμάτι: ενώ το κυνήγι ποντικιών βοήθησε, η θρησκεία ήταν ο καθοριστικός παράγοντας. Στην Αίγυπτο, οι γάτες συνδέθηκαν με τη θεά Μπαστέτ, και εκατομμύρια εκτρέφονταν για τελετουργικές θυσίες. Η σχέση τους με τη Μπαστέτ κορυφώθηκε την 1η χιλιετία π.Χ. Στους ναούς της βρέθηκαν εκατομμύρια μουμιοποιημένες γάτες – τόσες πολλές που, στη Βικτοριανή εποχή, μεταφέρθηκαν στη Βρετανία για να γίνουν… λίπασμα. Όχι ακριβώς το τέλος που φαντάζεται κανείς για έναν ιερό σύντροφο.

Οι Αιγύπτιοι, εκτρέφοντας γάτες για αυτές τις τελετές, επέλεγαν σταδιακά αυτές που ήταν πιο ήρεμες και εύχρηστες. Και κάπως έτσι, μέσα από αυτό το ιδιότυπο πρόγραμμα εκτροφής, γεννήθηκε η οικόσιτη γάτα. Δεν είναι η πιο τρυφερή ιστορία καταγωγής, έτσι;

Μια δεύτερη μελέτη, στην οποία ο Ντόχερτι ήταν συν-συγγραφέας, ανέλυσε 87 γονιδιώματα γατών, αρχαία και σύγχρονα. Δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι οι οικόσιτες γάτες έφτασαν στην Ευρώπη με τους Νεολιθικούς αγρότες. Αντίθετα, εμφανίστηκαν τα τελευταία 2.000 χρόνια, πιθανότατα από τη Βόρεια Αφρική.

Αυτό δείχνει ότι η στενή μας σχέση με τις γάτες δεν χτίστηκε με τον χρόνο, όπως με τα σκυλιά. Και ίσως εξηγεί γιατί οι γάτες μας κοιτάζουν με εκείνο το βλέμμα που λέει: «Εσύ δουλεύεις για μένα, μην το ξεχνάς».

Και οι δύο μελέτες είναι ακόμα προδημοσιεύσεις και αναμένουν την έγκρισή τους. Αλλά την επόμενη φορά που η γάτα σας σας αγνοήσει μεγαλοπρεπώς, σκεφτείτε: ίσως απλώς νιώθει ακόμα λίγο… θεϊκή.